SYSTEM FINANSOWY PAŃSTWA- zbiór instytucji, norm regulacyjnych i ochronnych państwa oraz reguł rynkowych podejmowania i realizacji decyzji finansowych.

Taki system jest niezbędny do funkcjonowania gospodarki rynkowej, tj. pieniężnego odzwierciedlania, stymulowania i oceniania realnych procesów produkcji, konsumpcji, inwestowania, współpracy z zagranicą i na tej podstawie dokonywania racjonalnych wyborów ekonomicznych przez poszczególne podmioty gospodarowania.

Do podmiotów systemu finansowego państwa zalicza się takie, które biorą udział przede wszystkim w gospodarce pieniężnej, a wiec kreują i realizują określona politykę finansowa państwa umożliwiająca sprawny proces podejmowania i realizacji decyzji finansowych dotyczących ruchu kapitałów, towarów, siły roboczej wiedzy naukowej i technicznej zarówno w obrębie gospodarki narodowej, jak i w jej otoczeniu.

Są to np.:

• Bank centralny

• Banki komercyjne

• Dysponenci funduszów publicznych, Tj. budżet centralny, budżety regionalne, budżety lokalne,

• Pozabudżetowe fundusze publiczne i fundusze ubezpieczeń społecznych,

• Towarzystwa ubezpieczeń majątkowych,

• Giełdy,

• Biura maklerskie oraz pozostali pośrednicy finansowi

System finansowy państwa kształtuje wiec stosunki finansowe w gospodarce poprzez oddziaływanie na wzajemne relacje materialno- rzeczowe, stosunki pieniężne i zależności przyczynowo- skutkowe miedzy procesami materialno- rzeczowymi i pieniężnymi.

POLITYKA FISKALNA- obejmuje wszystkie posunięcia rządu w sferze wpływów i wydatków budżetowych w celu uzyskania kontroli i wywarcia wpływu na ogólny poziom efektywności

BUDŻET PAŃSTWA- jest jednym wszystkich najważniejszych elementów systemu finansowego państwa.

Jest to zestawienie wszystkich dochodów i wydatków na cele publiczne na różnych szczeblach struktury polityczno-administracyjnej państwa.

GŁÓWNE ŹRODŁA DOCHODÓW:

• Podatki pośrednie(VAT,akcyza)

• Podatki bezpośrednie na dochód osób fizycznych

• Podatki bezpośrednie od osób prawnych

• Dochody państwowych jednostek zakładów budżetowych w tym cła

• Dochody z prywatyzacji

• Pożyczki zaciągane przez państwo u podmiotów gospodarczych krajowych bądź zagranicznych, bądź na rynku finansowym.

GŁÓWNE GRUPY WYDATKOW BUDŻETOWYCH:

• Utrzymanie sfery budżetowej

• Ubezpieczenie społeczne i inne transfery

• Obsługa długu publicznego i zadłużania zagranicznego

FUNKCJE BUDŻETU:

• Sensu stricte ekonomiczne

1. Fiskalna

2. Redystrybucyjna

3. Lokacyjna

4. Równowagi gospodarczej

5. Wzrostu gospodarczego

• Zarządzania

1. Planowanie

2. Administrowanie

3. Kontrola

• Społeczne

1. Uspołecznienie

2. Negocjacyjno-polityczne

SYSTEM PODATKOWY PANSTWA- zbiór reguł, zasad, sposobów sposobów instytucji ustalania i pobierania podatków od podmiotów gospodarki rzeczowo- pieniężnej, tj. przedsiębiorstw gospodarstw domowych, jednostek jednostek zakładów sektora publicznego oraz podmiotów zagranicznych.

RODZAJE SYSTEMÓW PODATKOWYCH:

• Progresywny- procent dochodu płaconego w formie podatku do budżetu rośnie wraz ze wzrostem dochodów podatnika

• Proporcjonalny- wszyscy podatnicy płaca te sama stopę podatkowa

• Regresywny- procent dochody płacony w formie podatku zmniejsza się w miarę wzrastania dochodu podatnika

PODATKI-przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo od różnych podmiotów. Podatki dzielimy ze względu na:

• Przedmiot opodatkowania

• Podmiot pobierający podatki

• Charakter związku z płatnikiem

Rodzaje podatków

Lp.	Kryteria podziału	Rodzaje podatków	Podstawa opodatkowania
1	Przedmiot opodatkowania	Majątkowe Przychodowe Dochodowe Konsumpcyjne	Wartość, przyrost wartości majątku Ziemia, kapitał, praca Czysty dochód Wszystkie towary konsumpcyjne
2	Podmiot pobierający podatki	Centralne Lokalne	Majątek, dochód korzystanie z majątku
3	Źródła pokrycia podatków	Bezpośrednie Pośrednie	Majątek bądź dochód Obrót, wartość dodana, wartość wybranych towarów

WPŁYW PODATKÓW I WYDATKÓW BUDŻETOWYCH NA PKB:

• Wydatki państw zwiększają globalny popyt i wpływy na wzrost PKB

• Podatki obniżają poziom wydatków na indywidualna konsumpcje i inwestycje przedsiębiorstw

Zmniejszenie dochodów na konsumpcje indywidualna nie kompensuje w całości dodatkowego efektu wzrostu globalnego popytu z tytułu wydatków rządowych. Wyższy poziom opodatkowania hamuje wzrost gospodarczy i odstrasza zagraniczny kapitał od inwestowania w danym kraju.

KRZYWA LAFFERA

(ilustruje zależność miedzy stopa opodatkowania a dochodem fiskalnym)

Po przekroczeniu pewnej granicy, dalszy wzrost stop opodatkowania jest nieskuteczny, bo zamiast wzrostu, prowadzi do spadku dochodów.

STAN FINANSOW OKREŚLANY JEST PRZEZ:

• Stopa podatkowa (t), czyli udział podatków w PKB (T/Y,

Gdzie

T- kwota podatków odprowadzana łącznie w ciągu roku do budżetu w całej gospodarce,

Y=PKB

• Wielkość podatków budżetu państwa =G

• Poziom PKB wytworzonego w kraju =Y

Ilustr. Deficytu, równowagi i nadwyżki budżetowej

RÓWNOWAGA BUDŻETOWA- oznacza zdolność systemu budżetowego państwa do sfinansowania w ciągu roku z uzyskanych dochodów wszystkich wydatków.

W praktyce bardzo trudno osiągnąć stan równowagi budżetowej. Rzadkie są też sytuacje w których dochody są większe niż wydatki, tj. występowania nadwyżek budżetowych, natomiast najczęściej występuje zjawisko deficytu budżetowego.

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE RÓWNOWAGE BUDŻETOWĄ:

• Ekonomiczne- poziom, dynamika i struktura PKB i dochodu narodowego

• Stopa redystrybucji dochodu narodowego przez budżet

• Sprawność i struktura podatkowego

• Bieżąca polityka gospodarcza

• Strategia rozwoju gospodarczego, która determinuje strukturę wydatków budżetu

NADWYŻKA BUDŻETOWA- suma dochodów budżetowych przewyższająca sumę wydatków budżetowych. Rodzaje nadwyżki:

• Planowana

• Zrealizowana

DEFICYT BUDŻETOWY- suma wydatków budżetowych przewyższająca sumą dochodów budżetowych. Typy deficytów:

• Cykliczne(koniunkturalne,)które są skutkiem recesji gospodarczej

• Strukturalne, które występowałyby, gdyby dochody i wydatki budżetowe państwa realizowane były przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki

• Rzeczywiste (faktyczne)

Suma deficytów budżetowych okresów poprzednich stanowi dług publiczny państwa. Z kolei suma nadwyżek budżetowych powstała w okresach poprzednich stanowi majątek publiczny.

DŁUG PUBLICZNY- całkowita kwota zadłużenia rządu w formie niezależnej zapłaty z tytułu sprzedanych skarbowych papierów wartościowych w celu pokrycia deficytów budżecie państwa. Rozróżnia się krajowy i zagraniczny dług publiczny

DŁUG KRAJOWY- wpływa na redystrybucje wytworzonego dochodu narodowego, obciąża bowiem wydatkami wytworzony dochód narodowy w okresach przyszłych

DŁUG ZAGRANICZNY- wywołuje redystrybucje dochodu narodowego miedzy krajami i może być użyty jako jeden ze sposobów uzależnienia gospodarczego i politycznego kraju pożyczającego od kraju wierzyciela

Najczęstsze przyczyny istnienia deficytu:

- nadmierne wydatki budżetowe

- sposób uchwalania deficytu (przesadny optymizm)

- niska stopa opodatkowania

- nieskuteczne ściągania podatków

Deficyt Budżetowy można zapisać:

D_t+1= D_t + G_t + F_t + rD_t - T_t

D- deficyt budżetowy

G - wydatki państwa na zakup dóbr i usług

F - płatności transferowe

r- stopa procentowa

T- podatki

t- analizowany okres

FINANSOWANIE DEFICYTU:

• Ograniczenie deficytu przez ciecia w wydatkach budżetowych

• Zaciągniecie kredytów przez władze państwowe w bankach komercyjnych

• Kredytowanie budżetu przez bank centralny

• Sprzedaż obligacji i bonów skarbowych różnym podmiotom gospodarczym

SYSTEM FINANSOWY PAŃSTWA

1

BUDŻET PAŃSTWA

• Wpłaty z zysku netto przeds. państw.

• Cło

• Wpłaty z zysku NBP

• Dochody z prywatyzacji

• Bezpośrednie

• Pośrednie

Niepodatkowe

Podatkowe

• Wydatki bieżące jedn. budż.

• Świadczenie społeczne na rzecz osób fiz.

• Dotacje

• Obsługa długu zagr.

• Obsługa długu krajowego

• Subwencje i dotacje celowe dla gmin

• Inwestycje sektora publicznego

• Wydatki kapitałowe

Bieżące

Majątkowe

Rezerwa Rady Ministrów

Zagraniczne

Krajowe

WYDATKI

DOCHODY

Stopa procentowa

Dochód budżetu

---