Subwencje i dotacje
Subwencja ogólna :
jest to świadczenie publicznoprawne państwa na rzecz innych podmiotów publicznoprawnych
Cechy subwencji ogólnej:
- brak powiązania z celem, na jaki może być przeznaczona,
- zobiektywizowana metoda ustalania kwot subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego (przydzielane dla każdej jednostki samorządu terytorialnego na podstawie zobiektywizowanych kryteriów i zasad przyznawania określonych w ustawach lub rozporządzeniach,
- obligatoryjny charakter - oznacza to, że w granicach określonych ustawami subwencje ogólne są jednostce samorządu terytorialnego gwarantowane,
- z reguły bezzwrotny charakter - nie podlegają zwrotowi, chyba, że zostały nienależnie przyznane.
Funkcje subwencji:
- wyrównawcza - polegająca na przeciwdziałaniu utrwalaniu i pogłębianiu się dysproporcji terytorialnych dotyczących zakresu i poziomu usług publicznych finansowanych ze środków publicznych;
- stymulacyjna - polegająca na wspieraniu działań organów samorządu terytorialnego w zakresie podnoszenia konkurencyjności wspólnot samorządowych.
Można wyróżnić następujące mechanizmy wyrównawcze:
- pionowy - oparty na środkach publicznych przekazywanych bezpośrednio z budżetu państwa na poszczególne szczeble sektora samorządowego,
- poziomy - zakładający redystrybucję środków publicznych pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego (od jednostek o wyższych dochodach do jednostek o niskich dochodach),
- mieszany - część środków przekazywana jest z budżetu państwa a część z budżetu jednostek samorządu terytorialnego.
Subwencja ogólna składa się z części:
1) dla gmin:
- wyrównawczej,
- równoważącej,
- oświatowej
2) dla powiatów:
- wyrównawczej,
- równoważącej,
- oświatowej
3) dla województw:
- wyrównawczej,
- regionalnej,
- oświatowej.
Zasady przyznawania subwencji ogólnej dla gmin:
1. Część wyrównawcza - stanowi ją suma kwoty podstawowej i kwoty uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymuje gmina, której wskaźnik dochodów podatkowych na 1 mieszkańca (G) jest mniejszy niż 92% analogicznego wskaźnika obliczonego łącznie dla wszystkich gmin (Gg). Wysokość należnym poszczególnym gminom kwot podstawowych oblicza się, uwzględniając poziom wskaźnika dochodów podatkowych na 1 mieszkańca w gminie w relacji do wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin oraz liczby mieszkańców gminy.
Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej otrzymują gminy, w których gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju.
2. Część równoważąca - ustalana jest jako suma łącznej kwoty wpłat gmin, w których wskaźnik dochody podatkowe na 1 mieszkańca w gminie jest większy niż 150% analogicznego wskaźnika dla wszystkich gmin oraz łącznej kwoty wpłat gmin, w których gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju, a w których wskaźnik dochody podatkowe na 1 mieszkańca w gminie jest wyższy od 150% analogicznego wskaźnika dla wszystkich gmin. Jest ona przekazywana gminom z uwzględnieniem sytuacji finansowej gmin na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej i związanych z wypłatą wydatków mieszkaniowych.
3. część oświatowa - wysokość ustala się dla poszczególnych gmin według kalkulacji budżetowej na podstawie algorytmu uwzględniającego m. in. typy i rodzaje szkół oraz placówek prowadzonych przez te jednostki, stopnie awansu zawodowego nauczycieli oraz liczbę uczniów w szkołach i placówkach oświatowych prowadzonych przez organy gmin. Informacja o ostatecznych wysokościach przyznanych kwot części oświatowej subwencji ogólnej dla gmin przekazywana jest przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej.
Zasady przyznawania subwencji ogólnej dla powiatów:
1) wyrównawcza - stanowi ją suma kwoty podstawowej i kwoty uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymuje powiat, którego dochody podatkowe na 1 mieszkańca są mniejsze od średnich dochodów podatkowych wszystkich powiatów w Polsce. Wysokość należnym poszczególnym powiatom kwot podstawowych oblicza się, 88% różnicy pomiędzy średnimi dochodami podatkowymi dla powiatów a dochodem podatkowym konkretnego powiatu w przeliczeniu na 1 mieszkańca pomnożonej przez liczbę mieszkańców danego powiatu. Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej otrzymują powiaty, w których wskaźnik bezrobocia przekracza 110% wskaźnika bezrobocia w Polsce. Przy obliczeniu jej dla konkretnego powiatu uwzględnia się wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich powiatów i liczbę mieszkańców powiatu.
2) część równoważąca - ustalana jest jako suma łącznej kwoty wpłat powiatów dokonanych do budżetu państwa, w których dochody podatkowe na 1 mieszkańca są większe niż 110% średniej krajowej. Powiaty o najwyższym potencjale społeczno-ekonomicznym, w których dochody podatkowe na 1 mieszkańca są wyższe niż 125% średniej krajowej są zobowiązane do przekazania większości uzyskanej nadwyżki do budżetu państwa.
3) część oświatowa - wysokość ustala się dla poszczególnych powiatów według kalkulacji budżetowej na podstawie algorytmu uwzględniającego m. in. typy i rodzaje szkół oraz placówek prowadzonych przez te jednostki, stopnie awansu zawodowego nauczycieli oraz liczbę uczniów w szkołach i placówkach oświatowych prowadzonych przez organy województw. Informacja o ostatecznych wysokościach przyznanych kwot części oświatowej subwencji ogólnej dla powiatów przekazywana jest przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej.
Zasady przyznawania subwencji ogólnej dla województw:
1) część wyrównawcza - stanowi ją suma kwoty podstawowej i kwoty uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymują województwa, których wskaźnik dochodów podatkowych na 1 mieszkańca jest mniejszy niż odpowiedni wskaźnik liczony dla wszystkich województw w Polsce. Wysokość części wyrównawczej dla województwa ustala się, mnożąc liczbę stanowiącą 70% różnicy pomiędzy wskaźnikiem dochodów podatkowych dla wszystkich województw a wskaźnikiem dochodów podatkowych w województwie przez liczbę mieszkańców tego województwa. Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej otrzymują województwa, w których liczba mieszkańców nie przekracza 3 milionów. Wysokość kwoty uzupełniającej oblicza się mnożąc liczbę stanowiącą 9% dochodów podatkowych dla wszystkich województw przez przeliczeniową liczbę mieszkańców.
2) część regionalna - ustalana jest jako suma łącznej kwoty wpłat województw dokonanych do budżetu państwa. Kwotę stanowiącą 20% części regionalnej dzieli się pomiędzy województwa o stopie bezrobocia wyższej niż 110% średniej stopy bezrobocia w Polsce. Kolejne 40% części regionalnej dzieli się pomiędzy te województwa, w których powierzchnia dróg wojewódzkich w przeliczeniu na 1 mieszkańca jest wyższa od powierzchni dróg wojewódzkich w przeliczeniu na 1 mieszkańca na terenie całej Polski. Kwotę stanowiącą 10% części regionalnej przekazuje się do województw o PKB niższym od 75% PKB w kraju w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Pozostałe 30% części regionalnej przekazuje się województwom jako uzupełnienie dochodów w związku ze zmianą finansowania zadań, szczególnie z finansowaniem regionalnych kolejowych przewozów pasażerskich.
3) część oświatowa - wysokość ustala się dla poszczególnych województw według kalkulacji budżetowej na podstawie algorytmu uwzględniającego m. in. typy i rodzaje szkół oraz placówek prowadzonych przez te jednostki, stopnie awansu zawodowego nauczycieli oraz liczbę uczniów w szkołach i placówkach oświatowych prowadzonych przez organy województw. Informacja o ostatecznych wysokościach przyznanych kwot części oświatowej subwencji ogólnej dla województw podobnie jak w gminach i powiatach.
Dotacje celowe:
Dotacje celowe przyznawane są jednostkom samorządu terytorialnego na:
- wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych ustawami ,
- zadania realizowane na podstawie porozumień zawartych z organami administracji rządowej,
- finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych tych jednostek
- realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych,
- usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego.