e-mail: joanna.mizielinska@swps.edu.pl
Semestr zimowy 2012-2013, studia niestacjonarne, konwersatorium
Opis kursu:
W ponowoczesnym społeczeństwie coraz częściej dochodzi do rozluźnienia ścisłych podziałów związanych z kobiecością i męskością. Coraz częściej padają też pytania nie o to, jak płeć jest dana, ale jak jest konstruowana i poniekąd zadana. Mówienie o „odgrywaniu płci” coraz bardziej zakorzenia się w naukach społecznych. Stąd jednym z najważniejszych pytań staje się kwestia, w jaki sposób owa konstrukcja się odbywa i jakie dyskursy mają na nią największy wpływ. Etykietowanie kogoś jako mężczyznę bądź kobietę jest społeczną decyzją mającą ogromne konsekwencje na poziomie pojedynczego życia i ogólnie pojętego funkcjonowania społeczeństwa. Jednakże to, co rozumiemy pod pojęciem męskości i kobiecości, zmieniało się na przestrzeni wieków i społeczeństw. Celem zajęć będzie więc uchwycenie/prześledzenie społecznych dyskursów, które mają wpływ na tworzenie i reprodukowanie społecznych norm płci, cielesności i seksualności. Zadamy sobie pytanie o to, w jaki sposób płeć jest wpisywana w ciało i czy istnieją ciała, które owemu społecznemu determinizmowi w kwestii widzenia płci umykają? Co oznacza w dobie ponowoczesnej „mieć ciało” i czy to ciało zawsze „ma płeć”? Czy jesteśmy ciałem męskim/kobiecym czy tylko nim bywamy? W jaki sposób ulegamy społeczno-kulturowym wizjom obowiązujących modeli kobiecości i męskości, a w jaki sposób się mu opieramy? Czy jeśli odgrywamy płeć, to możemy przestać to robić lub robić to inaczej? I jakie społeczne sankcje nam za to grożą?
Na części zajęć pokazywane będą filmy związane z omawianym problemem.
Efekty kształcenia:
Wiedza
Studenci mają wiedzą na temat powiązań socjologii z gender i sexuality studies K_W01
Studenci mają wiedzę na temat wpływu społeczeństwa i kultury na postrzeganie płci i seksualności człowieka K_W05
Studenci zdobędą wiedzę na temat relacji między płciami i ich społeczno-kulturowych uwarunkowań K_W03, K_W04
Umiejętności
Studenci potrafią zanalizować i poddać refleksji zjawisko zmienności norm płci i seksualności K_U01, K_U03
Studenci potrafią wykorzystać zdobytą wiedzę na temat społecznych konstruktów płci, ciała i seksualności w różnych sferach swojego życia K_U6
Studenci potrafią zaproponować różnorodne rozwiązania problemów społecznych związanych z płciowością, cielesnością i seksualnością człowieka K_U07
Studenci potrafią przygotować pisemną analizę wybranych problemów związanych z socjologią płci, ciała i seksualności K_U09
Studenci potrafią przygotować wystąpienie ustne oraz zainicjować i poprowadzić dyskusję na wybrany temat zajęć K_U10
Kompetencje
Studenci potrafią pracować w grupie przygotowując wraz innymi prezentację na wybrany temat K_K02, K_K03
Studenci potrafią przyjmować różne role i bronić wybranego stanowiska podczas dyskusji grupowych K_K02
Studenci potrafią samodzielnie i krytycznie włączać własne materiały i zagadnienia wykraczające poza obszar socjologii do wystąpień ustnych i prac pisemnych K_K06
Warunki zaliczenia:
Na zaliczenia kursu składają się:
Prezentacja w formie scenariusza dyskusji grupowej wokół jednego z tematów. Wymagało to będzie konsultacji merytorycznej z prowadzącą, szczególnie uważnej lektury wszystkich obowiązkowych tekstów (dla wszystkich i dla prezentujących) oraz ewentualnego wykorzystanie materiałów własnych . Każdy scenariusz ma się składać z krótkiego omówienia najważniejszych wątków, listy 5-10 pytań do grupy oraz poprowadzenia dyskusji (0- 10 punktów).
Aktywna obecność, czyli przygotowywanie się na zajęcia oraz branie udziału w dyskusji (0- 10 punktów). Dopuszczalne będą dwie nieobecności w ciągu semestru. Przekroczenie liczby nieobecności oznaczać będzie skreślenie z listy studentów. UWAGA! Obowiązuje obecność na własnej prezentacji.
Aktywność i stopień przygotowania będzie oceniany na 2 sposoby:
Aktywność i przygotowanie grupy, w której dany/a student/ka się znajduje: będą sprawdzane na każdych zajęciach w formie pisemnej (krótkie pytania do lektury obowiązkowej, na które w grupie trzeba będzie odpowiedzieć).
Aktywność indywidualna w formie udziału w dyskusjach
Przygotowanie się na zajęcia oznacza przeczytanie tekstów wyróżnionych boldem (lektura obowiązkowa dla wszystkich) i napisanie na ich podstawie jednostronicowej krytycznej refleksji. Wypowiedź taka powinna odnosić się do przeczytanego tekstu i jego głównych idei, jak również nawiązywać do innych już omawianych na zajęciach lektur i kwestii. W ciągu semestru należy oddać w terminie, czyli po zajęciach, na które dany tekst był zadany, 3 takie wypowiedzi, co będzie stanowić (0- 10 punktów). UWAGA: krytyczną refleksję należy pisać z tematu, z którego nie robiło się prezentacji.
Przeczytanie tekstów wyróżnionych boldem (obowiązkowe teksty dla wszystkich) obowiązuje całą grupę. Reszta, osoby prezentujące określony temat.
Teksty mniej dostępne można będzie znaleźć w teczce w punkcie ksero oraz/lub na platformie e-learningowej (hasło gender1). Bardziej znane pozycje w bibliotece SWPSu i/lub innych.
Maksymalna ilość punktów za kurs: 30
Minimalna ilość punktów za kurs uprawniająca do zaliczenia modułu: 12
Aby zaliczyć cały moduł należy uzyskać minimum 55% wszystkich możliwych do uzyskania punktów (60), czyli 33.
Szczegółowy opis zajęć
1. Wprowadzenie. Omówienie programu. Przedstawienie kluczowych zagadnień.
Film „Nieznana płeć”
Lektura obowiązkowa:
Anhony Giddens, Płeć kulturowa i seksualność, W: Socjologia, PWN 2006, s. 126-163
Pierre Bourdieu, rozdz. 1 i 2, Męska dominacja, Warszawa 2004, s. 13-98
Lektura polecana:
Sandra Bem, Męskość, Kobiecość. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 2000
2. Podział na płeć biologiczną i kulturową. Performatywność płci.
Film „Czy mózg ma płeć?” (ew. praca z filmem prezentujących)
Lektura obowiązkowa dla wszystkich:
J. Butler, Zapis na ciele, performatywna wywrotowość w: Lektury inności, Warszawa 2007, s. 36-46
Lektura obowiązkowa dla prezentujących:
A. Elliot, Judith Butler: scenariusze zachowań płciowych i Ocena teorii Butler, w: Współczesna teoria społeczna, PWN 2011, s. 249-255
Claire M. Renzetti i Daniel J. Curran, rozdz. 2, W: Claire M. Renzetti i Daniel J. Curran, Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo. PWN 2005, s. 47-78
M. Mead, Płeć i charakter, w: Nikt nie rodzi się kobietą, red. Teresa Hołówka, Czytelnik, Warszawa 1982, str. 23-37
Lektura polecana:
J. Butler, Uwikłani w płeć, Krytyka Polityczna 2009
3. Ciało jako konstrukt historyczno-społeczny. Mit piękności.
Pokaz filmu „Delikatnie nas zabijają” lub „Misrepresentation” (ew. praca z filmem prezentujących)
Lektura obowiązkowa da wszystkich:
Naomi Wolf, Mit piękności w: Biuletyn OŚKI nr3/2000, s. 45-47
Susan Bordo, Ciało i reprodukowanie kobiecości. W: Biuletyn OŚKI nr3/2000, s. 54-56
Lektura obowiązkowa dla prezentujących:
Ellyn Kaschack, Cielesność tożsamości oraz Jedzenie. W: Nowa Psychologia kobiety. Ujęcie feministyczne. Gdańskie Wydawnictwo psychologiczne. Gdańsk 1996, s. 69-97 i s. 182-197
Zbigniew Melosik, Męskie spojrzenie jako metanarracja, Tyrania szczupłego ciała i jego konsekwencje. W: Tożsamość, ciało, i władza w kulturze instant, Impuls, Kraków 2010, s. 27-38 oraz 45-71
Lucyna Kopciewicz, Kulturowe znaczenie kobiecości, w: Polityka kobiecości jako pedagogika różnic, Kraków 2003, s. 119-158
Lektura polecana:
Zygmunt Bauman, Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności, Toruń 1995
Chris Schilling, Socjologia ciała, PWN 2010
4. Reprezentacje cielesności w kulturze współczesnej: dominujące dyskursy męskości.
Film „Maska twardziela” (ew. praca z filmem prezentujących)
Lektura obowiązkowa dl wszystkich:
Bartłomiej Lis, Gej czyli kto? Rozważania wokół tożsamości płciowej mężczyzn homoseksualnych, w: W: Teatr płci. Eseje z socjologii gender. (red.) M. Bieńkowska-Ptasznik i J. Kochanowski, Łódź 2009, s. 260-273
Lektura obowiązkowa dla prezentujących:
Krzysztof Arcimowicz, Współcześni mężczyźni. Przegląd problematyki badań i Typologia wzorów męskości w: Obraz Mężczyzny w polskich mediach, GWP Gdańsk 2003, s. 58-103 i 204-233
Zbigniew Melosik, Feminizacja męskiego ciała oraz Dyskursy męskości dominującej w: W: Tożsamość, ciało, i władza w kulturze instant, Impuls, Kraków 2010, s. 141-170 i 187-225 lub w: Kryzys męskości w kulturze współczesnej, Poznań 2002, s. 21-35 i 111-177
Lektura polecana:
E. Ciaputa i K. Wojnicka (red.) (2011), Karuzela z mężczyznami. Problematyka męskości w polskich badaniach społecznych, Impuls
5. Seksualność: natura czy kultura? Historyczność seksualności.
Lektura obowiązkowa dla wszystkich:
Linda Brannon, Seksualność, W: Psychologia rodzaju, Gdańskie Wydawnictwo psychologiczne, Gdańsk 2002
Lektura obowiązkowa dla prezentujących:
Michel Foucault, Historia seksualności, Czytelnik Warszawa 1995, s. 13-118
Mary Roth Walsh (red.), pyt. 8: Orientacja seksualna: czy jest uwarunkowana biologicznie? W: Kobiety, mężczyźni i płeć. Debata w toku, IFIS PAN 2003, s. 221-249
Lektura polecana:
Fausto-Sterling Anne, Sexing the Body. Basic Books, 2000
Lektura obowiązkowa dla wszystkich:
Agata Araszkiewicz, Kobieta w pornografii: feministyczne sprzeczności, w: Biuletyn OŚKI nr 1/2000
Lektura obowiązkowa dla prezentujących:
Diana E.H. Russel, Pornografia krzywdzi kobiety w: Mary Roth Walsh (red.), Kobiety, mężczyźni i płeć. Debata w toku, IFIS PAN 2003, s. 191-207
Nadine Strossen, Dlaczego ocenzurowanie pornografii nie zmniejszyłoby dyskryminacji kobiet ani przemocy wobec nich? W: j.w., s. 207-221
Rosemary Tong, Feminizm radykalny, w: Myśl feministyczna wprowadzenie, s. 85-93
Lektura polecana:
Brian McNair, Seks, demokratyzacja pożądania i media, czyli kultura obnażania, Warszawa 2004
Linda Willaims, Hard core. Władza, przyjemność i ‘szaleństwo widzialności’, słowo/obraz terytoria 2010
7. Praktyki cielesne i seksualne. Zmieniające się normy zachowań seksualnych. Rozwiązłość, poliamoria, s/m, etc.
Lektura obowiązkowa dla wszystkich:
Gayle S. Rubin, Rozmyślając o seksie: zapiski w sprawie radykalnej polityki seksualności, W: Lewą Nogą 16/04, s. 164-224
Lektura obowiązkowa dla prezentujących:
Zbigniew Izdebski, Seksualność Polaków na początku XXI wieku, UJ 2012, wybrane rozdziały
Dossie Easton i Janet W. Hardy, Puszczalscy z zasadami, Warszawa 2012, wybrane rozdziały
Aleksandra Suflida, Polska scena BDSM; w: Jacek Kurczewski (red.), Praktyki cielesne, Trio Warszawa 2006, s. 223-275
Lektura polecana:
M. Bieńkowska-Ptasznik i J.Kochanowski (red.) (2009) Teatr płci. Eseje z socjologii gender, Łódź
8. Przekraczanie ról płciowych: transseksualizm, transgenderyzm/transpłciowość, interseksualizm.
Pokaz filmu
Lektura obowiązkowa dla wszystkich:
Karolina Domagalska, Spodnie dają mi wolność, GW Wysokie obcasy 5.01.2010
Michel Foucault, Prawdziwa płeć. W: Literatura i szaleństwo, Wydawnictwo KR, Warszawa 1999, s. 293-301
Lektura obowiązkowa dla prezentujących:
Krzysztof Arcimowicz, Płeć pierwsza, druga i trzecia. Alternatywne modele gender w kulturach pozaeuropejskich, w: Ucieleśnienia (red.) A. Wieczorkiewicz i J. Bator, IFiS PAN 2008, s. 69-88
M. Bieńkowska-Ptasznik, Uwięzieni w obcym ciele – ciało i tożsamość w doświadczeniu osób transseksualnych, w: j.w., s. 247-262
Lektura polecana:
Garber, Marjorie, Vested Interests. Cross-Dressing and Cultural Anxiety, Penguin Books 1993.
Judith Halberstam (1998), Female Masculinity, Duke University Press, Durham and London
Judith Butler, Gender is burning, W: Panoptikum nr 3 (10) 2004, s. 142-152
Polecane filmy dokumentalne i fabularne:
Strony: www.alterkino.com; www.kinoplex.gazeta.pl
„Paris is burning”
“Boys/girls”
“Venus boyz”
“Transameryka”
„Tabu: seksualność”
„Gendernaut”
„Nie czas na łzy”
„Crying Game”
M.Butterfly
Madame Sata
Bokser
Three hearts
XXY