WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE FILOZOFII I ETYKI
11/10/2010
Koncepcja jako propozycja pewnej rzeczywistości, jest to coś innego niż teoria!
Przeczytać:
J. Staniszkis „Postkomunistyczne państwo czyli podemokracja” – II rozdział w książce
L. Kołakowski „ Etyka bez kodeksu” – w: „Kultura i fetysze. Eseje”
B. Suchodolski w: Edukacja permanentna” – część II i III
Co to jest filozofia i co to jest etyka?
Źródłem namysłu filozoficznego jest ludzkie doświadczenie, ma ono charakter przednaukowy i wynika z naszego bycia w świecie, Martn Heidegard akcentował to bycie w świecie, czyli nie jesteśmy w stanie z tego świata wyjść.
Doświadczając świata dziwimy się różnym rzeczom. jest to również przednaukowa refleksja, pojawia się w sytuacjach granicznych (Jaspers), czyli sytuacjach zmieniających nasz sposób patrzenia na życie, państwo… Gdy pojawia się zdiwienie szukamy jakiejś pewności, chcąc pozbyć się wątpliwości.
XVII w. Kartezjusz w swojej rozprawie „o metodzie” szukał wiedzy pewnej -> doszedł do wniosku, że to że myślę jest pewne, jest to jedyna pewna rzecz.
W mysleniu filozoficznym przyjmujemy postawę bezprzesłankową (nie ma przesłanek, narzuconych metod działania)
Porównanie filozofi i nauki
Niektórzy twierdzą , że filozofia jest nauką, inni zaś mają odmienne zdanie, np. podporządkowuje ją bardziej ku teologi.. Niektórzy sytuuja filozofię poza nauką.
Nauki dzieli się na:
Realne
Formalne
Ad a) nauki o wycinku rzeczywistości
Dzieli się je na:
- nauki przyrodnicze (biologia, geologia, chemia…)
- nauki kulturowe:
N. humanistyczne (historia, językoznawstwo..)
N. społeczno – ekonomiczne (pedagogika, socjologia, prawo..)
Ad b) badają abstrakcyjne struktury zależności np. matematyczne – miedzy obwodem okręgu a jego promieniem, między zdaniami w logice.
RÓŻNICE
Dla nauk realnych i dla filozofii doświadczenie jest tym samym punktem wyjścia. Ale realne-> odwołanie do wcześniejszego doświadczenia, filozofia-> odwołanie do tego co jest ponaddoswiadczalne (nie ma charakteru empirycznego). Czyli punkt wyjścia jest taki sam ale punkt dojścia jest różny.
Zakres badanej rzeczywistości :
N. realne badają jedynie wycinek rzeczywistości, jakiś jej jeden aspekt.
W filozofii obszar zainteresowania jest o wiele szerszy, stąd też i pytania są obszerniejsze.
Metodologia
N. realne – opisujemy szczegółowo co będziemy robili -> metoda
W filozofii metoda jest niekonieczna, bywa nawet przeszkodą.
Periodyzacja – podział
Starożytność -> średniowiecze -> nowożytność -> współczesność
Podział ze względu na…
Metafizyka bądź ontologia (teoria bytu, tym co jest)
Epistemologia (teoria poznania)
Aksjologia (teoria wartości)
Etyka – część filozofii, sytuowana w aksjologii, jest filozofią moralną czyli namysłem nad moralnością człowieka, każdy ma moralność ale nie każdy człowiek ma etykę.
W centrum namysłu nad moralnością są zawsze pojecia dobra i zła, aby je usystematyzować, uzasadnić, obronić, aby zalecac je innym.
Etyke dzielimy na:
Metaetykę
Stawia pytania zasadnicze dotyczące źródeł etyki -> skąd pochodzą zasady etyczne? Czy są one np. wytworem społecznym czy są czyms odwiecznym? Czy zasady etyczne maja charakter racjonalny czy emocjonalny? Czy ich źródłem jest ludzki egoizm czy altruizm?
Źródeł szuka się w:
- roli ludzkiego rozumu
- kosmosie
- woli bożej
Etykę normatywną (ogólną)
Poszukiwanie standardów które regulują nasze dobre lub złe postępowanie (jest bardziej praktyczna od metaetyki)
Są 3 możliwości na pytania:
- kryterium są ludzkie nawyki, które nazywa się cnotami
- dobrem jest takie postepowanie które jest zgodne z powinnością a złem takie, które jest niezgodne z powinnością
- ocena postępowania wg wyników, skutków, efektów tego co zrobiliśmy
Etyka stosowana (praktyczna, w działaniu, szczegółowa)
Rozważania dotycza szczegółowych, kontrowersyjnych kwestii etycznych, etyczny namysł nad danym zjawiskiem (np. homoseksualizm, kara śmierci, kwestia równości społecznej itp.) -> Jacek Hołówka (podręcznik)
18/10/2010
T: Solidaryzm społeczny.
Koncepcja która jest dyskutowana, analizowana w kręgu kultury
zachodniej (polska się zalicza) przede wszystkim w państwach Europy głównie zachodniej.
Lata 50/60 przyjmowała postać państwa socjalnego realizujące charakter lewicowy. W Polsce w 2005r podczas wyborów , interpretacja idei w walce między partiami politycznymi
Solidaryzm społeczny jako koncepcja do realizacji w praktyce był
możliwy po 1789r.(wielkiej rewolucji francuskiej). Przed rewolucją społeczeństwo było podzielone na różne warstwy społeczne korzystające z różnych praw i obowiązków - niemożliwa solidarność tego społeczeństwa; rewolucja zniosła różnice stanowe (wszyscy ludzie są równi)
deklaracja Praw Człowieka 26/08/1789r. – „ludzie rodzą się i pozostają wolni z punktu widzenia prawa”, „różnice społeczne mogą opierać się tylko naużyteczności wobec społeczeństwa”
III fundamenty koncepcji S.S.:
Charakter socjologiczny
Charakter filozoficzny
Charakter prawny
Francja XIX/XX w.
Emil Durkheim (1858-1917) – uważany za twórcę współczesnej socjologii, wprowadził pojecie anomii, autor koncepcjo solidarności społecznej (doktorat „O podziale pracy społecznej”
2 rodzaje S.s.:
Solidarość mechaniczna (przez podobieństwa)
Każdy człowiek robi wszystko co mu potrzebne, ma takie umiejętności itd. (ale nie wyjdzie poza pewne granice możliwości), jednostki są niezależne od siebie.
S. organiczna (przez różnice)
Podział pracy społecznej, społeczeństwo się różnicuje, potrzebujemy siebie wzajemnie ale przy tym mamy różne interesy. Społeczeństwo które wyszło na wyższy poziom rozwoju czego przyczyną są zmiany demograficzne
Z filozoficznego punktu widzenia solidaryzm odwołuje się do umowy społecznej, skąd pochodzi władza oraz dlaczego powinniśmy się jej podporządkować jako obywatele…
przed koncepcją umowy społecznej: władza pochodzi od boga, koncepcja um. Społ.- władza pochodzi od „społecznej umowy”
Poglądy do koncepcji umowy społecznej:
Thomas Hobbes dzieło „lewiatan” (poł. XVII w.) nawiązuje do Swora
którego wszyscy się bali, wyzywał nawet boga. Wg Hobbesa Lewiatanem jest państwo (trzyma nas w uścisku, bezwzględnie, tłamsi nas jako obywateli, odpowiada nam to ponieważ inaczej pozabijalibyśmy siebie nawzajem „człowiek człowiekowi wilkiem”)
John Locke „Dwa traktaty o rządzie”(poł. XVIII w.) należy odrzucic takie
podejście do władzy publicznej jako analogia do ojca w rodzinie, nie można przenosić tych relacji rodzinnych na publiczne, umowa respektowania praw tych którzy są rządzeni.
Jean Jadigues Russeau „Emil”
Prawne źródła
Arystoteles wymienia 2 rodzaje sprawiedliwości:
Komutatywna – ujawnia się w relacjach między jednostkami i dotyczy świadczeń miedzy jednostkami, istota jest to, że ona ujawnia się między jednostkami które umawiaja się ze sobą
Dystrybutywna – kiedy wśród puli rzeczy korzystnych dla nas (dóbr , praw, itd.) ale jednocześnie niekorzystnych (obowiązki itd.) musi być podzielona, rolą rządzących jest podział miedzy grupy w społeczeństwie.
Dystrybucja ta będzie sprawiedliwa:
Każdemu według potrzeb
Każdemu wg pracy
Każdemu wg pozycji społecznej
Każdemu wg zasług te kryteria nawzajem na siebie sie
Każdemu wg płci nakładają
Każdemu wg wieku
itd
Sprawiedliwość społeczna
W konstytucji polskiej art. 2 ( państwa prawne realizujące zasadę sprawiedliwości społecznej)
Interpretacja, tworzenie i stosowanie prawa w myśl sprawiedliwości społecznej
Współcześnie w filozofii Kołakowski „Czy potrzebujemy pojęcia spr. Społ.” W: „moje słuszne poglądy na wszystko”. W Polsce postkomunistycznej trudno mówić o koncepcji spr. społ. Ponieważ została zafałszowana przez komunistów (np. mówiono że każdy ma prawo do dowolnej pracy a wysyłano go do pracy z góry okreslonej itd.) dlatego dziś odnosimy się do tego cynicznie, bagatelizujemy tę koncepcję. Natomiast nie możemy porzucic tej koncepcji, dzięki niej jest wrażliwość społeczna.
John rawls 1971 „Teoria sprawiedliwości”, w tej książce zawarł
intelektualna propozycję która uzasadnia potrzebę aktywności państwa w strefie społ., potrzebe solidaryzmu społ. Dla amerykanów Rawls – liberalny (tzn. wrażliwy społ. – dla nas zanczy nie nieskorumpowany w biznesie) dla Europejczyków – socjaldemokratyczny.
W ramach swojej teorii Rawls proponuje przyjąć założenia:
Wł. w państwie ma charakter demokratyczno – liberalny (zasada rządów większości, każda jednostka ma prawa których nie można jej odebrać)
Jako obywatele wyobrazić sobie że znajdujemy się w „sytuacji pierwotnej” (wiemy ze są ludzie różni, ale nie wiemy kim my jesteśmy {hipotetycznie}) nie wiedząc tego patrzymy na społeczeństwo przez „zasłone niewiedzy” przez co zasady:
Należy szanować prawa nabyte (sprzeciw utylitaryzmowi – koncepcja która mówi, że w życiu społ jak największa ilość szczęścia jest zagwarantowana jak największej liczbie społeczeństw, ale można np. odebrać coś komuś w myśl oddania tego innym)
Każdy obywatel powinien mieć równe prawo do tego aby ubiegać się o pozycję pozycję i zaszczyty w społeczeństwie (nikt nie może tego utrudniać) każdy musi mieć „prawo do szansy”
Wszelkie zmiany mają być wprowadzane z myślą o najuboższych
Koncepcja Rawlsa jest regularnie stosowana np. w praktyce sądowej
25/10/2010
T: Anarchizm.
HISTORIA
Teoria anarchi utrzymuje, że wszelkie formy władzy rządowej są niepotrzebne i nieporządane, społeczeństwo powinno opierać się na dobrowolnej współpracy.
Pierre Joseph Praudnon „czym jest własność”
Konflikt między anarchizmem a marksizmem w ramach pierwszej międzynarodówki II poł XIXw pomiędzy K. Marksem a M. Bohuninem
Anarchosyndykalizm dążył do sparaliżowania państwa poprzez starjk powszechny org. Przez związki narodowe.
XIX/XX w. GBR i USA podejmują próby organizowania wspólnot anarchistycznych (Brook Farms)
Wojna domowa w Hiszpani -> pod rz Adami rewolucjonistów i anarchistów powstała ogromna liczba wspólnot anarchistycznych.
W czasie II WŚ ruch anarchistyczny został całkowicie stłumiony. Odżył bezpośrednio po wojnie. USA związany z ruchem emancypacji afro amerykanów (M. Luther King)
1986r. Europa i USAruch anarchistyczny ujawnia się wyraźnie. Studenci z Europy – sztandary z „MMM” (Mao Tse Tung, Herbert Marcuse, Karol Marks)
Lata 70. Ruchy ekologiczne (mają wyraźne anarchistyczne źródło) Dolina Rospudy, nie podejmowali by takich przedsięwzięć gdyby wierzyli że państwo jest w stanie środowisko ochronić.
Ruchy anty- i anterglobalistów. Wymierzone w stronę Banku Światowego i Miedzynar. Funduszu Walutowego. Anarchizm jako przeciwnik globalizmu.
Ogromna rola internetu w propagowaniu myśli anarchistycznych. Również w muzyce i sztuce.
P. Picasso – odwołanie do koncepcji anarchistycznych.
Nie ma jednej koncepcji anarchizmu, jest ich wiele i wzajemnie się wykluczają (an archos – bez władzy, bez autorytetu)
Przez wiele set lat był rozumiany w sposób negatywny. Dopiero od Pierra Josepha Proudhora w sposób pozytywny. W swojej książce stwierdził, że ludzie dążą i tęsknią za stanem anarchi, bo jest to dla niego stan naturalny. Tylko w stanie anarchii społ. może funkcjonować w sposób naturalny.
Ważnym etapem w rozwijaniu ruchu anarch było zaproponowaie przez Errico Malatesta „propagandy czynu”. Zwrócił uwagę, że anarchiści powinnie przestać mówić i pisać ale podjąć działanie – zacząć zamachy terrorystyczne (przede wszystkim przeciwko rządzącym)
Zginęło wiele królów, książąt, prezydent Mc Kinlley
W rezultacie „propagandu czynu” otrzymali miano wichrzycieli, niszczycieli, zabójców…
Problem samoorganizacji anarchistów, z jednej strony dążyli do tego by mieć coraz większy wpływ na społeczeństwo, a z drugiej strony istotą anarchi jest to że odrzuca się wszelką władzę (zatem każda próba samoorganizacji przeczyłaby ich ideologii)
Ruch anarchosyndykalistyczny
Anarchiści zaczęli masowo wstępować do związków narodowych (aby obalić państwo)
George Sorel 1908r. „Refleksje o przemocy” głowy ideologa anarchosyndykalizmu
W USA II poł. XIX w. – bardzo pasyfistyczne poglądy i zachowania anarchistów, dlatego na początku nie budzili podejrzeń (później wyrzucono ich z kraju)
Anarchiści propagują koncepcję obywatelskiego nieposłuszeństwa – obywatele którzy nie są zadowoleni z działania rządu, którzy nie wypełniają obowiązków, łamia ich prawa, nie zasługują by być posłusznym, obywatele mogą wypowiedzieć posłuszeństwo swojemu rządowi.
Lata 60. Ruch studencki „3M” skierowany przeciwko państwu kapitalistycznemu, strukturze elit tego panstwa, wartościom materialistycznym, tradycyjnym partiom lewicowym.
Lata 70. Ruch ekologiczny (państwo kapitalistyczne nie jest w stanie chronić środowiska naturalnego)
Lata80. Ruch anarch. w ruchu feministycznym, państwo funkcjonuje w sposób patriarchalny, kobieta ma wyraźne cechy anarchistyczne przez to że jest karmicielką i opiekunką, troszczy się o najsłabszych – podkresla się ten watek w tej koncepcji.
Szkoła frankfurcka
Przedstawiciele: Herbert Marcuse, Jurgen Habermas, Max Harkheimer, Theodore Adorno.
Dwaj ostatni stworzyli „dialektykę Oświecenia” – ośw. jest czymś ambiwalentnym z jednej strony racjonalnie, z drugiej przekształca się w mit, nierealne, nie może być podst. władzy
Anarchistów jest wiele wśród:
- obrońców praw zwierząt;
-wegetarian;
- przeciwników więzień i kary śmierci
- legalizacji marihuany;
- praw gejów.
Istnieją dwie wielkie tradycje anarchistyczne:
Klasyczna
Indywidualistyczna
Ad A) Noam Chomsky
Aby przejąć jakąś władzę, autorytet to tylko wówczas jeśli ten autorytet uzasadni, że jest nam potrzebny.
Argumenty za zniesieniem państwa:
Utylitarystyczny
1793 „Enguiry Concering Godwin Political Justice” argumenty utylitarustyczne przeciw państwu – państwo uniemożliwia osiągnięcie celu utylitaryzmu bo państwo administruje majatkiem – większość się bogaci, państwo nie powinno się tym zajmować.
Argument z doskonałości
Godwin, M. Bakunin, Piotr Kropotkin, arg. Romantyczny – celem człowieka jest osiągnięcie doskonałości, państwo nam to uniemożliwia.
Argument z prawa naturalnego
W postaci religijnej: Lew Tołstoj, powinniśmy dążyć do społ chrześcijańskiego, miłość bliźniego podobna do myśli św. Tomasza z Akwinu.
W postaci świeckiej: Piotr Kropotkin był pod wpływem Karola Darwina, pomoc, solidarność, wsparcie społeczeństwa
Ad B)
Murray Rothbard
„for a New Liberty” odwołał się do J. Locke’a 2 prawa w ludzkiej naturze: do zabezpieczenia swojego życia i posiadania, państwo nam te prawa ogranicza (podatki, finansowanie państwa)
XIX w. Max Stirner
„The Ego and its own” – człowiek jest zainteresowany swoimi egoistycznymi celami, interesami, państwo mu w tym przeszkadza.
Nowy anarchizm
Feminizm Emma Goldman „anarchizm i inne eseje”
Ideologia Murray Bookchin „The ecology of freedom”
Postmodernism Machel Faucauly (tropi ukryte watki autorytetu, władzy
Noam Chomsky dla czasopisma „Red and Black resolution” – Anarchiści nie są przeciwnikami demokracji ale są przeciwni demokracji parlamentarnej.
8/11/2010
T: Indywidualizm i kolektywizm.
Występują w wymiarze: społecznym, ideologicznym, politycznym i gospodarczym.
Indywidualizm – podkreśla się wartość moralną jednostki
Kolektywizm – podkreśla się wartość moralną kolektywu (grupy)
W indywidualizmie podkreśla się wagę realizacji własnych celów i pragnień, niezależności oraz polegania na sobie. Zwolennicy chcieliby wykluczyć wpływ instytucji (różnego rodzaju, łącznie z rodziną) na jednostkę.
Zwolennicy kolektywizmu podkreślają, że wpływ grupy na jednostkę jest konieczny i dobry. „jednostka realizuje swoje możliwości, potencjalność dopiero w grupie. Poza grupą jednak takich szans nie ma. Kol.- podkresla się wspólną role takich wspólnot jak społeczeństwo i naród. Cele tych wspólnot są ważniejsze od celów jedn.
Koncepcje ind. można znaleźć w wielu systemach ideologicznych. Indywidualizm lączy się z liberalizmem i egzystencjonalizmem. Kolektywizm objawia się w innych systemach i doktrynach, mówią o nich marksiści i anarchiści.
Współczesny ind. pojawił się bardzo póżno – w czasie brytyjskiego oświecenia (Adam Smith, Jeremy Bentham, Gertude Himmelfarb.)
Adam i Jeremy podkreślali, że wszystkie wartości mogą być ukierunkowane na człowieka. Człowiek jest wartością najwyzszą i wszyscy ludzie są moralnie równi, w życiu najważniejsze jest zaufanie, prywatność oraz wzajemny stosunek. Ind. odnosi się z niechęcią do wszelkich prób podporządkowania jednostki jakiejś władzy.
Alexis de Tocgreville – doszedł do wniosku, że ind. jest w gruncie rzeczy siła Stanów Zjednoczonych. Amerykanie jako jednostki są słabi i zdają sobie z tego sprawę. Rozumieją że jako jednostki niczego nie osiągną. Aby pokonać te słabość muszą łączyć się w grupy, w stowarzyszenia, w partie, w celu osiągnięcia konkretnych zmian. Kiedy uda nam się osiągnąć jakąś zmianę, wówczas istnienie takiej grupy nie jest już potrzebne.
Inaczej wygląda demokracja brytyjska a inaczej francuska. Demokracja brytyjska nie opiera się na jedn. a elitach społecznych. To elity wskazuja jakie społ. należy realizować. Jednostki są wpatrzone w elity i za nimi podarzają. Demokracja francuska jest demokracją etatystyczną, w której jednostka liczy na państwo, jedn. oczekuje od państwa tego, że zadba ono o jej interesy.
Ind. – rola jedn. jest tak duża że państwo powinno się w max stopniu powstrzymywać od ingerowania w życie jednostki.
Na przełomie XIX – XX w. model indywidualizmu zaczął szwankować, wolny rynek zaczął doprowadzać do masowych bankructw. Pojawiły się więc złagodzone wersje indyw.
Kolektywizm przyjmuje jedną z dwóch postaci:
Horyzontalną (podkresla się absolutna równość wszystkich jedn. trzeba zapewnić przestrzeganie równości)
Wertykalna (jedn. należy zaangażować do wspólnej pracy na rzecz zachowania i wzmocnienia władzy społ. jako piramidy
Model horyzontalny łączy się z umową społeczną
Model wertykalny łączy się z komunizmem i faszyzmem.
Kolekt. może prowadzić do totalitaryzmu ale nie musi.
Bertrand Russell „dzieje filozofi zachodu” proponuje metodę interpretacji tychże dziejów. Zestawia ze sobą idee indywidualizmu i kolektywizmu. „Na całą filozofię możesz spojrzeć jako na napiecie miedzy indywidualizmem a kolektywizmem.” „wszystko zaczęło się w starożytnej Grecji, gdy filozofowie zaczęli filozofować”. Pierwsze próby filozoficzne miały miejsce w greckich miastach – państwach. Pierwszy filozof impuls to filozofia kolektywistyczna.
W IV w. – to myślenie kolektywistyczne zostało przerwane przez najazd Macedończyków na państwo greckie. Kiedy Grecja upadła to w filozofii (zwłaszcza u stoików) można zauważyć zwrócenie się w stronę indywidualizmu i zarazem odwrót od kolektywizmu.
Chrześcijaństwo było siłą, która niosła kolektywistyczny sposób uprawiania filozofii i etyki.
Germański indywidualizm – plemiona germańskie wdzierały się na terytorium państwa rzymskiego – chaos.
Chrześcijański kolektywizm w renesansie został zaatakowany poprzez odkrycie antyku, jednym z tych wątków była afirmacja jednostki. Dla protestantów w relacji miedzy człowiekiem a Bogiem jest niepotrzebne jakiekolwiek pośrednictwo społeczne.
WASP – grupa która stworzyła wielkość Ameryki.
W XIX w. zaproponowano kompromis, tzn. koncepcję liberalizmu „kolektyw musi mieć pewne prawo ale te prawa muszą mieć minimalny zakres. Natomiast jednostka tez musi mieć pewne prawa ale ich zakres musi być maksymalny.
Prawa kolektywu (państwa) są po to, aby chronić prawa jednostek.
Prawo jedn. to np. prawo do posiadania czegos
Prawo państwa to np. prawo do rozstrzygania sporów
„Władza i jedn.” – Russell stawia w niej tezę, że nie możliwe jest funkcjonowanie panstwa zarówno wtedy, gdy skrajnie rozumiemy koncepcje ind. jak i wtedy gdy skrajnie rozumiemy koncepcję kolekt. Państwu potrzebne są struktury zapewniające spójność jak i jednostki kwestionujące zasady życia społecznego.
15/11/2010
T: Liberalizm.
Liberalizm – koncepcja anglosaska, rozwijana przez Brytyjczyków i Amerykanów. U jej podstaw leży przekonanie, że fundamentem życia człowiek a jest wolność, liberał to człowiek którzy wierzy w wolność
J. Locke uważał że naturalnym stanem w zyciu jest stan wolności, w tym stanie może podjąć działania jakie chce bez pytania o pozwolenie i branie pod uwage woli innych
J. Steward Mill, przedstawiciel utylitaryzmu, „O wolności” -> wolnść jest wartością najwyzszą i dlatego nie można nikogo zmuszać do czynienia dobra, wolność jest ważniejsza od prawdy, wolność zawsze musi wygrać.
Istota liberalizmu jest to, że mogę zniszczyć nawet swoje życie.
Liberalizm – ludzie niechętnie nastawieni wobec władzy i autorytetu, ujawnia się w tym że ciężar dowodu tego uzasadnienia, że władza i autorytet są potrzebne, muszą uzasadnić że tak jest bo na nich spoczywa ciężar dowodu, jeśli nie potrafią to możemy odrzucić.
Każda instytucja musi udowodnić że jest nam potrzbna.
W nurcie liberalizmu sytuują się wszyscy zwolennicy umowy społecznej (różnii się co prawda w pogladach ale gł wart. jest wolność jednostki)
Są 2 podejścia:
Maksymalizować wolność jednostki (J. Locke)
Wolność jednostki może być znacznie ograniczona ze względu na potrzeby państwa (T. Hobbes)
W jakim stopniu państwo może ograniczyć wolność jednostki?
Wolność negatywna
Za twórcę uznaje się Izajaha Berlina , „4 eseje o wolności”’ sfera wolności jednostki a inni udzie nie mogą w nią ingerować (w. negatywna), ponad to, nie mogą czegoś zrobić bo inni mi to uniemożliwiają ale uniemożliwiają mi to wewnętrznie ograniczenia, które nie płyną ze strony innych ludzi, zatem zniewolenie wychodzi tylko od innych ludzi.
Ważne jest tu pojecie możliwości.
Zatem wolność w sensie negatywnym to nieobecność przymusu ze str. Innych ludzi.
Wolność pozytywna
Źródło: brytyjscy neohegliści Thomas Hill Grey i Bernard Bosangret
Wg. nich ludzie często nie są ograniczeni przez innych ludzi, po prostu działają nieracjonalnie pod wpływem impulsów, emocji itd. Przez to szkodzą samym sobie i nie są w stanie zrealizować spójnego projektu życiowego.
Wolnym jest tylko człowiek który potrafi pokierować swoim zachowaniem oraz jest autonomiczny. Sama autonomia nie wystarczy.
U podstaw leży wyrażenie „realnego działania”
Współcześni liberaliści częściej odwołują się do tej właśnie koncepcji.
W ramach tej koncepcji pewna część akcentuje materialny jej wymiar – aby być wolnym trzeba mieć pieniądze, aby prowadzić takie racjonalne życie. Jeśli nie, to myślenie o życiu jako wolności w sensie pozytywnym jest fikcją.
Wolność republikańska
Odwołanie do Cycerona i do renesansowego Niccolo Machiavellego „książę”
Podkresla się że przeciwieństwem wolności jest dominacja. Podstawowa różnica między wolnym a niewolnikiem, który zależny jest od kaprysów swego mana. Aby tego uniknąć należy całą wolność podnieść tak, by każdy człowiek korzystał z jej równej ilości. Każdy będzie miał władzę by powstrzymać ingerencję w jego sferę wolności ze strony innych.
Inny podział
Stary liberalizm (klasyczny)
Nowy liberalizm
Podstawowa różnica polega na ich stosunku do własności prywatnej.
Ad A. Dla klasycznego wolność i własność prywatna są nierozerwalne. Wolny rynek oparty na własności prywatnej jest spójny z jednostkową wolnością. Jednostka realizuje swoją wolność przez to, że może nabywać własność i korzystac z niej jak chce. Szczególnym rodzajem własności są nasze wolności osobiste (np. wolność słowa, zrzeszania się, wyboru pracy itd.)
Nie możemy się tych własności pozbyć nawet jeśli byśmy chcieli, dlatego są szczególnym rodzajem.
Wolność to taki stan w którym inni szanuja moje prawa. Wcieleniem wolności jest wolny rynek.
Jedynie własność prywatna daje nam efektywną ochronę naszej wolności. Im bardziej sprywatyzowane media tym większa wolność słowa.
Państwo nie powinno pobierać podatków itd. Tylko zostawić nam owoce naszej wolności tj. pracy.
Powinniśmy finansować wielkie przedsięwzięcia infrastrukturalne (wały powodziowe, lotniska itd.) <- żadna jednostka nie jest w stanie tego wykonać dlatego to dla państwa.
Państwo powinno finansować projekty społeczne, gwarantujmy ludziom najuboższym minimum przetrwania
W państwie liberalnym nie chodzi o to by bogatszego uczynić biednym ale biedniejszego bogatym!
Ad B. Nowy liberalizm nie zgadza się z tym że jest nierozerwany związek między własnością prywatną a wolnością, to jest nieudowodniony dogmat.
Okazało się przecież, że wolny rynek nie może już być naturalnym regulatorem równowagi społecznej (wielki Kryzys)
Państwo musi aktywniej wkroczyć w obszar wolnego rynku, musi efektywniej go kontrolować -> interwencjonizm państwowy.
O wiele ważniejsze niż posiadanie własności są określone prawa i wolności obywatelskie (np. ruchy ekologiczne, mniejszości, itd.)
22.11.2010
T: Irracjonalizm