Kultura prawna Europy 14.10.2013
Kultura prawa Europy
Korzenie kultury prawnej
Komponenty europejskiej kultury prawnej
Współczesne kultury prawne
Prawo europejskie czy prawo unii europejskiej. Problemy definicyjne.
Kultura europejska
Europa- centrum, środek, centralny punkt geograficzny, kulturowy
Europocentryzm – centrum wszechświata, do XX w. kraje europejskie przodowały. Wielkie dziedzictwo kulturowe.
Po II wojnie W. Brytania traci swoją pozycję, przenoszenie dziedzictwa finansowego z Anglii do Nowego Jorku.
Pochodzenie europejskiej kultury prawnej
Johann Herder – nasza kultura przybyła z Azji, rozwinęła się w Egipcie. Kultura europejska rozprzestrzeniła się u wybrzeży M. Śródziemnego i M. Czarnego.
Podwaliny – grecka filozofia prawa, prawo rzymskie – ogromnie rozbudowany korpus prawa rzymskiego
Moralne standardy etyczne
Prawo zwyczajowe
Grecka filozofia prawa była dość rozbudowana. Grecja wydała wielu prawników: Heraklit, Sokrates, Platon, Arystoteles
Grecka filozofia prawa: filozofia kwitła bujnie obok prawa, ale nie wywierała na nie wpływu
Prawo rzymskie – bardzo silny rys imperialny
Grecy mieszkali w polis, Rzymianie w imperium.
Losy imperium rzymskiego
V w. upadek cesarstwa zachodniego
Cesarstwo wschodnie – upadek w 1410 r.
Cesarstwo zachodnie upada pod wpływem plemion germańskich.
Państwo Franków – Frankowie szybko się schrystianizowali
Mieszana ludność Frankowie i Latynosi
Zróżnicowanie między stanami, brak równości.
Traktat w Verdun
Prawo rzymskie zostaje zapomniane. Około X w. znaleziono kodeks cesarza Justyniana, w wieku XI w Padwie powstała szkoła prawnicza, która zajmowała się analizowaniem przepisów.
Glosa – komentarz do przepisów.
Szkoła glosatorów i postglosatorów
Cesarstwo rzymskie narodu niemieckiego.
W wieku XIII po latach przerwy powrót do prawa rzymskiego
XIII-XVI w. czasy odrodzenia – powrót do antyku
Cesarze rzymscy głosili, że należy kontynuować prawo , rys imperialny
System prawny w Europie
Do XVI w. Europę zdominowało prawo rzymskie, od XVI w. dominuje kodeks justyniański, na który nakładają się prawo kanoniczne, zwyczajowe, feudalne (relacje między wasalem a seniorem – rozbicie dzielnicowe)
W 1804r. powstaje Kodeks napoleoński
Połowa XIX w, odejście od prawa rzymskiego
Odmienność systemu angielskiego
Wiek XIX industralizacja, prawo rzymskie nie nadaje się do regulowania tak skomplikowanych stosunków.
Wiek XIX to kształtowanie się świadomości narodowej, odrębności
Każde państwo przechodziło kodyfikację
Do dzisiaj odwołujemy się do prawa rzymskiego (polskie prawo rzeczowe, San Marino, RPA)
Za I akt prawa rzymskiego uważa się prawo XII tablic z 448r. p.n.e., Corpus luris civillis (530r. n.e.)
System prawny Bizancjum do 1453r.
Etyka judeochrześcijańska
Przymierze z Bogiem
Prawo natury
Prawo kanoniczne
Obowiązuje tylko to prawo, które jest zgodne z zasadami bożymi. Na I prawo zaczęto patrzeć przez pryzmat wartości religijnych.
Bóg człowiekowi błogosławi, ale wymaga przestrzegania porządku bożego.
Prawo zwyczajowe: wewnętrzne (miejscowe) wzory zach. Sankcjonowane przez prawo
Prawo zwyczajowe (sankcja) – zwyczaj za złamanie zwyczaju, państwo nas nie każe, nie ma sankcji
Organ państwowy dokonał usankcjonowania.
Systemy prawne w Europie
Civil law (kontynentalny/prawa stanowionego)
Dominacja prawa stanowego – prymat ustawy, rozdział stanowienia/stosowania prawa, recepcje prawa rzymskiego
Common law (anglosaski)
Dominacja precedensów – prymat ustawy, prawotwórcza rola sądów, rodowód – prawo zwyczajowe (brak prawa rzymskiego)
Orzecznictwo – główne źródło prawa, a nie ustawy
Zbliżanie się kultur prawnych
Prawo UE jako efekt zderzenia się kultur prawnych
Cechą prawa UE jest wielkowymiarowość, mnogość adresatów: państwo, jednostki
Istotny wpływ common law
Problemy terminologiczne
Prawo europejskie – to termin, który był używany zanim Polska weszła do UE
Obecnie rzadziej używanych, ma szeroki zakres. Może być tworzone przez organizację międzynarodowej, porządki europejskie, termin bardzo szeroki: prawo ue, prawo innej formy integracji w Europie
Prawo UE jest pojęciem węższym
Prawo 3 filarów UE (zniesione)
Prawo wspólnotowe (wspólnot europejskich)
Wspólnoty zostały zniesione przez Traktat z Lizbony.
Jest to pojęcie najwęższe, niemal cały dorobek integracyjny.
Prawo integracji europejskiej termin najmniej precyzyjny
Acquis Commuautaire (dorobek wspólnotowy)
Całość prawa wspólnotowego: prawo stanowione, orzecznictwo, zwyczaje i wartości.
Dorobek wspólnotowy jest stale poszerzany, jego przyjęcie jest warunkiem członkostwa w UE.