Prekursorzy w starożytności – Sumerowie (3 000 lat p.n.e.) kodeks Hammurabiego

Współczesne szkoły- prekursorzy:

Robert Owen (XVIII-XIX w.)- większa dbałość o pracownika wpłynie na wzrost I efektywność produkcji

Charles Babbage (XVIII-XIX w.) - dzieło: “O oszczędnych wykorzystaniu maszyn I manufaktur”, harmonijne stosunki między zarządzanym a zarządzającym

Teorie zarządzania
Wyróżnić można 3 typy szkół: (szkoła klasyczna) naukowe zarządzanie - zarządzanie administracyjne, szkoła stosunków międzyludzkich (behawioralna) [podejście ilościowe, podejście systemowe]

Szkoła klasyczna - 2 nurty: - zarządzanie naukowe (zajmowało się pojedynczym pracownikiem i poprawą efektywności jego pracy), - zarządzanie administracyjne (interesowało się strukturą organizacji)

• Zarządzanie naukowe - tayloryzm

twórca: Fredrick Taylor (XIX-XX w.)

- dążył do wyodrębnienia w pracy pracowników tzw. ruchów elementarnych - ustalenie norm czasowych w pracy - instrukcja robotnicza – do regulacji zachowań robotników - selekcja kandydatów, kształcenie robotników

twórca: Henry Gantt (XIX-XX w.) (współpracownik Taylora)

- innowacja: wprowadzenie premii - wykresy porównujące faktyczny i planowany przebieg pracy

twórcy: Frank i Lilian Gilberth

- eliminowanie zbędnych ruchów w pracy - właściwa kolejność wykonywanych operacji skrócenie czasu wykonania operacji

twórca: Henry Ford- stworzył taśmę produkcyjną

twórca: Harrington Emmerson - opracował 12 zasad wydajności

Zarządzanie naukowe
Zalety:
- ogromny wzrost wydajności - obniżenie kosztów - wzrost jakości -wzrost zysków - wzrost płac - rozwój cywilizacyjny

• Zarządzanie administracyjne

twórca: Henry Fayol (XIX-XX w.)- sformułowanie funkcji zarządzania- podział w pracy – tak, aby każdy dział miał swojego specjalistę

Max Weber – twórca teorii biurokracji w przedsiębiorstwie

(porządek, pewność działań, odpowiednia hierarchia władzy, oparcie się na normach, lepsza komunikacja między zarządzanym a zarządzającym)

Znaczenie nurtu klasycznego w naukach o zarządzaniu

- zwiększenie indywidualnej wydajności pracy

- opracowanie naukowych zasad działania: standaryzacja

specjalizacja synchronizacja koncentracja maksymalizacja

centralizacja

• Szkoła behawioralna (stosunków międzyludzkich)

- twórcy: Elton Mayo, A. Masłow

- początek tego podejścia: analiza wpływu oświetlenia w miejscu pracy

- Douglas McGregor – 2 sposoby myślenia o pracownikach:

założenia teorii X

• ludzie nie lubią pracy i starają się jej w miarę możliwości unikać;

• menadżerowie, jeśli chcą skłonić pracownika do wykonywania obowiązków, muszą ich stale kontrolować, kierować nimi i grozić im karami w razie nieposłuszeństwa lub opieszałości;

• ludzie zazwyczaj nie chcą sami podejmować odpowiedzialności i wolą, by nimi kierowano. Nie mają wielkich ambicji i przede wszystkim chcą czuć się bezpiecznie na swoich stanowiskach.

założenia teorii Y

• praca jest naturalną częścią życia a ludzie ją lubią;

• ludzie mają wewnętrzną motywację do realizacji celów o ile czują się do nich przywiązani;

• ludzie przywiązują się do celów w stopniu proporcjonalnym do osobistych nagród (niekoniecznie pieniężnych), jakie otrzymują za ich realizację;

• w odpowiednich warunkach ludzie sami dążą do podjęcia odpowiedzialności;

• ludzie mają naturalną skłonność do nowatorstwa i kreatywności;

• ludzie najczęściej wykorzystują w organizacjach jedynie część swoich talentów i inteligencji, ponieważ nie mają warunków do tego, by się wykazać.

• Podejście behawioralne – osiągnięcia:

- uznanie roli motywacji w pracy - skoncentrowanie się na człowieku jako wytwórcy produktu, a nie jako na narzędziu - poprawa nastrojów społecznych

• Ograniczenia: - złożone postępowanie kierownictwa wobec indywidualnych jednostek - eskalacja żądań pracowniczych, postawy roszczeniowe

Szkoła z podejściem ilościowym

Ilościowa teoria zarządzania – oparta o matematyczne i statystyczne opisy lub modele podejmowania decyzji, przewidywania i analizy działań firmy.

• twórcy: Andriej Markow,… teoria gier….

• Osiągnięcia: - nowe sposoby traktowania czasu (komputerowo)

• Ograniczenia: - nacisk na aspekty możliwe do przedstawienia za pomocą liczb, pomijanie czynnika ludzkiego

Szkoła z podejściem systemowym Organizacja przedstawiona jako jednolity system złożony z wzajemnie powiązanych części.

Szkoła z podejściem sytuacyjnym Szukanie najlepszych rozwiązań dla (najczęściej powtarzających się) sytuacji

Podejście zintegrowane (obecnie powstaje – zawiera w sobie elementy 3 podstawowych szkół)

• Zarządzanie w Polsce przed II Wojną Światową

- Karol Adamiecki – polski inżynier, opracował zasadę harmonii

- badania w zakresie naukowej teorii pracy (?)

Pojęcie zarządzania

ZARZĄDZANIE jest procesem koordynowania zbiorowych wysiłków dla osiągnięcia celów organizacyjnych przez ludzi, przy wykorzystaniu techniki, w zorganizowanych strukturach, w oparciu o wyznaczone zadania.

• Funkcje zarządzania: - planowanie- organizowanie - przewodzenie (kierowanie, motywowanie) - kontrolowanie

• Planowanie – wyznaczanie celów organizacji.

• Organizowanie – określanie zadań do wykonania oraz ustalenie kto je wykona, kto komu podlega i gdzie ma się podejmować decyzje.

• Przewodzenie – motywowanie pracowników, kierowanie czynnościami innych osób, wybieranie najskuteczniejszego kanału komunikacji i rozstrzyganie konfliktów.

• Kontrolowanie – proces monitorowania wyników, porównywania ich z celami i korygowania odchyleń.

• Metody zarządzania Nowoczesne metody zarządzania:

- reengineering - benchmarking- outsourcing - zarządzanie przez cele - lean menagement- zarządzanie przez wyniki

- zarządzanie przez konflikty

• Reengineering - fundamentalne przemyślenie od nowa i radykalne przeprojektowanie procesów prowadzące do przełomowej poprawy osiąganych wyników.

• Etapy: - wybór procesu do rekonstrukcji - utworzenie zespołu roboczego- ….

• Zalety: - elastyczność i różnorodność stosowanych metod

- radykalizm będący zaletą - wzrost satysfakcji klientów - podniesienie pozycji na rynku - szeroki zakres oferowanych celów i korzyści

• Wady: - wzrost kosztów zatrudnienia - możliwość wystąpienia niepokojów w społeczeństwie - brak przygotowania kadry na zmiany

• Benchmarking [benchmark – punkt odniesienia]

- polega na porównaniu cech organizacji z konkurentami oraz kopiowanie sprawdzonych wzorców.

Źródła informacji:

bezpośrednie:- własna baza danych- raporty wewnętrzne

- publikacje wewnętrzne

pośrednie:- stowarzyszenia zawodowe - czasopisma profesjonalne - wyższe uczelnie - instytuty naukowo-badawcze

• Zalety: - poprawa innowacyjności przez podpatrywanie - minimalizacja kosztów - zwiększenie stopnia konkurencyjności

- precyzyjne formułowanie celów

• Wady: - podnoszenie kosztów dostępu do informacji - trudności w zdobywaniu informacji - pracochłonne i czasochłonne analizy

- wysokie prawdopodobieństwo błędnego wyboru benchmarka

• Outsourcing

- nowe spojrzenie na funkcję zaopatrzenia, a także na działalność usługową prowadzoną w przedsiębiorstwie - tworzenie nowego modelu w zakresie usług - uważa się, że można zrezygnować z usług, które nie mają istotnego znaczenia dla firmy i mogą być świadczone przez specjalistyczne przedsiębiorstwa

przykład: powstanie ZULi (prywatyzacja pracowników leśnych)

• Lean menagement - „odchudzanie zarządzania” – polega na ograniczeniu zasobów potrzebnych do produkcji.

• Zarządzanie przez wyniki - skoncentrowanie się na konkretnych celach, które są źródłami największych zysków

- nacisk położony na osiągnięcie wyniku (a nie np. na sposób)

• Zarządzanie przez konflikty- sposób wpływania na pracowników wszelkimi sposobami, które mają na celu przeciwdziałać skutkom konfliktów.

Kierownik – osoba mianowana dysponująca legalną władzą do nagradzania i karania. Zdolność oddziaływania wynika z formalnego autorytetu związanego z piastowanym stanowiskiem.

Przywódca – może być mianowany lub pojawić się samorzutnie. Może wpływać na innych aby wykraczali poza działania wynikające z formalnego autorytetu.

Styl kierowania to pewien specyficzny dla danego kierownika sposób postępowania, który determinuje jego zachowanie w interakcjach z podwładnymi.

lub: Styl zarządzania to ogólny, czasoprzestrzennie specyficzny sposób wypełniania funkcji kierowniczych.

• Klasyfikacja stylów zarządzania:

(kryteria osobowościowe)

cechy osobowe
postawy psychologiczne
			osobowościowe
poglądy na naturę ludzką i kierowanie
płeć

Kryteria sytuacyjne

zakres ingerencji kierownika w prace podwładnego
podstawy i sposób wywierania wpływu
			sytuacyjne
stopień autokratyzmu i partycypacji podwładnych w podejmowaniu decyzji kierowniczych
elastyczność zachowań kierownika

To, jaki styl wybiera szef, aby być jak najbardziej skutecznym, zależy od:

• czynników po stronie kierownika:- wiedza - cechy osobowościowe

- system wartości - zdolności kierownicze czynników po stronie podwładnych - swobody działania - chęć podejmowania odpowiedzialności za podejmowane decyzje

• czynników sytuacyjnych: - ograniczenia czasowe - rodzaj problemów - styl kierowania preferowany w grupie

- spójność kierowanego zespołu

Teoria X i teoria Y McGregora (1wszy wykład)

2 sposoby kierowania ludźmi:

- kierowanie autorytarne (do teorii X)

- kierowanie integrujące (do teorii Y)

Style kierowania wg Lewin, Lippit, White:

- autokratyczny – rozkazuje, ustala - demokratyczny – zachęca- uchylający – bierny

• Styl autokratyczny

• wady: - wymaga stałego nadzoru i precyzyjnego ustalenia zadań

- zwalnia podwładnych z odpowiedzialności - nie wykorzystuje w pełni wiedzy i umiejętności podwładnych - nie sprzyja zaangażowaniu podwładnych

• Styl demokratyczny

• wady: - przedłużenie czasu podejmowania decyzji - ryzyko powstawania impasów i chaosu - konieczność wysokich umiejętności społecznych u kierownika

• zalety: - wysokie prawdopodobieństwo - integracja wysoka jakość pracy - podnoszenie indywidualnego poczucia odpowiedzialności - wyzwalanie inicjatyw i wzrost innowacyjności

- zmniejszanie liczby konfliktów - zaspokajanie aspiracji pracowników

- pełne wykorzystanie kwalifikacji pracowników

Podział stylów wg Likera:

- nastawienie na ludzi

- nastawienie na zadania

Siatka kierownicza wg Blake i Mouton

1	Kierowanie zubożone (mała troska o ludzi i zadania)
2	Kierowanie klubowe (duża troska o ludzi, mała o zadania)
3	Kierowanie autorytarne (duża troska o produkcję, mała o ludzi)
4	Kierowanie zrównoważone (przeciętna troska o ludzi i zadania)
5	Kierowanie zespołowe (duża troska o ludzi i produkcję)

Etyka – zespół norm i ocen moralnych charakterystycznych dla danej zbiorowości społecznej

Etyka zarządzania – jej przedmiotem jest moralność w biznesie.

Moralność – zbiór norm określających co jest złe, a co dobre.

• Zakres zainteresowań etyki zarządzania:

• Stosunek formy do pracownika: - nabór i zwalnianie pracowników

- uznawanie prywatnej sfery życia pracowników - warunki pracy i płacy

• Stosunek pracowników do firmy: - konflikt interesów

- poufność – ujawnianie tajemnic firmy konkurencji - rozliczenia wydatków

• Stosunek firmy do innych podmiotów gospodarczych: - stosunki z klientami – konkurencja - akcjonariusze – pokazywanie prawdy o firmie- związki zawodowe – pośrednicy - dostawcy

Problem moralny – powstaje, gdy należy dokonać wyboru między dwiema możliwościami o pozytywnym wydźwięku etycznym.

Dylemat moralny – wybór między dwoma negatywnymi możliwościami

Kontrola – to jedna z funkcji kierowania, proces, którego głównym celem jest regulowanie i korygowanie wszelkich czynności dla ich przyszłej prawności i skuteczności.

KONTROLA	CONTROLLING
zorientowana na przeszłość wnioskuje naprawienie popełnionych błędów szuka winnych wnioskuje zmiany personalne	zorientowany na przyszłość koordynuje nadzoruje doradza wskazuje na cudze doświadczenia przestrzega

• Fazy kontroli:

- ustalenie norm i wzorców, standardów, celów, metod - ustalenie rzeczywistego stanu działania - porównanie stanu rzeczywistego z pożądanym - podjęcie działań korygujących

• Funkcje kontroli:

• ze względu na cel kontroli: - ochronna (zapobiegająca) - kreatywna – pobudzenie i inicjowanie działań

• podział szczegółowy: - informacyjna - instruktażowa – pobudzająca - profilaktyczna

• Rodzaje kontroli

• przedmiot kontroli:

- operacyjna – finansowa - działań marketingowych- aspektów prawnych

• wg usytuowania organu kontroli

- wewnętrzna - zewnętrzna

Kontrola funkcjonalna	Kontrola instytucjonalna
realizowana przez zarządzającego selekcja najlepszych rozwiązań charakter nieobligatoryjny	realizowana przez zespół ustalony z góry tryb postępowania charakter obligatoryjny

Controlling – proces sterowania zorientowany na wyniki przedsiębiorstwa, realizowany przez planowanie, kontrolę i sprawozdawczość.

• Motywacja [motus – ruch] – stan gotowości istoty rozumnej do podjęcia określonego działania.

• Procesy motywacyjne – ukierunkowują zachowanie jednostki na osiągnięcie określonych, istotnych dla niej stanów rzeczy, kierują wykonywaniem pewnych czynności tak, aby prowadziły do zamierzonych wyników.

• Motywowanie

- to wpływanie na kogoś w taki sposób, aby ten ktoś zrobił to, co ja chcę, tak jak ja chcę, w tym czasie, kiedy ja chcę, i żeby myślał, że chciał to zrobić sam. - to skłanianie kogoś do działania.

podmiot motywacji przełożony, menedżer

przedmiot motywacji pracownik, podwładny

Czynnikami oddziaływania motywacyjnego są wszystkie te elementy, które zachęcają ludzi do efektywnej pracy.

Czynniki te tworzą system motywacyjny, który stanowi zbiór celowo dobranych i logicznie wzajemnie powiązanych motywatorów, tworzących spójną całość, służących realizacji misji i celów danej organizacji oraz uwzględniającym, możliwe i celowe do uwzględnienia, potrzeby i oczekiwania pracowników.

Reguły motywacji

- motywacje powszechnie uznaje się jako coś pozytywnego,
- jest ona jednym z kilku czynników składających się na efektywność człowieka, - należy ją okresowo uzupełniać, gdyż naukowo dowiedziono, że motywacja z czasem zanika

Narzędzia motywowania:

1. Przymus – narzędzia przymusu działają jednokierunkowo, zmuszając pracownika do narzuconych zachowań

- nakazy, zakazy, polecenia

- normy pracy, procesy technologiczne, regulaminy

1. Zachęta – jeśli będziesz się zachowywać zgodnie z oczekiwaniami, otrzymasz w zamian pewną nagrodę.

- bodźce materialne (płace, premie, wyjazdy)

- bodźce niematerialne (wyróżnienia, system więzi społecznych)

- system awansów pionowych i poziomych

1. Perswazja – nie oferuje się nagród ani nie straszy karami. Różne formy:

- spotkania pracowników z kierownikiem, na których omawia się zadania

- negocjacje, konsultacje

- powoływanie różnych organów, w których pracownicy biorą udział

• Teorie motywacji

Różne podejścia do motywowania:

1. Historyczne

- tradycyjne

- od strony stosunków międzyludzkich

- od strony zasobów ludzkich

1. Od strony treści

- hierarchia potrzeb (np. Masłowa)

- teoria dwuczynnikowa

1. Od strony procesu

2. Oparte na koncepcji wzmocnienia

3. Nowe podejścia do motywowania (np. podejście japońskie)

• Podejście tradycyjne

- F.W. Taylor sugerował używanie bodźcowego systemu płac

- główną siłą motywacyjną jest pieniądz

- całkowicie pomija się potrzeby społeczne pracowników

• Teorie treści (potrzeb)

- opierają się na założeniu, że każdy ma swoje potrzeby, do których zaspokojenia dąży.

- Jakie potrzeby ludzie chcą zaspokajać? Co jest siłą napędową działań człowieka?

m.in. teoria hierarchii potrzeb Masłowa, teoria ERG, teoria trzech potrzeb, itd….

- ogólny podział motywacji: wewnętrzna i zewnętrzna

Motywacja wewnętrzna – wynika z chęci zaspokojenia własnych potrzeb.

A. Masłow – piramida potrzeb i znaczenie motywacyjne mają tylko niezaspokojone potrzeby (potrzeby wyższego rzędu są zaspokajane tylko po zaspokojeniu potrzeb niższego rzędu)

POTRZEBY SAMOREALIZACJI

POTRZEBY SZACUNKU I UZNANIA
POTRZEBY MIŁOŚCI I PRZYNALEŻNOŚCI
POTRZEBY BEZPIECZEŃSTWA
POTRZEBY FIZJOLOGICZNE

Motywacja zewnętrzna – polega na celowym oddziaływaniu kierownictwa na pracowników za pomocą bodźców motywacyjnych.

Bodźce motywacyjne:

• materialne: - płace – premie - nagrody

• niematerialne: - pochwały - wyróżnienia - dyplomy

Płaca – najważniejszy czynnik motywacyjny – dlatego tworzy się tzw. motywacyjne systemy wynagradzania.

Premie – dodatkowy składnik wynagrodzenia.

Bardzo dogodna forma wynagrodzenia, ponieważ:

- zmniejsza presję na wzrost stałych wynagrodzeń

- kreuje u pracowników zainteresowanie poprawą efektów

- zwiększa elastyczność systemu wynagrodzenia

- umożliwia zróżnicowanie oraz okresową zmianę zadań i mierników oceny efektów stosownie do potrzeb firmy

- stwarza możliwości określenia kompleksowych efektów pracy

POZAPŁACOWE CZYNNIKI MOTYWACYJNE
materialne
- szkolenia - świadczenia socjalne - ubezpieczenia - opieka medyczna - samochód, telefon służbowy

• Systemy motywacji:

- udział w zyskach

- udział w efektach

- premie sumaryczne

- wynagrodzenie za kwalifikacje