Nazwa teorii	Okres działalności	Głowni przedstawiciele	Założenia	Główne koncepcje i idee	Implikacje badawcze
Teorie funkcjonalne	XIX wiek Lata 30-te - lata 50/60 XX wieku Lata 80-te XX wieku	Prekursorzy: August Comte Herbert Spencer, Emil Durkheim Twórcy: Robert K. Merton Talcott Parsons Kontynuatorzy: Jeffrey C.Alexander Niklas Luhmann	Organicyzm Systemowość Holizm Socjologizm Ahistoryzm refleksyjność	Podejście empiryczne, (teoria średniego zasięgu, algorytm przeprowadzania analizy funkcjonalnej); Idealizm historiozoficzny Podejście analityczne (analityczny realizm, imperatywizm funkcjonalny); Neofunkcjonalizm; Funkcjonalizm systemowy, funkcjonalizm empiryczny	Prekursorzy: A. Comte: badanie społeczeństwa metodą przyrodniczą i historyczną, analizy statyki i dynamiki społecznej; H. Spencer: systematyzacja i typologizacja społecznych faz rozwoju i mechanizmów ewolucji społecznej; E. Durkheim: badania poświęcone faktom społecznym, religii, samobójstwom; Klasycy R. K. Merton: badania poświecone instytucjom społecznym, biurokracji, ludzkiej osobowości, dewiacji i anomii; T. Parsons: badania faktów i funkcji społecznych, woluntaryzmu w działaniach jednostek; N. Luhmann: badania trwałości systemów społecznych, procesów i systemów autopoietycznych; Kontynuatorzy: Funkcjonalne badania nad stratyfikacją społeczną - Davis, Moore Badania nad anomią społeczną - analizy patologii życia społecznego np. Badania norm społecznych i kontroli społecznej - L. Petrażycki, Analiza dysfunkcji biurokracji - M.Crozier Badania nad środkami komunikowania - R. Merton, P. Lazarsfeld
Ewolucjonizm	XIX wiek 1918 - 1939 lata 50-te XX wieku lata 80-te, 90-te XX wieku	Prekursorzy: Herbert Spencer, Karol Darwin, Szkoła Chicagowska (Robert E. Park) Walt Rostow, Samuel Eisenstadt Edward Wilson, Pierre van der Berghe	Determinizm, fatalizm, finalizm, progresywizm , Ekologizm społeczny Antydeterminizm, hybrydyzacja Determinizm genetyczny	Walka o byt, automatyzm ewolucji, uniwersalizm rozwoju, gradualizm, unilinearyzm, Szkoła ekologiczna w socjologii miasta Teoria zerowego wzrostu, Teorie modernizacji Socjobiologia, Teoria doboru naturalnego, doboru krewniaczego, teoria społecznego zachowania różnych gatunków	Prekursorzy i klasycy R. E. Park: opisywanie procesów ekologicznych zachodzących w mieście, badania miasta jako obszaru działania społecznego ze szczególnym uwzględnieniem patologii społecznej (mapy przestępczości); W. Rostow - analiza ewolucji społeczeństw w kierunku zmodernizowanych E. Wilson - stosowanie socjologbiologicznych modeli matematycznych do opisu zachowań różnych gatunków; P. von der Berghe: badania systemów pokrewieństwa i etniczności; Kontynuatorzy: Badania społeczeństw w duchu socjobiologii: S.Olson, S.Blackmore - badania nad memami
Teoria konfliktu	XIX wiek Koniec lat 50-tych, lata 60-te XX wieku Lata 70-te XX wieku	Prekursorzy: Karol Marks Max Weber, George Simmel Twórcy: Ralpf Dahrendorf Lewis A. Coser Andre G. Frank, Theda Skocpol, Immanuel Wallerstein Randall Collins	Materializm dialektyczny Racjonalizm Formalizm Liberalizm Indywidualizm, Hubryzm Neokolonializm Polaryzacja, Rewolucjonizm, Ekspansjonizm, Neoliberalizm Indywidualizacja	Teoria dialektyczna; Funkcjonalna teoria konfliktu; Systemowa teoria konfliktu; Teoria neoweberowska; Teoria zależności Teoria rewolucji społecznych Teoria systemu światowego Teoria konfliktu płci	Prekursorzy i klasycy: K. Marks:, analiza wewnętrznej dynamiki klas społecznych, struktury społecznej; M. Weber: badania historyczno-porównawcze ludzkich zachowań poprzez zestawianie ich z wyodrębnionymi typami idealnymi; G. Simmel: badania poświęcone interakcjom i stosunkom społecznym - swój/obcy, różnorodności form ludzkich zachowań, strukturze społecznej oraz cechom jednostek uwarunkowanych społecznie; R. Dahrendorf: badania poświęcone tworzeniu modelu społeczeństwa opartego na wszechobecnej zmianie, konflikcie i przymusie; L. A. Coser: badania nad pozywanym wpływem konfliktu na rozwój społeczeństwa; Kontynuatorzy: A.G.Frank, R.Prebisch, J.Casanova - badania nad niedorozwojem krajów Ameryki Łacińskiej; I.Wallerstein - badania nad ewolucją i konfliktami wewnątrz systemu światowego; A.Touraine, analizy ruchów społecznych
Teoria wymiany	XIX wiek Początki XX wieku Połowa lat 50-tych, lata 60-te lata 70-te lata 80-te	Prekursorzy: Adam Smith, James George Frazer, Bronisław Malinowski, Marcel Mauss Claude Levi-Strauss Twórcy: George C. Homans Peter M. Blau Richard M. Emerson James Coleman	Totemizm , koncepcja daru, Kula, do ut des - zasada wzajemności redukcjonizm użyteczność krańcowa rekonstrukcja społeczna	Teoria przewagi absolutnej, Podejście behawiorystyczne; Podejście dialektyczne; Sieciowe ujęcie wymiany; Teorie gier; teorie racjonalnego wyboru; Ujęcie sieciowe	Prekursorzy i klasycy: C. Levi-Strauss: badania organizacji społecznych, pokrewieństwa, mitów; G. C. Homans: badania interakcji zachodzących w mikrostrukturach społecznych, analiza relacji społecznych przez pryzmat nagród i kar; P.M. Blau: badania biurokracji i struktury zawodowej w USA; R. M. Emerson: badania stosunków społecznych między aktorami indywidualnymi i zbiorowymi; Kontynuatorzy: Badania nad racjonalnym wyborem w polityce i gospodarce - Amartya Sen James Coleman, Nan Lin, badania nad kapitałem społecznym M.Castells, analiza sieci globalnych - przedsiębiorstw i organizacji przestępczych
Teoria interakcjonistyczna	Koniec XIX wieku Lata 20-te, 30-te XX wieku lata 40-te XX wieku	Prekursorzy: William James Twórcy George Herbert Mead Charles Horton Cooley John Dewey Georg Simmel Ralph Linton	Pragmatyzm Pragmatyzm społeczny, depersonalizacja stosunków społecznych Instrumentalizm, progresywizm	Interakcjonizm symboliczny; Teoria roli społecznej; Posługiwanie się symbolami, komunikacja symboliczna, interakcja i przyjmowanie roli; Teorie jaźni i tożsamości;	Prekursorzy i klasycy: G. H. Mead: badania stosunków jednostki i społecznej zbiorowości, kształtowania się jaźni jednostki pod wpływem interakcji społecznych; Ch. H. Cooley: badanie stosunków społecznych jako odbicia ludzkich wyobrażeń o nich; J. Dewey: badania poświecone relacjom zachodzącym między osobowością jednostki i kulturą; Kontynuatorzy: Badania nad tożsamością społeczną - A.Touraine
Teorie fenomenologiczne i etnometodologiczne	Lata 20-te, 30-te XX wieku Lata 60-te XX wieku Lata 70-te, 80-te XX wieku	Prekursorzy: Edmund Husserl Erving Goffman, Herbert Blumer, Alfred Schütz Peter L. Berger, Thomas Luckmann, Harold Garfinkel, Aaron Cicourel	Redukcja fenomenologiczna - zawieszenie sądów o świecie, intencjonalność	Fenomenologia, Socjologia życia codziennego; Podejście dramaturgiczne;	Prekursorzy i klasycy: E. Husserl: badania nad istotą przedstawiania i znaczenia, poszukiwania czystej logiki, teorii matematyki i teorii poznania; E. Goffman: badania oparte na analizie dramaturgicznej skoncentrowane na interakcjach społecznych, opis siatki jawnych i ukrytych reguł kierujących interakcjami; H. Blumer: badania procesów interpretacji i definiowania sytuacji przez działające jednostki; P. L. Berger: badania procesów społecznych jako podstawy konstruowania ludzkich wyobrażeń o rzeczywistości, analiza zagadnień socjologii religii, ogólnej, modernizacji; T. Luckmann: badania społecznych aspektów religii, analiza procesów prywatyzacji religii; Kontynuatorzy: Anselm Strauss, badania nad instytucjami medycyny Fritz Schuetze, badania nad doświadczaniem cierpienia
Teorie strukturalistyczne	Lata 60-te, 70-te, 80-te XX wieku	Claude Levi-Strauss Jacob L. Moreno Antony Giddens Peter M. Blau Ulrich Beck, Scott Lash, Roland Barthes Manuel Castells Poststukturalizm: Pierre Bourdieu Michael Foucault	Podwójna hermenetutyka Rewolucjonizm technologiczny Poststrukturalny neomarksizm	Technika socjometryczna; Teoria strukturacji; Teorie kulturowe; Strukturalizm konstruktywistyczny; Analiza sieciowa; Teoria makrostrukturalna; Teorie zaufania Teorie globalizacji Teoria przemocy symbolicznej	Prekursorzy i klasycy: C. Levi-Strauss: badania organizacji społecznych, pokrewieństwa, mitów; J. L. Moreno: analiza socjometryczna struktur grupowych; Szkoła Praska i Kopenhaska w socjologii języka Szkoła kalifornijska w badaniach nad miastem A. Giddens: badania struktury społecznej i klasowej, relacji między czasem i przestrzenią; U. Beck: badania ryzyka, środowiska i globalizacji; P. Bourdieu: analiza znaczeń i treści dzieł sztuki, systemu oświaty we Francji; M. Foucault: historyczne studia nad więziennictwem, szpitalami psychiatrycznymi, przytułkami - analiza władzy, wiedzy i płci; Kontynuatorzy: M.Castells, badania nad globalizacją Badania społeczne realizowane w duchu Foucault tzw. Foucault Studies, np. A. Lemke, V.Nguyen
Teoria krytyczna	Lata 50-te XX wieku Lata 80-te, 90-te XX wieku XXI wiek	Jürgen Habermas, Jean-Francois Lyotard Richard Rorty Jean Baudrillard Zygmunt Bauman Samuel Huntington Benjamin Barber	Rozum komunikacyjny Rozbicie jednolitej wizji świata na nieskończoną wielość „gier językowych” neopragmatyzm, neopragmatyzm, pluralizm interpretacyjny	Szkoła frankfurcka Teorie postmodernistycze Postkolonializm Teoria feministyczna Teorie zależności Koncepcja liberalnej ironistki Teoria precesji symulakrów Teoria zderzenia cywilizacji	Prekursorzy i Klasycy: T.Adorno, M.Horkheimer, badania nad kulturą i komunikowaniem J. Habermas: badania i analizy poświęcone komunikacji międzyludzkiej i pracy; J. Baudrillard: badania poświęcone zagadnieniom związanym z konsumpcjonizmem współczesnych społeczeństw; Z. Bauman: analizy ponowoczesnej kultury - kondycji człowieka i społeczeństwa; Samuel Huntington: badania zagadnień współczesnych konfliktów, różnic kulturowych i cywilizacyjnych; Kontynuatorzy: Szkoła Birmingham (Cultural Studies) - badania nad literaturą i telewizją Gender Studies, Studia postkolonialne - Edward Said

---