Polityka kryminalna – to całokształt działalności państwa i społeczeństwa zmierzający do zapobiegania i zwalczania przestępczości
Polityka karna – zajmuje się programowaniem zwalczania przestępczości za pomocą kar i innych środków prawno karnych.
Zapobieganie przestępczości - różnorodne środki mogące wpływać na usuwanie przyczyn i warunków popełniania przestępstw, a także na ujawnianie innych objawów patologii społecznej
Działania na rzecz stabilizacji prawnej:
Zapobieganie pojawianiu się zjawisk szkodliwych u źródeł ich powstawania
Neutralizacja ubocznych skutków zjawisk
System kontroli zarówno prawnej, jak i kontroli społecznych zachowań
Polityka kryminalna
Profilaktyka kryminalistyczna
Profilaktyka kryminologiczna
Profilaktyka penitencjarna
Polityka karna
„Nieuchronność kary jest bardziej skuteczna niż jej surowość” J. Bentham
Zapobieganie (profilaktyka) przestępczości
Profilaktyka uprzedzająca, tj podejmowana przed pojawieniem się zjawiska
Profilaktyka objawowa – nastawiona na usunięcie skutków lub przyczyn już zaistniałych
Rodzaje mechanizmów skłaniających do konformizmu
Uleganie – Jest to w pewien sposób wymuszone podporządkowanie się normom. Przestrzeganie norm zachowania wywołane jest chęcią uniknięcia kary, lub otrzymania nagrody przy czym pojęcia kary i nagrody są bardzo szeroko jako wszelkiego rodzaju pozytywne i negatywne bodźce (sankcje pozytywne i negatywne) wpływające na człowieka.
Identyfikacja – Przestrzeganie norm zachowania motywowane jest chęcią upodobnienia się do określonej osoby. Nie jest więc wynikiem nacisku lecz wewnętrznej potrzeby naśladowania kogoś.
Eksternalizacja (internalizacja)- Jest to proces uzewnętrzniania wcześniej zinternalizowanych wartości i norm, poprzez przyjmowanie za własne narzucanych z zewnątrz postaw norm i wartości. Przestrzeganie norm wynika z włączenia określonych przekonanń w indywidualny system wartości. Tzn. człowiek po przemyśleniu uznaje te normy za dobre i chce ich przestrzegać, gdyż się z nimi identyfikuje.
Kontrola społeczna może mieć charakter:
Sformalizowany, czyli może być regulowana systemem norm przewidujących, kto, wobec kogo i jakimi środkami wpływa na przestrzeganie określonych norm, np. policjam Urząd Ochrony Państwa, NiK
Niesformalizowany
Wymiar sprawiedliwości, aspekty
Instytucjonalne
Czynnościowe
Funkcjonalne
Kręgi instytucji „wymierzające sprawiedliwość”
Najwęższy (tylko sądy)
Wąski (sądy + instytucje zaangażowane w przygotowanie lub prowadzenie procesu sądowego, np. policja, prokuratura)
Szeroki (krąg wąski + urzędy celne oraz skarbowe, trybunały, sądy branżowe, itd.)
Dwie strategie działań profilaktycznych
Destruktywna
Kreatywna
Stadia zapobiegania przestępczości
Etapy działań pierwotnych – Przykładowe: wchodzą w zakres strategii kreatywnej; rozwijanie organizacji i struktury szkolnictwa redukowanie nierówności wykształcenia; budowanie polityki gospodarczej nastawionej na rozwijanie własnej inicjatywy; przemyślane planowanie przestrzenne i urbanistyczne (dobra organizacja ruchu drogowego
Etap działań wtórnych – Przykładowe: policyjne rozpoznanie środowisk przestępczych; uświadamianie i organizowanie wśród mieszkańców danej okolicy sąsiedzkiej czujności; zakładania alarmów, okien; eliminowanie czarnych punktów w ruchu drogowym
Etap działań następczych – Przykładowe: wchodzące w zakres strategii destruktywnej; resocjalizacja; wychowanie sprawcy
Metody strategii kreatywnej
Szkolenie, czyli świadome wpajanie wiedzy i umiejętności
Przekonywanie, czyli wskazywanie argumentów przemawiających za wyborem określonego zachowania
Propaganda, czyli oddziaływanie na zachowanie poprzez sferę emocji oraz podświadomość
Informowanie, czyli przekazywanie wiadomości uzupełniających wiedzą uzyskaną przy zastosowaniu innych metod
Przetwarzanie, czyli wprowadzenie takich zmian w środowisku, które sprzyjają zachowaniom poprawnym.
Metody strategii destruktywnej
Uniemożliwienie, czyli odcinanie możliwości lub utrudnianie podejmowania określonych zachowań
Wytłumienie, czyli reagowanie sankcją negatywna na zachowanie przestępne
Zagrażanie, czyli zapowiadanie reakcji negatywnej na określone zachowanie
Sformalizowana reakcja na przestępczość
Etap legislacyjny – określenie przedmiotu, wskazanie zakresu kryminalizacji, prewencja
Etap realizacyjno-represyjny – ustalenie czy popełniono przestępstwo, przez kogo, jaki przepis prawny naruszono i jaka powinna zostać wymierzona sankcja karna. Jest to etap procesu karnego
Etap wykonywania – wykonanie sankcji określonej przez sąd, wykonawcze stadium procesu karnego
Rodzaje prewencji
Indywidualna – oddziaływuje na sprawcę
Generalna – oddziaływanie na ogół społeczeństwa
Teorie prawa karnego
Absolutne – kara jest odpłata za zło
Względne – kara ma zapobiegać wyrządzeniu w przyszłości szkody przez przestępcę
Mieszane – połączenie teorii absolutnej i względnej