Socjalizacja według Łukaszewskiego: to proces działań na społeczne funkcjonowanie człowieka, dokonujący się przez całe życie, w każdym momencie tego życia modyfikujący w jakimś stopniu osobowość. Pierwotnym środowiskiem socjalizacji jest rodzina.

Teoria wychowania zajmuje się wychowaniem w wąskim znaczeniu (kształtowaniem osobowości).

Sytuacja wychowawcza interakcja między wychowawcą a wychowankiem.

Socjalizacja jest przed wychowaniem.

Ramowe ujęcie wychowania według Kunowskiego.

Wychowanie to zawsze uznany społeczny system działania pokoleń starszych, na te które nie dojrzały do życia społecznego w celu pokierowania ich rozwojem, do przygotowania ich do życia, do ideału nowego człowieka.

RAMOWE UJĘCIE WYCHOWANIA

Nostyzm Altruizm personalizacja

Kształtowanie osobowości człowieka

Egoizm Ilizm

Ideał wychowania

Naczelne cele wychowania

Kierunkowe cele wychowania

Etapowe cele wychowania

Operacyjne cele wychowania

Wzór osobowycoś jest prawdziwe Modelczegoś nie ma naprawdę,

Ale powinno być

Cechy kierunkowe strefa uczuciowo-wolicjonalna [aspiracje dążenia]

Cele kierunkowe uszczegółowione względem pewnych metod

[Zasady są ważniejsze od metod] Wychowanie powinno odbywać się na zasadzie indykcji.

Operacyjne cele wychowania pożądane formy aktywności.

Formy wychowania

Przedmiotowe	Organizacyjne
działalność twórcza poznawcza sportowo-rekreacyjna zabawowa usługowa opiekuńcza inne	działanie indywidualne zespołowe zbiorowe (np. samorząd szkolny)

Naczelnym celem wychowania prócz dążenia do ideału jest również kształtowanie postaw: ideowych, społecznych, interpersonalnych, intrapersonalnych, egzystencjonalnych, a także związanych ze stosunkiem do przyrody, kultury etc.

Teleologia wychowania

Antropologia filozoficzna

Teizm Naturalizm Humanizm

1. Teistyczna koncepcja człowieka oparta była na dogmatach religijnych, głównym jej założeniem był pogląd, że powstanie człowieka ma charakter nadnaturalny. Sens istnienia jednostki nie wyczerpuje się w życiu doczesnym. Koncepcja ta sięga czasów Platona, który sens życia i istotę natury ludzkiej pojmował przez pryzmat dualistycznej koncepcji świata wyrażającej się w swoistym pojmowaniu ciała i duszy, Boga i kosmosu, materii i życia. Platon, który stawał przed dylematem dlaczego dusza doskonała i wieczna związana jest z ciałem niedoskonałym i śmiertelnym. Wyprowadzał cele wychowania ze swej teorii czterech podstawowych cnót: męstwa, mądrości, panowania nad sobą i sprawiedliwości.

2. Naturalistyczna koncepcja człowieka ujmuje człowieka, jako zjawisko możliwe do opisania i zrozumienia na podstawie ogólnej budowy i funkcji przyrody. Ta koncepcja korzeniami sięga do starożytności [zwolennicy atomizmu- Epikur, Demokryt]. Taki nurt myślenia wykazał Komeński oraz Hobbes a także J.J. Rousseau.

Hobbes uznaje człowieka jako materialny składnik rzeczywistości, świata przyrody i społecznego.

Komeński reformator szkoły, wielki działacz społeczny. Wyrażał pogląd, że człowiek jako użytkownik tego świata jest jego panem, rządzi nim, tworzy go za pomocą swego rozumu i rąk. Pogląd jego pozwala stwierdzić, że odszedł on od tradycyjnych założeń i rozwiązań religii na rzecz naturalistycznego nurtu antropologicznego. Stawiane przez niego cele kształcenia wynikały z jego poglądu na związek z wszechświatem a także ze znajomości treści i struktury świata. Nie odwraca się on od religii [nie neguje jej założeń, jednak uważa, że nowy porządek społeczny musi być oparty na rozumnej naturze człowieka.

Racjonalne i empiryczne ujmowanie świata jako całości, a człowieka, jako istoty działającej w życiu społecznym, było podstawą programu reform szkolnych. Filozoficzne poglądy Komeńskiego kształtowały się razem z poglądami Kartezjusza, Becona, Galilei. W wieku XVIII J. Rousseau myśliciel broniący praw natury i nauczania przed nadmiernym intelektualizmem, głosi filozofię opartą na osobistym doświadczeniu. Podstawowym problemem antropologii Rousseau było pytanie o rzeczywisty obraz człowieka, o to co kształtuje jego istotę. W traktacie Emil, czyli o wychowaniu, napisał, że człowiek natury istnieje wyłącznie dla siebie, jest on jednością, całością bezwzględną, która uznaje jedynie siebie, albo kogoś podobnego do siebie. Poglądy Rousseau, Hobbsa, Komeńskiego, stały się podstawą antropologii pedagogicznej naturalistycznej, która traktowała proces wychowania, jako zjawisko analogiczne do różnorodnych zjawisk przyrodniczych i była podstawą do reformatorskiego ruchu tzw.: „Nowego Wychowania” [XIX/XX]. Podobne spojrzenie znalazło się również w Ameryce [Dewey]. Dewey opierał się na filozofii Jamesa, Rousseau...

(Rousseau-naturalistyczne ujęcie, cywilizacja zagubi świat, nauka szkodzi, jeśli uczyć dzieci to na wsi, powierzyć je naturze, człowiek może wspierać naturę swoją, ale nie może jej kształtować).

3. Koncepcja humanistyczna.

Rozwój tej koncepcji przypada na XVIII/XIX wiek, wówczas humaniści szukali w historii oparcia dla koncepcji ludzkiego życia i jego wartości. Główną zasadą humanizmu jest to, że człowiek pojmuje rzeczywistość nie jako objawioną ludziom, daną im, ale jako przez ludzi tworzoną. Ruch ten rozwija się w dwóch kierunkach: A) idealistycznym podejściu do natury, B) materialnym. Obie te orientacje ujmowały człowieka jako najwyższą wartość, obie też wywarły piętno na tworzeniu ideału i celów wychowania.

Założenia nurtu:

• człowiek jest samodzielnym podmiotem poznającym rzeczywistość i przystosowując się do niej przekształca ją

• rozum człowieka jest podstawą wszelkiego poznania

Czołowym przedstawicielem idealizmu pedagogicznego był J.F. Herbart, w jego ujęciu wychowanie to kształtowanie silnego charakteru, powinno zmierzać w kierunku przyswojenia przez wychowanków takich wartości, jak: wewnętrzna wolność, doskonałość, życzliwość, prawo oraz słuszność. To był pewien dekalog tego czasu. To było wychowanie niemieckiecel: silny charakter przez karę i dyscyplinę. W owym czasie na zachodzie Europy panował właśnie taki system nauczania. W nurcie materialistycznym nauczano: historii biblijnej, łaciny, historii kościoła, historii naturalnej. Było to nauczanie mechanistyczne. Herbart twierdził, że tych przedmiotów można nauczyć się na pamięć. Panował encyklopedyzm.

Analiza poglądów Herbarta pozwala stwierdzić, że założenie teleologiczne jego punktu widzenia były oparte na podstawach etyki wyrastającej z niemieckiej filozofii klasycznej, idealistycznej: Kant, Hegel, Nithze. Osiągnięciem Herbarta była próba ukazania związku między nauczaniem, a wychowaniem. Wprowadził nauczanie wychowujące, bo razem z rozumem i intelektem kształtuje się także osobowość ucznia. Nauczanie i wychowanie zazębiają się ze sobą.

Rozwój myśli filozoficznej spowodował odejście od idealistycznego pojmowanie człowieka i pod koniec XIX i na początku XX wieku nastąpił rozwój antropologii humanistycznej materialistycznej. Twórcy materializmu dialektycznego i historycznego (Marks, Engel, Lenin) nie stworzyli żadnej teorii pedagogicznej, ograniczyli się tylko do nakreślenia ogólnego ideału wychowania komunistycznego. Wiodącym punktem tej antropologii jest uznanie człowieka jako istoty społecznej, należącej do świata przyrody, na który każda jednostka oddziaływuje. Tworzy dobra kultury i cywilizacji poprzez swoje społeczne zaangażowanie. Marksiści uważali, że człowiek rodzi się człowiekiem, ale czy nim będzie nie zależy od urodzenia ale od pracy nad sobą. Do podjęcia pracy nad sobą ma przyczyniać się celowa, ukierunkowana i świadoma praca wychowawcza. Było wiele celów, które stały przed wychowaniem, zależy, gdzie miało się odbywać (szkoła, dom, środowisko rówieśnicze), cele te formowano według kryterium psychospołecznego nadając im charakter zadań operacyjnych.

---