Metodyka pracy edukacyjno – terapeutycznej z uczniem z niepełnosprawnością ruchową
N i e p e ł n o s p r a w n o ś ć r u c h o w a
to wszelkie zaburzenia funkcjonowania narządu ruchu człowieka, które mogą być wywołane m.in.
uszkodzeniami lub zaburzeniami czynności układu nerwowego,
chorobami uwarunkowanymi genetycznie,
stanami pourazowymi,
wadami wrodzonymi
lub innymi przyczynami, których konsekwencją jest ograniczenie sprawności ruchowej .
(M. Borkowska 2005)
Klasyfikacje medyczne (za: Szychowiak, 1995):
W medycynie najczęściej przyjmuje się jako kryterium podziału lokalizację schorzenia bądź jego etiologię.
Klasyfikacja ze względu na lokalizację schorzenia:
układu kostnego (np. nowotwory kości),
układu stawowego (np. zmiany zwyrodnieniowo-zniekształcające stawów),
układu mięśniowego (np. dystrofie mięśniowe),
układu naczyniowego (np. nowotwory tkanki naczyniowej),
układu nerwowego (np. uszkodzenia splotów nerwowych czy nerwów obwodowych).
Klasyfikacja ze względu na przyczyny dysfunkcji ( za: T.Gaździka 2005):
urazy narządów ruchu,
uszkodzenia kręgosłupa i rdzenia kręgowego (skręcenia stawów międzykręgowych kręgosłupa szyjnego, urazowe uszkodzenie rdzenia kręgowego, zespół centralnego uszkodzenia rdzenia),
uszkodzenia kończyny górnej (złamania obojczyka, uszkodzenia mięśnia dwugłowego ramienia, złamania kości przedramienia),
uszkodzenia miednicy (złamanie miednicy),
uszkodzenia kończyny dolnej (zwichnięcia stawu biodrowego, złamanie szyjki kości udowej, uszkodzenia łękotek),
wady wrodzone narządu ruchu (klatka piersiowa lejkowata, rozszczep kręgosłupa),
wady postawy i wady statyczne (stopa płasko-koślawa, skrzywienia kręgosłupa),
boczne skrzywienia kręgosłupa (skolioza: złośliwa, ostra, średnia, umiarkowana),
jałowe martwice kości,
zniekształcenia i dysfunkcje narządu ruchu w chorobach układu nerwowo-mięśniowego (porażenia i niedowłady spastyczne, wiotkie),
zaburzenia nerwowe pochodzenia obwodowego,
zmiany zwyrodnieniowe stawów, choroba zwyrodnieniowa, zniekształcające zapalenie stawów,
choroby ścięgien, wiązadeł i tkanki łącznej,
zapalenia narządu ruchu (przewlekłe zapalenie kości, zapalenie stawów),
nowotwory narządu ruchu
Dysfunkcje narządu ruchu, które mają charakter nieustabilizowany, przewlekły, bądź trwały (za: Kaiser-Grodecka 1987):
Dysfunkcje pochodzenia mózgowego – np.: dziecięce porażenie mózgowe, spastyczne i wiotkie porażenia i niedowłady kończyn po wylewach do mózgu.
Dysfunkcje pochodzenia rdzeniowego - które są następstwem np. rozszczepu kręgosłupa, urazu kręgosłupa i rdzenia lub dystrofii mięśniowej.
Dysfunkcje układu kostno-stawowego - np. zwichnięcie stawu biodrowego, stopa końsko-szpotawa, schorzenia reumatyczne.
Braki kończyn - wrodzone lub stany po amputacji.
Podane dysfunkcje mogą ograniczać sprawność ruchową w różnym stopniu.
Podział ze względu na stopień wymaganej pomocy przy wykonaniu czynności (za: J. Kirenko, 2005):
Osoby, które:
wykonują wszystkie czynności bez jakiejkolwiek pomocy,
wykonują czynności z niewielką pomocą, pod nadzorem, stosując specjalny sprzęt ortopedyczny,
wymagają pomocy w wielu czynnościach
Grupa dzieci z niepełnosprawnością ruchową jest bardzo zróżnicowana ze względu na:
etiologię,
rodzaj schorzenia,
zakres dysfunkcji, które determinują stopień obniżenia sprawności motorycznych i psychofizyczne możliwości podejmowania własnej aktywności.
Poziom ich funkcjonowania zależeć będzie od:
rodzaju uszkodzenia (dotyczące ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego),
okresu, w którym doszło do niepełnosprawności (wrodzona lub nabyta),
stopnia niepełnosprawności
Wśród schorzeń najczęściej powodujących niepełnosprawność ruchową u dzieci wymienić
należy:
mózgowe porażenie dziecięce (mpdz),
dystrofie postępujące mięśni,
przepuklinę oponowo-rdzeniową,
skrzywienie boczne kręgosłupa,
Inne, w tym:
wrodzoną sztywność stawów,
choroby nerwowo-mięśniowe (w tym rdzeniowy zanik mięśni, neuropatie, miopatie),
nowotwory kości, martwicę kości, miastenię, osteoporozę, polineuropatię, porażenie splotu ramiennego,
wady stóp, wodogłowie, wrodzoną łamliwość kości,
amputacje wstępujące na skutek urazów i wypadków
(M. Borkowska, 2005).
Szczególnej uwagi wymagać będą dzieci i młodzież:
z zespołem mózgowego porażenia dziecięcego (wynikające z różnorodnego obrazu klinicznego i złożoności objawów),
z chorobami nerwowo mięśniowymi, np. dystrofią Duchenne’a (ze względu na postępujący ich charakter coraz bardziej ograniczający samodzielną aktywność)
po wypadkach i urazach (z powodu konieczności nagłej zmiany dotychczasowego trybu życia i konieczności zmodyfikowania planów na przyszłość).
Dziecko z niepełnosprawnością ruchową może korzystać z edukacji:
w przedszkolu: ogólnodostępnym, integracyjnym oraz specjalnym,
w szkole ogólnodostępnej, integracyjnej i specjalnej.
W przypadku, gdy stan jego zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia mu uczęszczanie do przedszkola lub szkoły – może być kształcone w formie indywidualnego nauczania
Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego:
wydane decyzją zespołu orzekającego, działającego w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej,
zespół przedstawia diagnozę, zalecenia i uzasadnienie.
W diagnozie zawarte są informacje o możliwościach i potencjale rozwojowym dziecka.
W zaleceniach zamieszczone są warunki realizacji potrzeb edukacyjnych, formy stymulacji, rewalidacji, terapii, usprawniania, rozwijania możliwości oraz mocnych stron dziecka.
W uzasadnieniu wskazane zostają elementy diagnozy uzasadniające potrzebę kształcenia specjalnego oraz jego zalecane, najkorzystniejsze formy.
Uzasadnieniu podlegają również decyzje o zalecanych formach pomocy psychologiczno-pedagogicznej i spodziewane efekty tej pomocy.
W przypadku dziecka z niepełnosprawnością ruchową określony jest:
poziom rozwoju ruchowego,
poziom rozwoju intelektualnego,
poziom poszczególnych funkcji poznawczych,
cechy funkcjonowania ucznia.
Od czego mogą zależeć trudności edukacyjne dziecka z niepełnosprawnością ruchową?
Trudności edukacyjne zależą od:
rodzaju uszkodzenia,
jego stopnia,
czasu wystąpienia