Wycena należności i zobowiązań dokonywana jest w księgach rachunkowych w trakcie roku obrotowego, czyli na moment ich powstania. Przebiega według ich wartości nominalnej na dzień powstania tych rozrachunków.

Wycena do bilansu
Rozrachunki należy wycenić w kwotach wymagających zapłaty, czyli obejmujących wartość rozrachunków wraz z naliczonymi ewentualnie do dnia bilansowego odsetkami za zwłokę w zapłacie.

Naliczenie odsetek w związku z nieterminowym regulowaniem należności odnosi się w Przychody finansowe, a zobowiązań w Koszty finansowe.

Przy przedawnieniu i umorzeniu rozrachunków oraz uznaniu ich za nieściągalne obowiązują jednakowe zasady ich ewidencjonowania. Wartość należności zalicza się do Pozostałych kosztów operacyjnych a przedawnionych lub umorzonych zobowiązań do Pozostałych przychodów operacyjnych. Jeśli rozrachunki dotyczą też odsetek naliczonych za zwłokę w zapłacie to tę część rozrachunków odnosi się przy należnościach w Koszty finansowe, a przy zobowiązaniach w Przychody finansowe.

PRZYKŁAD:
1) Wynagrodzenie brutto (lista płac) 362 587zł
2) Potrącona z wynagrodzeń zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych 32 988zł
3) Naliczone składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracowników, czyli potrącane z wynagrodzenia pracowników 43 845zł
4) Naliczone składki ZUS płacone przez pracodawcę 39 093zł
5) Potrącenia z tytułu pożyczki w kasie zapomogowo-pożyczkowej 3 639zł
6) Zapłata z rachunku bankowego podatku dochodowego od osób fizycznych (WB) 32 988zł
7) Wypłata wynagrodzeń netto pracownikom z kasy firmy KW ……….

Rozrachunki publiczno-prawne		Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń		Rozliczenie wynagrodzeń
6) 32 988	2) 32 988		2) 32 988	1) 362 587
	3) 43 845		3) 43 845
	4) 39 093		5) 3 639
		7)	282115
Wynagrodzenia		Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia		Pozostałe rozrachunki
1') 362 587			4) 39 093
Rachunek bankowy		Kasa
	6) 32 988			7) 282 115
KONTA ANALITYCZNE
Rozrachunki z US		Rozrachunki z ZUS
6) 32 988	2) 32 988			3) 43 845
				4) 39 093

KAPITAŁY WŁASNE I FUNDUSZE SPECJALNE

Pasywa – źródła finansowania aktywów wskazują na to, kto wyposażył jednostkę gospodarczą w zasoby majątkowe o określonej wartości, na jaki czas i na jakich warunkach.

Pasywa dzieli się na 2 grupy:
1) kapitał/fundusz własny - własne źródła finansowania majątku
jest równowartością zasobów majątkowych wniesionych do jednostki gospodarczej przez jej właścicieli (akcjonariuszy, udziałowców) oraz wygospodarowanego przez tę jednostkę w ramach prowadzonej działalności wyniku finansowego

Kapitał podstawowy jest równowartością zasobów majątkowych wniesionych do jednostki przez jej właścicieli (kapitał wniesiony, kapitał powierzony)
W spółkach akcyjnych i spółkach z o.o. jest to kapitał zakładowy tworzony na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych.

Kapitał zapasowy i rezerwowy nazywa się czasem kapitałami samofinansowania. Tworzone są ona podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych oraz umowy spółki i uchwał wspólników.

Kapitał zapasowy służy przede wszystkim do pokrycia straty netto, ale może też być przeznaczony na wypłatę dywidendy, umorzenie akcji lub udziałów oraz podwyższenie kapitału podstawowego.

Kapitał rezerwowy tworzony jest m.in. w celu przejściowego zatrzymania w spółce zysku netto , pokrycia zadań specjalnych, np. prac badawczych albo do stabilizowania w przyszłych latach wysokości dywidendy.

Lp.	Jednostka gospodarcza	Kapitał (fundusz) powierzony – podstawowy	Kapitał (fundusz) samofinansowania
1.	Przedsiębiorstwo państwowe	Fundusz założycielski	Fundusz przedsiębiorstwa
2.	Spółdzielnia	Fundusz udziałowy	Fundusz zasobowy (zapasowy)
3.	Spółka akcyjna	Kapitał zakładowy	Kapitał zapasowy, kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny, pozostałe kapitały rezerwowe
4.	Spółka z o.o.	Kapitał zakładowy	j.w.
5.	Spółka komandytowo-akcyjna	Kapitał zakładowy	-
6.	Spółka jawna, partnerska, komandytowa, przedsiębiorstwo osób fizycznych	Kapitał właścicieli (zakładowy)

2) kapitał obcy (zobowiązania) – obce źródła finansowania majątku

Kapitał obcy – kapitał ten jest równowartością zasobów majątkowych postawiony do dyspozycji jednostki przez osoby trzecie na ściśle określony czas

Fundusze specjalne mogą być tworzone wyłącznie na podstawie przepisów prawa, a nie wewnętrznych przepisów jednostki, czy uchwał. Dysponentem środków funduszu specjalnego jest kierownik jednostki. Fundusze specjalne mają charakter zobowiązań jednostki wobec pracowników lub mieszkańców spółdzielni.

Do tych funduszy zalicza się:
1) zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
2) zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych tworzony w zakładach pracy chronionej
3) zakładowy fundusz aktywności zawodowej tworzony w zakładach aktywności zawodowej
4) fundusz na remonty zasobów mieszkaniowych w spółdzielniach mieszkaniowych

Środki pieniężne tych funduszy specjalnych gromadzone są na odpowiednich rachunkach bankowych
Każdy fundusz powinien mieć odrębny rachunek bankowy, np. rachunek środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Przykład do zmian w kapitale zakładowym.
1) Emisja akcji opłaconych gotówką o nominalnej wartości określonej w kodeksie spółek handlowych i w statucie spółki, wniesienie udziałów
2) Emisja akcji lub udziałów pokrytych aportami
3) Umorzenie ŚT i WNiP dotyczące aportów
4) Odchylenia od cen ewidencyjnych:
a) debetowe materiałów i towarów dotyczące aportów
b) kredytowe materiałów i towarów dotyczące aportów
5) Wydane akcje bez pokrycia
6) Podwyższenie kapitału zakładowego (analogicznie jak 1 i 2:
6a) i 6b) analogicznie jak 4a) i 4b
6c) analogicznie jak 3)
7) Obniżenie kapitału zakładowego
a) w celu pokrycia straty finansowej
b) przez obniżenie liczby lub wartości akcji (udziałów)
8) Przeznaczenie kapitału zakładowego lub rezerwowego na podwyższenie kapitału zakładowego

Rozrachunki z akcjonariuszami i udziałowcami		Kapitał zakładowy		Rachunek bieżący
	7b)		7b)	1) 6)
Rozliczenie wyniku finansowego
	7a)		7a)	2) 6)
Kapitał zapasowy, Pozostałe kapitały rezerwowe
				5)
Umorzenie ŚT, WNiP
	3) 6c)		3) 6c)
OCE materiałów, towarów
4a) 6a)	4b) 6b)		4b) 6b)	4a) 6a)
				8)