METODYKA PRACY OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZEJ ¹

Metodyka pracy opiekuńczo-wychowawczej jest szczegółową dyscypliną w naukach pedagogicznych zajmującą się analizą i organizacją procesu opiekuńczo-wychowawczego oraz doborem metod i technik wykonania zadań.

Metodyka pracy opiekuńczo-wychowawczej to względnie szczegółowa teoria danego układu czynnościowego określająca jego postulowany model, funkcje i zadania opiekuńczo-wychowawcze, a także zasady, formy i metody ich realizacji. (Z. Dąbrowski)

Punktem odniesienia metodyki jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: jak działać w opiece nad dzieckiem, aby osiągnąć założone w tym działaniu cele?

Przedmiotem rozważań metodyki jest:

- analiza celów opieki i precyzowanie zadań opiekuńczo-wychowawczych oraz warunków wykonania tych zadań,

- organizacja procesu opiekuńczo-wychowawczego, czyli tworzenie modeli form opieki nad dzieckiem (węzłowa problematyka modelu, kryteria tworzenia modelu, rozwiązania wspólne i alternatywne tak w skali całej formy opieki nad dzieckiem, jak też elementów jej funkcjonowania),

- koncepcja jednostek metodycznych pracy opiekuńczo-wychowawczej i techniki działania wychowawcy,

- kryteria oceny skuteczności wypełniania zadań opiekuńczo-wychowawczych w poszczególnych formach opieki,

- działanie wychowawcy - konieczne i pożądane cechy osobowe oraz przygotowanie do pełnienia obowiązków w opiece nad dzieckiem,

- tworzenie systemu działania w obrębie każdej z form opieki nad dzieckiem z uwzględnieniem elastyczności rozwiązań z uwagi na dynamikę procesu opiekuńczo-wychowawczego,

- współudział wychowanków i wszystkich pracowników w podejmowaniu i wykonywaniu zadań opiekuńczo-wychowawczych,

- doskonalenie pracy opiekuńczo-wychowawczej w formach opieki nad dzieckiem.

Metodyka wiąże teorię z praktyką, spożytkowując:

• podstawy teoretyczne

• podstawy normatywne (zawarte w dokumentach normatywnych określających funkcjonowanie form opieki nad dzieckiem i pracę kadry w opiece),

• doświadczenia i tradycje funkcjonowania form opieki nad dzieckiem oraz dorobek metodyczny wybitnych polskich i zagranicznych wychowawców-opiekunów,

• możliwości wymiany doświadczeń tak w skali regionalnej, krajowy jak też międzynarodowej.

Możliwe są różne układy doboru treści programowych metodyki pracy opiekuńczo-wychowawczej:

a) według typu środowiska opieki i wychowania, to jest według form opieki nad dzieckiem,

b) według zadań, jakie powinny być podjęte w procesie opiekuńczym, -wychowawczym, by zostały osiągnięte cele opieki.

Najwięcej trudności w metodyce pracy opiekuńczo-wychowawczej sprawia wyodrębnienie metod (technik) działania. Trudności te wynikają z faktu niepowtarzalności jednostki ludzkiej, która kształtuje się pod wpływem wielu czynników. Stąd niezmiernie trudno jest wyodrębnić powtarzalne elementy w doborze środków i czynności postępowania badawczego.

Pedagogiczne działanie, w ramach którego są podejmowane czynności opiekuńcze wobec dziecka, ma swoją specyfikę. Liczą się w tym działaniu nie tylko elementy powtarzalne, dające się, choć z trudem, uogólnić w struktury formalne, lecz i wiele elementów niepowtarzalnych (gest, słowo, uśmiech, spojrzenie), które też mają swój obiektywny wpływ w kontaktach międzyludzkich i muszą być brane pod uwagę w opiece nad dzieckiem.

Prekursor pedagogiki opiekuńczej Józef Babicki pisał: „Postawa opiekuńcza względem dziecka to jest stała jednolita linia postępowania opiekuńczego względem dziecka, wynikające z zamiłowania do opiekowania się dzieckiem, stale podtrzymywanego w napięciu przez ukochanie dziecko przy czym jednolitość tej linii postępowania opiekuńczego warunkuje ustaloną zasadę wypośrodkowaną ze znajomości i rozumienia dziecka, że ze znajomości celu, do jakiego zmierza opieka nad nim"²`.

---

1. Albin Kelm, Węzłowe problemy pedagogiki opiekuńczej, Warszawa 2000, s. 135-137↩

2. Pedagogika opiekuńcza Józefa Czesławn Bnbickiego. Pisma wybrane, oprac. A. Ka­miński, F. Kulpińska, Z. Skalska, WSiP, Warszawa 1980.↩