METODYKA PRACY OPIKUŃCZEJ – WYKŁADY

WYKŁAD NR. 1

Zadania pedagoga szkolnego

1. Rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych

2. Określenie form i sposobów udzielania uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb

3. Organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno –pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli

4. Podejmowanie działań wychowawczych i profilaktyki w stosunku do uczniów z udziałem rodziców i nauczycieli

5. Wspieranie działań wychowawczych i opiekuńczych nauczycieli, wynikających z programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki

6. Planowanie i koordynowanie zadań realizowanych przez szkołę na rzecz uczniów, rodziców i nauczycieli w zakresie wyboru przez uczniów kierunku kształcenia zawodu w przypadku, gdy w szkole nie jest zatrudniony doradca zawodowy

7. Działanie na rzecz zorganizowania opieki i pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowych

WYKŁAD NR. 2 07.0.2012

Podstawowe zadnia domu dziecka w dziedzinie rozwoju umysłowego i nauki szkolnej

1. PRZYCZYNY NIE POWODZEŃ SZKOLNYCH WYCHOWANKÓW

1. Bardzo trudne warunki materialne, nierzadko określane mianem „skrajna bieda” lub „nędza” coraz częściej sprzężone z bezrobociem nawet wszystkich dorosłych członków rodziny.

2. Niewydajność wychowawcza rodziców (zwykle w sformułowaniu „rodzice nie radzą sobie z dzieckiem”)

3. Alkoholem jednego lub (rzadziej) dwojga rodziców

4. Zaniedbywanie często rażące, opiekuńczych powinności wobec dziecka

5. Zła atmosfera wychowawcza w rodzinie

6. Demoralizacja dziecka (zwykle w sformułowaniu „rodzice demoralizują dziecko”

7. Brak rodziców (rzadziej obojga) z powodu odbywania przez nich kary więzienia lub przebywania na długotrwałym leczeniu w szpitalu

8. Ciężkie inwalidztwo lub choroba społeczna (inaczej choroba psychiczna lub gruźlica) jedynego opiekuna dziecka

9. Krzywda dziecka w rodzinie zrekonstruowanej

1. Przyczyny niezadawalającego wywiązywania się wychowanków z powinności uczniowskich

1. Wadliwe informacje, jakie na temat szkoły przekazywało dzieciom najbliższe otoczenie

2. Trudna sytuacja psychologiczna uczniów ich zaburzenia emocjonalne

3. Lęki

4. Agresja

5. Trudności w sprostowaniu stawianym wymaganiom

6. Trudności w porozumiewaniu się z dorosłymi i rówieśnikami

7. Nieprawidłowości w organizacji życia szkolnego

8. Błędy pedagogiczne popełniane przez nauczycieli w kontaktach z tymi dziećmi

9. Niekorzystny stan zdrowia

1. Zadania domu dziecka w dziedzinie rozwoju umysłowego wychowanków

1. Zapewnienie dzieciom w wieku przedszkolnym możliwości osiągnięcia dojrzałości szkolnej, przygotowanie ich do podjęcia roli ucznia

2. Umieszczenie wychowanków stosownie do wieku, uzdolnień, zainteresowań, stosunku zdrowia, wyników w nauce, w odpowiednich dla nich szkołach oraz zapewnienie bezpiecznego do nich dojścia, dojazdu, miejsca w internatach.

3. Wyposażenie wszystkich dzieci w niezbędne do nauki podręczniki, przybory i pomoce szkolne

4. Zapewnienie każdemu wychowankowi odpowiednio urządzonego stałego ciągle dostępnego miejsca do nauki własnej

5. Organizowanie pomocy w nauce wychowankom mającym trudności w sprostowaniu wymaganiom szkoły, i ich usuwanie – korzystające z pomocy odpowiednich instytucji i specjalistów, usuwanie wszelkich przeszkód utrudniających osiąganie wychowankom powodzenia szkolnego

6. Stwarzanie warunków sprzyjających ujawnianiu i rozwijaniu zainteresowań oraz uzdolnień wychowanków

7. Współpraca ze szkołami, do których uczęszczają wychowankowie

Powinności pedagogiczne pracowników domu dziecka

1. Dobrze poznać możliwości i uzdolnienia wychowanków oraz ich trudności związane z rozwojem umysłowym i nauką szkolną w tym:

1. Ogólne właściwości dzieci i młodzieży w poszczególnych fazach rozwojowych

2. Specyficzne cechy dzieci wychowywanych w środowisku pozarodzinnym

3. Rzeczywiste oraz potencjalne możliwości poszczególnych wychowanków w dziedzinie rozwoju umysłowego

1. Mieć pełną świadomość możliwości, jakie powinna i może stworzyć wychowankom w dziedzinie rozwoju umysłowego placówki opieki całkowitej, czyli:

1. Dobrze poznać procesy uczenia się dzieci i młodzieży oraz ich uwarunkowania

2. Wyczerpująco przeanalizować warunki i możliwości materialne i organizacyjne, jakie stworzyć może placówka

3. Uświadomić sobie własne merytoryczne i organizacyjne umiejętności działania w omawianej dziedzinie na rzecz poszczególnych wychowanków i całej grupy

1. Prawidłowo rozmieścić wychowanków w placówkach edukacyjnych oraz stworzyć im warunki umożliwiające jak najlepsze wywiązywanie się z ról uczniowskich a więc:

1. Wspomagać wychowanków w wyborze form i szczebli kształcenia

2. Konsekwentnie egzekwować obowiązek uczęszczania wychowanków na zajęcia lekcyjne i inne zapewniając im jednocześnie materialne i organizacyjne warunki do wywiązywania się z przyjętych powinności oraz pomoc w pokonywaniu trudności w nauce i z nauką związanych

1. Stworzyć dzieciom i młodzieży w domu dziecka warunki sprzyjające rozwojowi umysłowemu wychowanków i wywiązywanie się z obowiązku uczniowskich przez:

1. Motywowanie dzieci do wysiłku intelektualnego, aprobatę ich inicjatyw i działań zmierzających do rozwijania zainteresowań i dyspozycji poznawczych oraz usprawniających naukę własną

2. Zapewnienie w rozkładzie dnia najkorzystniejszego ze względu na zdrowie psychiczne i wydolność umysłową wychowanków czasu na naukę i inne zajęcia poznawcze

3. Zapewnienie każdemu wychowankowi stałego odpowiadającego normom higienicznym i indywidualnym potrzebom dobrze wyposażonego własnego miejsca do nauki i aktywności samokształceniowej

1. Systematycznie pracować nad kształceniem pozytywnych postaw wychowanków wobec nauki oraz rozwijać ich umiejętności przyswajania wiedzy a w tym zwłaszcza

1. Wdrażać dzieci do nauki

2. Wyrabiać u wychowanków przekonanie o konieczności opanowania zasobu wiedzy, jako warunku prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie

3. Rozwijać motywację wychowanków

4. Doskonalić techniki metody samodzielnego uczenia się

1. Rozwijać wielostronne działania wyrównujące i kompensacyjne niedostatki w rozwoju umysłowym, nauce szkolnej poszczególnych wychowanków oraz całej ich zbiorowości zmierzają zwłaszcza do:

1. Wyrównywania startu szkolnego

2. Likwidowania zaległości w opanowaniu wiedzy objętej programem szkolnym

3. Doskonalenie podstawowych sprawności, umiejętności warunkujących powodzenie w nauce

1. Wspomagać i stymulować rozwój umysłowy wychowanków wykorzystując:

1. Wszelkie możliwości, jakimi placówka dysponuje

2. Działające w szkole i środowisku zespoły, koła naukowe, zespoły zainteresowań, zajęcia klubowe

3. Wszystkie dostępne formy przekazu myśli i kultury

TRUDNOŚCI adaptacyjne dziecka

Klasyfikacja problemów adaptacyjnych

1. Zamknięcie się w sobie

2. Wycofanie

3. Blokowanie kontaktu z opiekunami i innymi osobami dorosłymi

4. Bunt

5. Agresja

6. Nadmierne pobudzenie

DOM dziecka i inne placówki opiekuńczo wychowawcze

1. Odseparowanie od rodziny biologicznej

2. Koszarowość życia w domu dziecka

3. Funkcje opiekuna w domu dziecka

4. Kumulacja negatywnych przeżyć

5. Brak poczucia bezpieczeństwa

6. Fluktuacja wychowawców

7. Wejście w nowe środowisko

Adaptacja w środowisku po za środowiskiem

1. Usamodzielnienie wychowanków

2. Uczenie racjonalnego gospodarowania

Formy pomocy dla usamodzielniających się

1. Jednorazowa pomoc pieniężna na usamodzielnienie się

2. Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki (nie dłużej niż do 25 roku życia, pełnoletniego wychowanka)

3. Pomoc pieniężna na zagospodarowanie w formie rzeczowej, która może być przeznaczona na zakup:

- materiałów niezbędnych do remontu i wyposażenia mieszkania

- niezbędnych urządzeń domowych

- pomocy naukowych

- sprzętu rehabilitacyjnego

- sprzętu, który może służyć do podjęcia zatrudnienia

1. Pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych

2. Pomoc w uzyskiwaniu zatrudnienia oraz załatwianiu wszelkich spraw urzędowych

ZASADY usamodzielniania się

1. Placówka przygotowuje dzieci do samodzielnego życia

2. Wspiera rozwój dziecka poprzez umożliwienie kształcenia, rozwój zainteresowań oraz indywidualizowanie oddziaływań wychowawczych

3. Szanuje prawa rodziców

4. Placówka realizuje działania w celu utrzymania więzi dziecka z rodziną, umożliwia jego powrót do domu rodzinnego

5. Współpracuje z powiatowym centrum pomocy rodzinie i szkołami, celem powrotu dziecka do rodziny

6. Pomocy w usamodzielnianiu dziecka udziela starosta PCPR właściwe ze względu na miejsce osiedlenia się wychowanka

PROGRAM USAMODZIENIENIE POWINNIEN OKREŚLAĆ

1. Współdziałanie i wspieranie osoby usamodzielnianej w kontaktach z rodziną i środowiskiem

2. Wykształcenie zgodne z możliwościami i chęciami osoby usamodzielniającej się

3. Pomoc w uzyskaniu przysługujących świadczeń

4. Formy zdobycia kwalifikacji zawodowych

5. Pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, umożliwienie zamieszkania w mieszkaniu chronionym, całkowite lub częściowe pokrycie kosztów wynajmu mieszkania, pomoc w ustaleniu uprawnień do ubezpieczenia zdrowotnego

6. Podjecie zatrudnienia

7. Umożliwienie wychowankowi uczącemu się zamieszkanie w bursie lub internacie do czasu ukończenia nauki

LĘK przed usamodzielnieniem

Wychowankowie mogą mieć problemy z:

1. Wyobraźnią

2. Koncentracją uwagi

3. Ze zrozumieniem siebie i innych

4. Własną inicjatywą

5. Logicznym rozumieniem

6. Abstrakcyjnym myśleniem

Indywidualny program usamodzielniania:

1. Udzielenie wyczerpujących i jasnych w przekazie informacji dotyczących procesu usamodzielnienia, zasad i warunków przyznania przysługujących wychowankom świadczeń z tytułu usamodzielnienia się po opuszczeniu placówki opiekuńczo – wychowawczej

2. Ścisła współpraca z instytucjami wspierającymi wychowanków w procesie usamodzielniania i powiatowe centrum pomocy rodzinie, ośrodek pomocy społecznej, urząd pracy, urząd miasta itp.

3. Zajęcia warsztatowe z udziałem zaproszonych przedstawicieli instytucji użyteczności publicznej

4. Nauka precyzowania swoich planów życiowych i konsekwencji ich realizowania

5. Wspólne omówienie i opracowanie indywidualnych programów usamodzielniania, zajęcia warsztatowe

6. Zapoznanie z terminami realizacji poszczególnych etapów usamodzielnienia

7. Umożliwienie uczestnikom zajęć udziału w spotkaniach z zakresu profilaktyki uzależnień, aktywnego poszukiwania zatrudnienia, autoprezentacji, planowania rodziny organizowanych przez instytucje do tego powołane

8. Rozmowy indywidualne z wychowankami według potrzeb

9. Praca z wychowankiem usamodzielniającym się w zakresie pozbywania się postawy roszczeniowej, poprzez zajęcia dotyczące poznawania wartości rzeczy, zdobytych umiejętności, zaangażowanie

10. Wyjazdy z wychowankami usamodzielnianymi do miejsca osiedlenia, diagnoza środowiska

11. Długofalowe wspieranie wychowanków w procesie usamodzielnienia, co najmniej 3 lata po opuszczeniu placówki opiekuńczo – wychowawczej

12. Współpraca z ośrodkami pomocy społecznej, powiatowymi, centrum pomocy rodzinie, urzędami pracy, kościołami, aby osiągnąć pełną aktywność społeczną wychowanka opuszczającego dom dziecka

13. Wspieranie moralne i emocjonalne wychowanka w trudnych dla niego momentach życiowych

14. Służenie pomocą i radą w podejmowaniu decyzji, wspólne omawianie, wskazanie alternatyw, konsekwencje itp.

15. W miarę możliwości spędzenia z wychowankiem czasu, który zostanie poświęcony nie tylko na realizację zadań z planu usamodzielnienia, ale również na rozmowy na różnorodne tematy i zaspakajanie, choć częściowo potrzeby poczucia przynależności i ważności wychowanka

Grupa wsparcia dla usamodzielniających, ich cele:

1. Wspólne dzielenie się członków grupy, doświadczeniami w pokonywaniu problemów

2. Wzajemne wsparcie emocjonalne

3. Zwalczanie bezradności wobec problemu własnej trudnej sytuacji życiowej oraz szukanie wspólnymi siłami rozwiązań

4. Budowanie siły, nadziei i wpływu na własne życie oraz poczucia własnej wartości uczestników

5. Pogłębianie względu we własne zasoby i zrozumienie własnych ograniczeń

6. Rozwijanie nowych form radzenia sobie z problemami odrzuceniem, izolacją społeczną, stworzenie nowych perspektyw

7. Dodawanie sobie wspólnie odwagi przy dochodzeniu swoich praw

Zajęcia warsztatowe mogą dać:

1. Wzmocnienie poczucia własnej wartości

2. Podstawowy termin komunikacji, asertywności przy załatwianiu m.in. spraw urzędowych

3. Formy radzenia sobie ze stresem po opuszczeniu placówki lub rodziny zastępczej

4. Zajęcia edukacyjne dotyczące tematyki planowania własnej drogi życiowej m.in. poprzez naukę w szkole lub podjęcie pracy - racjonalnie wyznacznikiem celów indywidualnego planu usamodzielnienia

5. Prowadzenie własnego gospodarstwa domowego, planowanie budżetu domowego, tanie zakupy, możliwości ograniczenia miesięcznych wydatków za mieszkanie

6. Aktywne poszukiwanie własnego mieszkania

7. Trening umiejętności społecznych m.in. poruszanie się po urzędach

WYKŁAD NR. III 21.10.2012

Działania domu dziecka na rzecz reintegracji rodzin

Planując z rodzinami powinniśmy opierać się na takich wartościach jak:

- rodzina

- personalizm

- prawda

- obowiązek pracy nad sobą

- współpraca i interdyscyplinarność

Główne cele pracy personelu pedagogicznego placówki z rodziną naturalną to:

1. Wyposażenie rodziców w wiedzę i umiejętności wychowawcze

2. Podjęcie prób uzasadnienia sytuacji w rodzinie niewydolnej pod względem opiekuńczym i wychowawczym

3. Pomoc w wydźwignięciu się z kryzysu w ponownym przyjęciu dziecka do rodziny

4. Wzmocnienie więzi z dzieckiem

W pracy z rodzina ważne jest:

1. Uzyskiwanie szczególnych, rzetelnych informacji o rodzinie i jej członkach, o sytuacji materialnej, planach, trudnościach i problemach

2. Wnikliwa obserwacja kontaktów rodziców z dzieckiem w celu określenia więzi emocjonalnej (np. strach przed rodzicami, czy taki występuje)

3. Fachowość

4. Zdobycie zaufania

5. Zdobycie autorytetu

Uzyskanie pożądanych rezultatów sprzyja w pracy z rodziną następujących zasad:

1. Umiejętność przychodzenia z adekwatną do potrzeb pomocą

2. Wytrzymałość w działaniu

3. Traktowanie rodziny, jako jednostki suwerennej

4. Nie narzucanie rodzinie rozwiązań, ale pomaganie jej w podejmowaniu decyzji

5. Uznawanie praw rodziny do własnego sposobu rozwiązywania spraw

6. Zachowanie właściwego stosunku do osób destrukcyjnych

7. Poszanowanie godności ludzkiej

8. Zachowanie rozumnego dystansu

9. Dyskrecja

10. Kultura zachowania

Ramowy plan pracy z rodzina dziecka obejmuje:

1. Nawiązanie kontaktu i zawarcie kontraktu z rodziną

- zapoznanie rodziców ze specyfikacją placówki i regulaminem odwiedzin oraz określenie zasad wzajemnej współpracy

- wieloaspektowa diagnoza rodziny z uwzględnieniem jej aktualnej sytuacji życiowej, problemów i trudności, oczekiwań i potrzeb, prezentowanych postaw wychowawczych i kontaktów z otoczeniem

- wspólne ustalenie warunków, jakie powinny być spełnione przez rodzinę, aby dziecko mogło powrócić do domu rodzinnego – wstępny kontrakt

2. Pedagogizacja rodziców

- wdrażanie rodziców do opieki nad własnym dzieckiem

- przekazywanie rodzicom bieżących informacji na temat rozwoju, stanu zdrowia, i innych problemów dotyczących dziecka, wspólne z nim rozwiązywanie problemów

- uczenie rodziców współpracy z różnymi instytucjami wspierającymi rodzinę

3. Praca terapeutyczna

- stymulowanie rodziców do zmiany niewłaściwych postaw życiowych, np. mobilizowanie ich do podjęcia leczenia

- podejmowanie prób wydobywania tzw. mocnych stron osobowościowych rodziców, które mogą stanowić podstawę pozytywnych zmian

- zachęcanie rodziców do aktywności zawodowej np. zmiany kwalifikacji zawodowych

- pomoc rodzicom w procesie relacji i więzi rodzinnych oraz postaw wychowawczych

4. Edukacja prozdrowotna

- uczeni rodziców właściwej opieki oraz pielęgnacji dziecka

- włączenie rodziców do zapobiegania chorobom dziecka

- bieżące, dokładne informowanie rodziców o aktualnym stanie zdrowia dziecka i ustalenie postępowania

REINTEGRACJA

Reintegracja rodziny oznacza planowy proces odbudowywania więzi rodzinach w których na skutek kryzysu więzi te zostały zerwane lub nadwyrężone – od udzielenia informacji, nawiązania i podtrzymywania kontaktu do faktycznego powrotu do rodziny biologicznej

Celem reintegracji jest umożliwienie i utrzymanie w odniesieniu do każdego dziecka i rodziny stosownie do sytuacji optymalnego poziomu kontaktów do pełnego włączenia w system rodziny poprzez formy takie jak:

- wizyty czy kontakty telefoniczne potwierdzające przynależność dziecka do rodziny

Praca z rodziną w warunkach domu dziecka może przebiegać na 3 poziomach

1. Przywrócenie dziecku poczucia przynależności, korzeni i takiego obrazu rodziców, który leczy rany traumatycznych doświadczeń związanych z opuszczeniem z rozłąką

2. Pracy z rodzicami

3. Oddziaływań terapeutycznych i edukacyjnych skierowanych na system rodzinny, które docelowo mają doprowadzić do przywrócenia rodzinie możliwości wywiązywania się ze swych funkcji opiekuńczych i wychowawczych

Etapy oddziaływań wobec rodziny nowo przyjętego wychowanka:

1. Analiza dokumentów

2. Wywiad

3. Spotkanie z rodziną, dotyczące możliwości współpracy

4. Opracowanie planu pracy z rodziną

5. Oddziaływanie korekcyjne

- motywowanie do leczenia w przypadku alkoholizmu

- edukacja

- terapia małżeńska

- terapia rodzinna

- pomoc socjalna

Celem oddziaływań jest powrót dziecka do domu rodzinnego z możliwością rozłożenia go na etapy:

- status wychowanka dochodzącego

- urlopowanie

- powrót pod całkowitą opiekę rodziców

SZKOŁA DLA RODZICÓW – jak chronić dziecko by nie znalazło się w sytuacji kryzysowej:

RADA 1 – uświadamiać ich prawa i obowiązki wobec własnych dzieci, określono w przepisach prawa

- Europejska karta Praw i Obowiązków rodziców

- Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U z 1997r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm)

- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

- Konwencja o Prawach Dziecka (Dz. U. Z 1997 r. Nr 120, poz. 526 z póżn zm.)

- Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U z 2004r. Nr 256, poz. 329 z póżn. zm)

RADA 2 – pozyskiwanie opinii rodziców dotyczących środowiska szkolnego dzieci

RADA 3 – określenie form współpracy szkoły z rodzicami

1. Współdziałanie nauczycieli i rodziców w dążeniu do usprawnienia pracy wychowawczo – opiekuńczej z uczniami

2. Rozpoznanie środowiska szkolnego i domowego ucznia przez rodziców i nauczycieli

RADA 4 – rodzice obok nauczycieli i uczniów, jako współgospodarze szkoły

- współpraca rodziców z nauczycielami, pozytywnie wpływa na klimat klasy, szkoły

- dzieci, których rodzice są częstymi gośćmi szkoły z przyjemnością uczęszczają do niej, akceptują ją, popierają

Formy budowy współpracy

a. - Spotkania z rodzicami

b. - Posiedzenia zespołu wychowawczego

c. - Konsultacje

d. - Edukacja rodziców

- zajęcia warsztatowe

- wywiadówki z wychowania fizycznego

- prelekcja specjalistów

- psychoedukacja rodziców z wykorzystaniem szkolnej strony internetowej

Drogi rodzicu!

((Na pewno chciałbyś, aby twoje dziecko rozumiało ciebie. Zastosuj się do poniższych zasad.

1. Nie upokarzaj dziecka, bo ono jak ty ma silne poczucie własnej wartości i godności

2. Staraj się nie stosować takich metod, których sam w dzieciństwie nie akceptowałeś

3. Pozwalaj dziecku dokonywać wyboru najczęściej jak możesz

4. Jeżeli zachowałeś się wobec dziecka niewłaściwie, przeproś je i wytłumacz się. Nie bój się utraty autorytetu, dziecko i tak wie, kiedy robisz błędy

5. Nigdy nie mów źle o dziecku, szczególnie w obecności innych osób

6. Nie mów „zrobisz to, bo ja tak chce”, jeżeli musisz czegoś zabronić, zawsze to uzasadnij

7. Jeżeli wydajesz polecenia dziecku, staraj się nie stać nad nim i nie mówić z góry

8. Nie musisz być za wszelką cenę konsekwentny ani w zgodzie z innymi dorosłymi przeciwko dziecku, jeżeli wiesz, że to dziecko ma rację

9. Gdy nie wiesz jak postąpić pomyśl jak ty byś się zachował będąc dzieckiem

10. Staraj się być czasami adwokatem dziecka

Uwierz naprawdę warto!)) to raczej nie jest ważne??

ROLA KURATORA w pracy z rodziną dysfunkcyjną

M. Kalinowski – wyróżnił kilka modeli pracy w zależności od charakteru podejmowanych przez kuratora działań

1. Kuratela kontrolna – oparta na dozorowaniu oraz straszeniu podopiecznego, stosowaniem odpowiednich sankcji

2. Casework – samo słowo oznacza pracę z przypadkiem, polega na opracowaniu diagnozy resocjalizacyjnej oraz programu oddziaływań wychowawczych i kontrolnych. Niezbędnym elementem wskazanego modelu jest stymulowanie poczynań nieletniego i stworzenie zależności wewnętrznej z podopiecznym

3. Model kontroli opieki aktywizującej – gdzie kurator opiera się na wchodzeniu w rolę animatora życia podopiecznego. Staje się głównym organizatorem oddziaływań wychowawczych podopiecznego jednak za przebieg samego procesu resocjalizacyjnego jest odpowiedzialny zarówno on sam jak i podopieczny

4. Model kurateli wychowawczej –opiera się na motywowaniu podopiecznego przez kuratora do zmiany sposobu zachowania, zmiany posiadanego systemu wartości oraz postaw, poprzez wdrożenie podopiecznego do udziału w zróżnicowanych sytuacjach. Mają one na celu wywołanie trwałej zmiany w psychice, skutkujące zmianą zachowania na społecznie akceptowany

Wielotorowy system oddziaływania kuratora:

- instruowanie

- rozbudzenie u podopiecznego dążeń, które skłaniają go do realizowania określonych zamierzeń

- pomoc podopiecznemu w dążeniu do określonych rezultatów

Zasady pracy kuratora rodzinnego:

- Akceptowanie – przyjmowanie podopiecznego takim jakim on jest

- Respektowanie – roli podopiecznego w procesie resocjalizacji

- Perspektywicznej opieki oraz wymagań – stosowanie planów na przyszłość przy udziale stawianych podopiecznemu wymagań

DZIAŁANIA KURATORA OPIRA SIĘ NA 3 ETAPACH POSTĘPOWANIA

1. Postępowanie diagnostyczne – mające na celu postawienie trafnej diagnozy

2. Opracowanie przez kuratora indywidualnego projektu oddziaływań resocjalizacyjnych – w oparciu o postawioną diagnozę. Projekt oddziaływań powinien być na tyle elastyczny by mógł być zmieniany i dostosowywany zależnie od zmian w zachowaniu podopiecznego lub gdy podjęte kroki nie przynoszą spodziewanych efektów

3. Postępowanie resocjalizacyjne – praktyczne realizacje opracowanego projektu oddziaływań resocjalizacyjnych:

- oddziaływanie etiotropowe – usuwanie przyczyn w zaburzeniach zachowania podopiecznego

- oddziaływanie ergo tropowe – polega na wywołaniu u podopiecznego konfliktu wewnętrznego czyli konkurencyjnego zachowania dla preferowanych przez podopiecznych zachowań destruktywnych

- oddziaływanie semiotropowe – opierające się na wzmocnieniu osiągniętych rezultatów resocjalizacyjnych

Kurator rodzinny, któremu powierzono sprawowanie nadzoru dokonuje takich czynności jak:

1. Zapoznanie się z aktami sprawy i innymi niezbędnymi źródłami informacji o podopiecznym a w szczególności z przebiegiem dotychczasowych nadzorów

2. Nawiązuje pierwszy kontakt z podopiecznym nie później niż w ciągu 7 dni od daty wpływu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej oraz omawia sposób i terminy ich realizacji

3. Planuje wobec podopiecznego oddziaływania profilaktyczno – resocjalizacyjne i opiekuńczo – wychowawcze

4. Współpracuje z rodziną podopiecznego w zakresie oddziaływań profilaktyczno – resocjalizacyjnych i opiekuńczo – wychowawczych

5. Poucza podopiecznego o prawach i obowiązkach wynikających z orzeczenia sądu oraz omawia sposoby i terminy realizacji

6. Udziela podopiecznemu pomocy w organizowaniu nauki, pracy i czasu wolnego, oraz w rozwiązywaniu trudności życiowych

7. Kontroluje zachowanie podopiecznego w miejscu zamieszkania, pobytu, nauki i pracy

8. Współdziała z organizacjami, instytucjami, stowarzyszeniami i innymi podmiotami, których celem działania jest pomoc podopiecznym.

NIEKTÓRE PROBLEMY PROWADZENIA GRUPY WYCHOWAWCZEJ

Metodologiczne problemy poznania wychowanków

Najbardziej dostępną techniką poznawania dzieci i młodzieży jest OBSERWACJA

Powinna być:

1. CELOWA – tj. obserwator ma kierować się jasno uświadomionym celem, wyznaczającym główny kierunek obserwacji

2. PLANOWANA – czyli prowadzona wg. Właściwego toku postępowania diagnostycznego
   m. in. Czasu trwania sposobu rejestrowania danych. Zasad interpretacji zgromadzonego materiału obserwacyjnego

3. SELEKTYWNA – tz. Ograniczająca się tylko do ściśle ustalonych uprzednio kategorii zachowania warunków ułatwiających postrzeganie istotnych cech badanych zjawisk

4. DOKŁADNA – wierna a więc uniemożliwiająca zniekształcenie obserwowanych zjawisk wskutek obecności obserwatora a także wyczerpująca i wnikliwa

5. OBIEKTYWNA – tj. niezależna od osobistych doświadczeń, subiektywnych nastawień lub oczekiwań obserwatora

W pracy opiekuńczo – wychowawczej powszechnie stosowana jest technika obserwacji dorywczej a szczególnie przydatna jest TECHNIKA DZIENNICZKA OBSERWACJI

DEFINICJE –

Technika obserwacji dorywczej – Zwana także obserwacją anegdotyczną polega na postrzeganiu i rejestrowaniu tych zwłaszcza zachowań młodzieży, które wg. Uznania wychowawcy na to zasługują

Technika dzienniczków obserwacyjnych – w przeciwieństwie do techniki obserwacji dorywczej – polega na systematycznym opisywaniu zdarzeń lub zjawisk w ich naturalnym następstwie czasowym i to niekiedy przez dłuższy okres trwający kilka miesięcy a nawet lat.

Przykładowy dzienniczek obserwacyjny składa się z kilku działów:

- DANE OSOBOWE – gdzie odnotowuje się imię i nazwisko dziecka, datę i miejsce urodzenia, datę przybycia do placówki, szkołę, klasę, do której aktualnie uczęszcza, adres, wiek, zawód, miejsce pracy obojga rodziców lub opiekunów

- HISTORIA ŻYCIA DZIECKA – podaje się rodzaj życiorysu oraz charakteryzuje się warunki życia i rozwoju dziecka od jego narodzin aż do chwiali obecnej

- ROZWÓJ FIZYCZNY DZIECKA – opis cech organizmu, sprawności wiekowej z uwzględnieniem danych o wzroście i wadze ciała, przebytych chorobach, ewentualnych wadach wrodzonych lub nabytych, wyniki sportowe itp.

- OBSERWACJE BIEŻĄCE – zawierają analizę zdarzeń i warunków, w jakich miały one miejsce

PRZYKŁADY OBSERWACJI TEMATYCZNEJ

- rozwój fizyczny i kondycja zdrowotna dziecka

- poziom inteligencji praktycznej

- poziom wiadomości i typ zainteresowań

- wrażliwość moralna

- stosunek do grupy, do placówki, szkoły, rodziców, itp.

- miejsce i samopoczucie wychowanka w zespole, klasie szkolnej

- zdolność do samooceny, poziom zadowolenia z życia z siebie samego, poziom aspiracji życiowych

- stosunek do obowiązków

- odporność na niepowodzenia

- poziom lękliwości

- umiejętność nawiązywania kontaktów z ludźmi i zdolność przystosowania się do nowej sytuacji

ANKIETA I WYWIAD

Ankieta i wywiad pozwalają gromadzić informacje z zakresu:

- pewnych faktów realnych np. można pytać wychowanków o ich zainteresowania i potrzeby sposób spędzania wolnego czasu itp.

- oceny zjawisk przyszłych lub obecnych dotyczące różnego rodzaju zachowań, dążeń wychowanków

- dezydentów??????? w sprawie przyszłości ujawniających się w pytaniach o pragnienia, aspiracje i marzenia wychowanków

- zdeklarowanych zachowań zgodnie z uznawanymi przez wychowanków wartościami, normami, regułami lub zasadami postępowania moralnego czy społecznego.

TECHNIKI SOCJOMETRYCZNE

Wartość socjometrii dla pedagogiki polega na tym ze:

- umożliwiają wyodrębnienie tych jednostek z grupy, które wymagają szczególnej opieki tzw. „wielkich samotników”

Pozwala racjonalnie organizować grupy dla wykonania określonych zadań, harmonizować nieoficjalne życie grupy z jej życiem oficjalnym.

- ułatwia wyodrębnienie z grupy tej osoby, która ciesząc się zaufaniem wszystkich członków może spełniać kierownicze funkcje

- ułatwia obserwowanie w strukturze zmian zachodzących pod wpływem oddziaływań zmiennych kontrolowanych w określonym czasie

- umożliwia wymianę (ilościowe) porównanie grup i podgrup pod różnymi względami – ich struktury wewnętrznej stopnia integracji w wymiarze czasu i przestrzeni

- pozwala obserwować losy jednostek na tle grupy tj. zmian ich pozycji w strukturze grupy osobowej, ilościowe przekształcenie się więzi psychospołecznych z innymi członkami grupy.

JEDNOSTKA A GRUPA

Funkcjonowanie grupy wychowawczej można rozpatrywać m.in. w dwóch aspektach:

PIERWSZY związany jest z oddziaływaniem grupy na jednostkę

DRUGI wiąże się ze specyficznymi zjawiskami powstającymi wraz z utworzeniem się grupy

DYNAMIKA OKREŚLA DWA DĄŻENIA:

- pierwsze wiąże się z koniecznością podtrzymywania istnienia grupy, czyli działaniami mającymi na celu utrzymanie spoistości

- drugie dotyczy osiągania celów, jakie grupa przyjęła w sposób mniej lub bardziej świadomy

Warunki optymalnej komunikacji interpersonalnej

Wg. Psychologów nawiązanie relacji komunikacji zależy od:

- oceny atrakcyjności potencjalnego partnera interakcji, analizy zysków i strat, jakie wynikają dla jednostki z nawiązania komunikacji z daną osobą

- aktualnej potrzeby nawiązania kontaktu

- stopnia zadowolenia z dotychczasowych kontaktów z innymi osobami

- stymulujących cech partnera interakcji, przystępność, niechęć i przejawianej przez niego chęci komunikowania się

Reguły optymalizujące porozumiewanie się

- uważne słuchanie

- posługiwanie się informacją zwrotną

- przyjęcie postawy wzajemnej akceptacji i zaufania

- powstrzymywanie się od wyrażania ocen

- rozumienie empatyczne

- otwarta komunikacje

Postępowanie w sytuacji konfliktowej

Postępowanie w sytuacji konfliktowej polegać powinno przede wszystkim na:

- uświadamianiu stronom zniekształceń we wzajemnym postrzeganiu siebie i sytuacji, których źródłem są silne negatywne emocje

- zapewnieniu skutecznego komunikowania

- tworzeniu klimatu akceptacji, zaufania, współpracy

- określeniu istoty konfliktu i jego przyczyn

- wspólnym poszukiwaniu rozwiązań

- wybraniu rozwiązania akceptowanego przez wszystkich

FORMY (przy rozwiązywaniu konfliktów)

W zależności od preferowanego przez wychowawcę stylu kierowania grupą, dalszy przebieg wypadków może przyjąć jedną z trzech form:

- narzucanie przez wychowawcę podopiecznym określonego sposobu rozwiązywania problemów czasem sami wychowankowie domagają się arbitralnego rozstrzygnięcia

- przeprowadzenie dyskusji z przedstawieniem przez każdą ze stron argumentowanych racji i wspólne wypracowania kompromisowej kompozycji wyjścia

- zorganizowanie tzw. burzy mózgów polegającej na zgłaszaniu przez grupę wychowanków jak największej liczby propozycji rozstrzygnięcia problemu a następnie wybór najlepszego

Warunki porozumiewania się i dobrego kontaktu

1. Skupienie uwagi na osobie

2. Uważne słuchanie

3. Otwartość i autentyczność

4. Zaufanie

5. Akceptacja i samoakceptacja

Tworzenie wychowankom warunków rozwoju

Osobowość wychowawcy

- cechy, postawy, wartości

Umiejętności wychowawcy

- rozumienie, stworzenie komfortu, działania

Warunki ułatwiające rozwój

- zaufanie, szacunek, wolność

Specyficzne warunki rozwojowe

- dla osoby, dla społeczeństwa

Aby działania wychowawcy były skuteczne powinien on charakteryzować się następującymi cechami:

- świadomość siebie i swojego systemu wartości

- umiejętność przeżywania i okazywania uczuć

- umiejętność bycia wzorem zachowania

- zainteresowania ludźmi i problemami społecznymi

- zasady postępowania

- poczucie odpowiedzialności

Warunki ułatwiające rozwój wychowanków

- ciepło, empatia, łatwość kontaktów, otwartość, szczerość, rozumienie innego człowieka itp.

Optymalne zaspokajanie potrzeb wychowanków zależy od:
- podmiotowego traktowania dzieci i młodzieży

- rozumienie ich w sensie personalistycznym, indywidualnym

- nienadużywaniu swobody i przymusu w wychowywaniu

- umiejętności porozumiewania się z wychowankami

- zależy od troski o wartości podstawowe

- zależy od zapobiegania o uznawanie przez nich autorytetów, zwłaszcza moralnych

Do kardynalnych błędów utrudniających porozumiewanie się z dziećmi i młodzieżą:

- rozkazywanie, komenderowanie, nakazywanie, ostrzeganie, grożenie, moralizowanie, prawienie kazań, pouczanie, instruowanie, odwoływanie się do logicznej argumentacji, osądzanie, krytykowanie, sprzeciwianie się, obwinianie.

Pedagogika opiekuńcza – ćwiczenia .

Podstawy opiekuńcze (pozytywne)

- akceptacja każdego podopiecznego takiego, jakim jest

- życzliwość wobec niego i jego spraw

- respektowanie osobowości i indywidualności podopiecznego

- aktywne nastawienie do zaspokajania potrzeb podopiecznego

- zachowanie pryncypialności (taki, który się trzyma raz przyjętych zasad moralnych i zasad postępowania; nieodstępujący od tych zasad w żadnych okolicznościach; zasadniczy w ważnych kwestiach) i rozsądku w sprawowaniu opieki

Podstawy opiekuńcze (negatywne)

- unikanie sytuacji i czynności opiekuńczych

- nadmierna opiekuńczość

- ograniczanie zakresu i stopnia zaspakajania potrzeb

- utrzymywanie dystansu psychicznego wobec podopiecznego

- jednostronność i skrajność wychowawcza

- nadmierna surowość wobec podopiecznych

- przenoszenie winy za wszelkie niepowodzenia w spełnianiu roli opiekuna na wychowanków

Ze względu na spełniany zakres funkcji opiekuńczych możemy wyodrębnić:

- opiekunów pełnych, niepełnych i specjalistów

Cechy opiekuńcze wychowawcy wg. J. Korczaka

- być dla swoich podopiecznych takim żeby oni mogli za jego autentyczne walory zaakceptować go, jako swego.

- powinien odznaczać się skłonnością i dyspozycjami do ciągłego i wszechstronnego poznania dziecka

- kochać je miłością daną z góry i bezwarunkowo

- uznawać i realizować w praktyce prawo dziecka do tego, aby było, czym jest

- uznawać i przestrzegać prawo dziecka do szacunku

- wykazywać wyrozumiałość i tolerancję wobec dziecka

- być życzliwym dla każdego dziecka

- odznaczać się cierpliwością

- przejawiać tolerancję do maksymalnego psychicznego i fizycznego zbliżenia się do dzieci

- wykazywać powinowactwo duchowe i swoisty infantylizm wobec nich

Cechy opiekuna spolegliwego wg. T. Kotarbińskiego

- życzliwość, skłonność do pomagania

- dobre serce i wrażliwość na potrzeby

- dawanie niezawodnego oparcia

- dzielność w sprawowaniu opieki

- odważne chronienie

Cechy opiekuna wg. Z. Dąbrowskiego

- opiekun powinien posiadać cechy spolegliwości a dobre wychowanie zawodu opiekuna wychowawcy zależy od dyspozycji osobowościowych

- wiedza ogólna, psychopedagogiczna

- postawa zaangażowania w pracę opiekuńczo-wychowawczą

- umiejętności praktyczne, niespecjalistyczne związane z zaradnością, samoobsługą, samodzielnością opiekuna

- umiejętności specjalistyczne (instruktorskie) takie jak: muzyczno –wokalne, plastyczne i inne

Zadania placówek opiekuńczo - wychowawczych

Rozporządzenie w sprawie placówek

Zadania placówki typu socjalizacyjnego DOM DZIECKA

1.Zapewnia opiekę całodobową i wychowanie oraz zaspakaja jego niezbędne potrzeby

2.Zapewnia zajęcia wychowawcze, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne, rekompensujące, braki wychowania w rodzinie i przygotowujące do życia społecznego a dzieciom niepełnosprawnym odpowiednią rehabilitację i zajęcia specjalistyczne

3.Zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych

4.Podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny naturalnej, znalezienie rodziny przysposabiającej lub umieszczenie w rodzinnych formach opieki zastępczej

5.Pracuje z rodziną dziecka

6.Organizauje dla swoich wychowanków odpowiednie formy opieki w środowisku grupy usamodzielniającej oraz kontakt z rodzinami zaprzyjaźnionymi

7.Moze prowadzić hoste oraz mieszkania usamodzielniające (hoste należy rozmieć, jako pomieszczenie czynne całą dobę)

Placówka Rodzinny dom dziecka

To placówka prowadzona przez małżonków lub osobę samotną zapewniającą opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego dla 4/8 dzieci do czasu umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub jego usamodzielnienia

Placówka interwencyjna (pogotowie opiekuńcze i jego zadania)

1.Doraźna opieka na czas trwania sytuacji kryzysowej

2.Dostęp do kształcenia dostosowanego do jego wieku możliwości rozwojowych

3.Zapewnienia dziecku opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej albo zastępczej, całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego albo socjalizacyjnego

4.Dostep do pomocy psychologiczno – pedagogicznej odpowiedniej do zaburzeń i odchyleń rozwojowych lub specyficznych trudności w uczeniu się

- w tych placówkach powinny być przyjmowane dzieci od 11 roku życia i mogą tam przebywać przez 3 miesiące

Placówka pogotowie rodzinne

To forma rodziny zastępczej o charakterze interwencyjnym, rodzina otrzymuje specjalne wynagrodzenie i jest gotowa na przyjęcie o każdej porze do 3-ki dzieci (dzieci nie mogą tam przebywać dłużej niż 1 rok i 3 miesiące

Placówka Rodzina zastępcza

To taka rodzina, która tymczasowo lub stale opiekuje się i wychowuje dzieci, które zostały osierocone lub odrzucone lub których rodzice nie są w stanie zapewnić bezpieczeństwa i opieki

Przyjęcie dziecka do rodziny przez małżeństwo lub osobę samotną następuje najczęściej bez zrywania więzi z rodziną biologiczną dziecka (rodzina zstępcza otrzymuje od państwa pomoc pieniężną na częściowe utrzymanie tego dziecka)

Rozpoznawanie po zachowaniu dziecka, że w rodzinie występuje:

ALKOHOLIZM

1. Charakteryzuje cechy dziecka

- brak koncentracji, uwagi

- nadpobudliwość psychoruchowa

- zachowanie aspołeczne

- niepowodzenia szkolne

- niska pozycja w strukturze klasy

- niskie poczucie własnej wartości

- brak wiary we własne siły

- agresja społeczna

- negatywny stosunek do szkoły

- wagary

CHOROBA PSYCHICZNA jednego z rodziców

1. Charakterystyczne cechy dziecka

- częste popadanie w depresję, lęk a nawet sam może przejawiać symptomy choroby psychicznej

- unikanie domu

- skłonność do różnego rodzaju patologii społecznych np. alkoholizm, narkotyki

- osamotnienie zagubienie

- agresja, odizolowanie

- niedojrzałość emocjonalna

- odchylenia osobowościowe

- niepewność, lękliwość, przewrażliwienie itp.

PRZEMOC FIZYCZNA

1. Charakterystyczne cechy dziecka to:

- trudny kontakt z rodzicami

- często opuszcza szkołę

- nie chce ćwiczyć na zajęciach W-F - nie chce przebierać się w szatni w strój sportowy

- w ciepłe dni chodzi w ubraniach na długi rękaw

- przejawia nadmierną czujność i napięcia w czasie zabaw i ćwiczeń

- reakcja skutkiem na niespodziewane dotknięcie

- szuka pretekstu by czasami zostać dłużej w szkole

PRZEMOC PSYCHICZNA

1. Charakterystyczne cechy to:

- brak akceptacji własnej osoby, niska samoocena

- źle układają się mu kontakty z rówieśnikami

- myśli samobójcze

- trudności w kontrolowaniu emocji

- nieufność, fobie, zaburzenia snu

- ucieczka z domu

- następstwa somatyczne, biegunki, uporczywe bóle, zawroty głowy, bóle żołądka, bóle mięśni, drżenie, nadmierna potliwość, nietrzymanie moczu i kału, wymioty oraz bóle w okolicy serca

- nieustanne staranie się wszystko robić dobrze, stale się obserwuje, dąży do perfekcji

NADOPOEKUŃCZOŚĆ

1. CECHY RO:

- rodzic winą za kłopoty w funkcjonowaniu dziecka obarcza nauczyciela, rówieśników, nieżyczliwych ludzi

- najdrobniejsza niedyspozycja dziecka wywołuje u rodzica panikę

- rodzic chroni dziecko przed zupełnie niegroźnymi zabawami

- dzieci wykazują postawę roszczeniową, pojawiają się próby manipulacji w otoczeniu

- dziecko stosuje system „podwójnego życia”

PRZEMOC SEKSUALNA

….

SCHEMAT DIAGNOZY INDYWIDUALNEGO PRZYPADKU

1. Dane osobowe

Nazwisko, imię wiek miejsce zamieszkania – dane powinny być utajnione, lub celowo zmienione

1. Zdefiniowanie problemu, – który dotyczy ucznia, wychowanka lub podopiecznego

- dlaczego – zainteresował nas ten uczeń np. bo ujawnia w ostatnim czasie trudności adaptacyjne, materialne, zdrowotne, interpersonalne itp.

3. Określenie technik i narzędzi gromadzenia materiału diagnostycznego o jednostce

a) skorzystanie z analizy dokumentów dziennika lekcyjnego

b) wykorzystanie danych osobowych wychowanka itp.

4. opis, charakterystyka ucznia

a) w kontekście cech psychospołecznych, fizycznych lub zdrowotnych

- ocena poziomu rozwoju, specyficznych ……

b) w kontekście środowiska szkoły

c) w kontekście środowiska rodzinnego itp.

5) diagnoza przypadku – a raczej wnioski diagnostyczne wynikające z wcześniejszej charakterystyki jednostki

6) dotychczas zastosowane formy (metody) pracy opiekuńczo wychowawczej z dzieckiem – zależy od specyfiki problemu

EGZAMIN

1. PEDAGOG SZKOLNY - ok

2. DIAGNOZA ŚRODOWISKA UCZNIOWSKIEGO

3. ZADANIA PLACÓWEK (NA 100%)

4. CECHY OPIKUŃCZE – KORCZAK, DĄBROWSKI, KOTARBIŃSKI → opiekun spolegliwy

5. POSTAWY OPIEKUNA – pozytywne i negatywne wg Dąbrowskiego

6. Metody sprawowania opieki wg Dąbrowskiego

7. Jak rozpoznać, że dziecku dzieje się krzywda – np. przemoc?

8. Zadania domu dziecka (umysłowy, fizyczny rozwój dziecka

9. REINTEGRACJA RODZINY – na rzecz powrotu dziecka do domu rodzinnego.