Metodyka pracy opiekuńczo - wychowawczej - wykład I - dr Piekut

Literatura:

1. Badora - Czeredecka, Marzec - „Rodzina i formy jej wspomagania”, Kraków 2001,

2. Czejkowski - „Pozaszkolna praca opiekuńczo - wychowawcza”, Warszawa 1970,

3. Dąbrowski - „Teoretyczne podstawy opieki i wychowania”, Toruń 1980,

4. Dąbrowski - „Pedagogika opiekuńcza w zarysie”, Olsztyn 2000,

5. Encyklopedia Pedagogiczna pod red. W. Pomykało, Warszawa 1997,

6. M. Kuchcińska - „Metoda zadaniowa w edukacji szkolnej i równoległej”, Bydgoszcz 1996,

7. M. Kuchcińska - „Od edukacji dyrektywnej do emancypacyjnej”, Bydgoszcz 1997.

Metodyka pracy opiekuńczo - wychowawczej - jest teoretycznie uzasadnionym zbiorem zasad i metod realizacji celów wychowania opiekuńczego. Jest też systemem zaleceń metodycznych i obejmuje całokształt działań zmierzających do zaspokojenia potrzeb dzieci i młodzieży warunkujących ich prawidłowy i wszechstronny rozwój.

Przedmiotem zainteresowań metodyki opiekuńczo - wychowawczej są: wszystkie te środowiska społeczne które w sposób bezpośredni i pośredni mają wpływ na warunki życia dzieci i młodzieży. Do tych środowisk zaliczamy:

• Rodzinę,

• Społeczność lokalną,

• Różne typy szkół,

• Instytucje oświatowo - wychowawcze,

• Placówki oświatowo - wychowawcze.

Centralnym ogniwem systemu opieki nad dziećmi i młodzieżą jest rodzina.

Wspomaganie rodziny Rodzina Uzupełnianie rodziny

Sfera materialna, zastępowanie rodziny żłobki,

Sfera prawna, przedszkola, Opieka zdrowotna, szkoły i internaty,

Kultura pedagogiczna placówki wychowania pozaszkolnego oraz

Formy formy wczasy dla dzieci

nieinstytucjonalne
instytucjonalne

• Rodzina zastępcza, placówki diagnostyczne,

Ośrodki szkolno -

wychowawcze,

• Rodzina adopcyjna, oraz domy dziecka

• Rodziny opiekuńcze.

Rodzinne domy

Dziecka

Dom dziecka - oprócz zadań wychowawczych i opiekuńczych musi również podejmować zadania reedukacyjne i resocjalizacyjne. Są tam realizowane zasady pracy z dziećmi:

• Zasada koedukacji,

• Zasada zrównoważonego wieku wychowanków,

• Zasada tworzenia grup wychowawczych i zespołów zainteresowań.

Koedukacja według Gerarda Lubińskiego - stwarza warunki współdziałania dziewcząt i chłopców. Wprowadza większą rozmaitość zainteresowań.

Zasada zróżnicowanego wieku - ma na celu wzmocnić więź uczuciową wychowawców i wychowanków danej placówki. Współdziałanie dzieci młodszych i starszych stwarza dodatkowe bodźce rozwojowe oraz wzbogaca altruistyczną postawę opiekuńczą. Zasada ta umożliwia wspólne przebywanie w jednej grupie rodzeństwa.

Zasada tworzenia grup wychowawczych i zainteresowań - można wyodrębnić dwie grupy rówieśnicze które ułatwiają organizację pracy dydaktycznej i pomagają sobie nawzajem w rozwijaniu zainteresowań.

Dyrektywy ogólne metodyki - aby stworzyć grupę wychowawczą posługujemy się następującymi dyrektywami:

• Należy tak organizować grupę wychowawczą aby sprzyjała ona trwałemu rozwojowi więzi emocjonalnych między wychowawcami a wychowankami,

• Należy stosować zasadę by dana grupa wychowawcza w ciągu całego okresu pobytu jej członków w placówce pod opieką tych samych wychowawców,

• Należy stwarzać warunki by dana grupa mogła korzystać z pewnej autonomii czyli żeby wychowankowie mogli sami wprowadzać sami zmiany w rozkładzie zajęć dziennych, by mogli wprowadzać własne zwyczaje w normowaniu wzajemnych relacji między wychowawcami a wychowankami, jak również tworzyć własne tradycje.

Metodyka pracy z grupą wychowawczą wyznacza szczególną rolę tym działaniom wychowawczym, których celem jest przekształcanie jej w zespół wychowawczy. Szczególną rolę odgrywa tu samorządność wychowanków - która polega na tym że wychowankowie biorą udział w tworzeniu norm wewnętrznych. Wychowankowie ustalają normy i zasady postępowania członków grupy oraz ustalają normy nagradzania i karania w grupie wychowawczej.

Czas wolny zorganizowany i niezorganizowany dzieci i młodzieży - ma na celu zapoznanie wychowanków z formami racjonalnie wykorzystanego czasu wolnego. Zaliczamy tu zajęcia sportowe, zajęcia turystyczno - krajoznawcze, zajęcia kulturalno - artystyczne. Czas wolny niezorganizowany natomiast jest to czas do dyspozycji samych wychowanków.

Metodyka dydaktyczna - jest to nauka szkolna i czynności z nią związane w sposób pośredni i bezpośredni zajmują centralne miejsce. Powodzenia lub niepowodzenia wychowanków tych placówek mają decydujący wpływ nie tylko na pozycję ucznia w klasie i społeczności internatowej, ale także na jego postawę społeczno - moralną w ogóle.

Metodyka ze swego założenia uwzględnia indywidualne, jak i zespołowe formy pracy pod kierunkiem wychowawcy oraz samodzielna pracę wychowanka, poza tym dobór form i metod pracy uwarunkowany jest czynnikami wśród których decydujący wpływ mają:

• Skład osobowy danej grupy wychowawczej,

• Stosunek poszczególnych wychowanków do nauki,

• Stopień opanowania przez nich umiejętności samodzielnego uczenia się,

Istotną dyrektywą metodyczną jest tu także kształtowanie u wychowanków odpowiedniej motywacji do nauki szkolnej poprzez:

• Wytworzenie w grupie i w całej placówce atmosfery sprzyjającej aktywizacji poznawczej,

• Wytwarzanie u wychowanków poczucia własnej wartości i wiary we własne siły, w pokonywaniu trudności związanych z nauką szkolną,

• Wyrabianie i utrwalanie u wychowanków umiejętności samodzielnego uczenia się,

• Organizowanie na terenie placówki różnego rodzaju zajęć pozalekcyjnych mających walory poznawcze,

• Wyposażenie placówki w pomoce naukowe przydatne przy wykonywaniu zajęć szkolnych, jak i zajęć pozaszkolnych.

Wykład II - 14.X.2007 r.

Według Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka rodzina jest naturalna i fundamentalną jednostką społeczeństwa i podlega ochronie ze strony społeczeństwa i państwa. W Raporcie dla UNESCO podkreśla się, że rodzina jest pierwszą i podstawową szkołą życia. Rodziny znalazły się pod wpływem urbanizacji i wzmożoną ruchliwością nauki i zwróceniem uwagi na zakłócenia w funkcjonowaniu rodziny współczesnej. Zbigniew Tyszka jest zdania że w skali międzynarodowej można zaobserwować m.in.:

1. Wzrost liczby konfliktów małżeńskich i rozwodów,

2. Relatywne zmniejszenie wartości dziecka dla rodziców, dyferencje norm i wartości u poszczególnych członków rodziny,

3. Indywidualizm form aktywności, stylów życia i kariery.

Zmiany miejsca rodziny w mikrostrukturze społecznej (społeczności lokalnej) mogą powodować:

1. Wzrost anonimowości jednostki i rodziny w rozrastających się społecznościach lokalnych,

2. Widać rozluźnienie więzi sąsiedzkich,

3. Obserwuję się ruchliwość przestrzenną ludzi,

4. Środowisko rodzinne staje się coraz bardziej zamknięte dla najbliższego otoczenia zewnętrznego,

5. Częściej żony i córki są zmuszane do zawierania osobistych kontaktów z zewnętrznymi instytucjami poza rodzinnymi (patologie rodzinne),

6. Upowszechniają się pozamałżeńskie i przedmałżeńskie kontakty seksualne.

Typy rodzin i model rodziny współczesnej St. Kowalski dokonał podziału ze względu więzi społecznych i wyróżnił:

1. Rodziny normalne oparte na więzi biologicznej między rodzicami a wszystkimi dziećmi, odznaczają się dobrą atmosferą współżycia, spójnością wzajemnych kontaktów dzięki ich ukierunkowaniu na zaspokajanie potrzeb i aspiracji wszystkich domowników a w szczególności na właściwe wychowanie dzieci i dążąc do likwidacji konfliktów między domownikami,

2. Rodziny rozbite w skutek trwałej nieobecności jednego z rodziców z dalszego ich zróżnicowania na grupy (śmierć, separacja, rozwód, więzienie), z których każdy implikuje swoiste trudności i problemy wychowawcze,

3. Rodziny zreorganizowane przez zawarcie po ich rozbiciu jeszcze następnego małżeństwa stanowiące skomplikowany układ stosunków społecznych między naturalnymi i przybranymi rodzicami a dziećmi, oraz problem ojczyma czy macochy,

4. Rodziny zdezorganizowane w których panują stosunki konfliktowe zaburzające proces uspołecznienia,

5. Rodziny zdemoralizowane, pozostające w kolizji z prawem i moralnością a zasadami współżycia z szerszym środowiskiem będącym głównym źródłem deprywacji dziecka,

6. Rodziny zastępcze, oparte są na więzi współżycia i funkcji opiekuńczo - wychowawczej w stosunku do dzieci przy świadomości braku więzi biologicznej z nimi.

Prawidłowy proces socjalizacji rodziny objawia się:

1. Zaspokajaniem podstawowych potrzeb biologicznych i psychicznych potrzeb dziecka a w następstwie kształtuje nowe postawy emocjonalne,

2. Przekazywanie dzieciom określonego systemu norm i wartości społecznych,

3. Kształtowanie wzorców zachowań w konkretnych sytuacjach dnia codziennego.

Zmiany w sytuacji rodziny dotyczą następujących przeobrażeń:

1. Wzorców tworzenia rodzin,

2. Wielkości rodzin,

3. Sposobów realizacji przez rodzinę podstawowych zadań,

4. Warunków życia rodzin, jak i sytuacji zdrowotnej członków rodziny,

5. Zagrożeń dla prawidłowego funkcjonowania rodziny,

6. Poczucia bezpieczeństwa socjalnego.

W związku z ubożeniem części społeczeństwa mamy do czynienia z następującymi zjawiskami:

1. Bezrobociem,

2. Osłabieniem kontroli społecznej,

3. Bezdomnością,

4. Anonimowością życia,

5. Zmianą hierarchii i stylu życia.

Ujemny wpływ na funkcjonowanie rodziny mają czynniki, które tkwią w niej samej, a są to:

1. Przewlekłe choroby,

2. Alkoholizm,

3. Brak opieki nad dzieckiem lub pełnieniem jej w sposób niewłaściwy,

4. Niezaspokajanie wielu potrzeb dziecka.

Wskaźniki w funkcjonowaniu rodziny która jest w kryzysie. Jednym z nich może być np. formalny rozwód rodziców czy też separacja. Niepełność struktury rodziny (samotne macierzyństwo) jest często powodowane przez:

1. Niewydolność materialną,

2. Trudne warunki mieszkaniowe,

3. Patologia społeczna w rodzinie a w tym alkoholizm, zaburzenia psychiczne, przestępczość, agresja słowna, psychiczna i fizyczna,

4. Niska dojrzałość społeczna i emocjonalna rodziców,

5. Brak lub zaburzone kontakty rodzicami oraz sąsiadami,

6. Brak pomocy ze strony środowiska lokalnego (instytucji socjalno - wychowawczych).

Dziecko w rodzinie dysfunkcjonalnej i patologicznej

St. Kawula stwierdził że dysfunkcjonalny dom rodzinny jest źródłem napięć i przykrości dziecka a konsekwencją tego jest zły rozwój bio - społeczny dziecka. Do tych niezrealizowanych zadań Kawula zalicza tu:

1. Dysfunkcja całkowita - kiedy w rodzinie mamy do czynienia z kompletnym nieporozumieniem w realizacji funkcji rodziny,

2. Dysfunkcja częściowa - środowisko rodzinne nie potrafi lub nie może prawidłowo realizować określonych zadań i funkcji.

Kawula twierdzi że dysfunkcjonalność może obejmować następujące sytuację:

1. Niepowodzenia w realizacji zadań wychowawczych,

2. Kryzys małżeński,

3. Niepowodzenia dotyczące walki o niewykluczenie rodziny z określonego kręgu rodzinnego,

4. Niepowodzenia związane z nie zaspokojeniem potrzeb dziecka, czy tez innych funkcji i zadań oraz sfer życia rodzinnego.

Dysfunkcja rodziny oznacza przede wszystkim:

1. Zaburzenia komunikacji w rodzinie,

2. Zaburzenia strukturalne w rodzinie jak np. zmiana ról tj. dzieci są rodzicami i odwrotnie,

3. Zaburzenia własnych granic - życie w ukryciu,

4. Zaburzenie granic między poszczególnymi osobami w rodzinie,

5. Stosowanie destruktywnych mechanizmów obronnych.

Dysfunkcje w rodzinie można ujmować w cztery grupy, gdzie podstawą różnicowania są „kluczowe” zachowania rodzica bądź rodziców, które wpływają na funkcjonowanie rodziny. Kategorie te to:

1. Zachowania kompulsywne (uzależnienia, natręctwa),

2. Przemoc fizyczną,

3. Przemoc emocjonalna (szantaż, odrzucenie, „aborcja emocjonalna”),

4. Wyuczona bezradność.

Rodzinę dysfunkcjonalną określa się jako w związku z powyższym:

1. Rodzinę z problemem alkoholowym i wykorzystania seksualnego,

2. Rodzinę z terrorem psychicznym,

3. Rodzinę z przemocą fizyczną,

4. Rodzinę z przewlekłą chorobą.

Rodzina dysfunkcjonalna to taka w której stosunki między członkami rodziny są przejawem współuzależnienia, a więc opierają się na specyficznych rywalizacjach takich jak:

• Kontrola,

• Perfekcjonizm,

• Oskarżenia,

• Zaprzeczenia,

• Milczenie,

• Iluzja,

• Brak zaufania.

Cztery grupy ról - strategii radzenia sobie z problemem przez dzieci:

1. Bohater (to dziecko które dostarcza rodzinie poczucie wartości i wiary, ale jest niedoceniane przez rodziców i obarczane obowiązkami przez nich. W gruncie rzeczy jest skryte, niezadowolone z siebie i z tego co osiągnęło, towarzyszy mu poczucie bezwartościowości, czuje się osamotnione i charakteryzuję się gotowością do rezygnacji z siebie dla innych),

2. Kozioł ofiarny (rodzina traktuje takie dziecko jako swoisty obiekt zastępczy na którym można się skoncentrować i wyładować negatywne emocje i uczucia. Jest ono nieodpowiedzialne i trudne, zwykle wobec rodziców jest bezczelne i aroganckie, bo w ten sposób wyraża negatywne emocje jakie członkowie rodziny odreagowują na nim. Dziecko takie przeżywa lęk, poczucie odrzucenia i osamotnienia. Jego negatywne zachowania są formą obrony przed destruktywnymi zachowaniami rodziny),

3. Niewidoczne dziecko (dziecko we mgle - zachowuje się tak jakby go nie było, w kontaktach społecznych jest wycofane i nieśmiałe, pozostaje w izolacji społecznej w związku z tym brakuje mu podstawowych właściwości interpersonalnych w postaci wyrażenia swoich potrzeb. Czuję się ono bezwartościowe i nie godne uwagi innych oraz dziecko takie często staję się zagniewane że nikt na nie zwraca uwagi. Jego zachowaniem kieruje poczucie, że najlepiej by się stało jak by go nie było).

4. Maskotka (staje się domowym antidotum na kryzysowe chwile rodziców, jednocześnie rodzice traktują takie dziecko jako niedojrzałe i niewiele rozumiejące z tego co wokół niego się dzieje i takie dziecko ma poczucie że jeśli nie może poprawić komuś humoru staję się niepotrzebne jak porzucona zabawka).

17.XI.2007 r.

Temat: Sieroctwo społeczne.

Według Okonia sieroctwo społeczne - jest to stan w którym dziecko pozbawione jest rodziców.

Rozróżnia się:

• Sieroctwo naturalne - jako skutek śmierci rodziców,

• Sieroctwo społeczne - polegające na pozbawieniu dziecka naturalnego środowiska rodzinnego, na skutek rozbicia rodziny lub jej wykolejenia.

Jest wiele przyczyn sieroctwa społecznego. Najczęściej dzieli się na:

• Mikrospołeczne (tkwią w samej rodzinie i tu zaliczamy: przewlekłe choroby, alkoholizm, brak opieki nad dzieckiem lub pełnienie jej w sposób niewłaściwy, niezaspokojenie wielu potrzeb dziecka),

• Makrospołeczne (zjawiska typu: bezrobocie, osłabienie kontroli społecznej, bezdomność, anonimowość życia zmiany hierarchii wartości i stylu życia).

M. Jakubowski analizując postacie utraty przez dziecko naturalnego środowiska czyli rodziny własnej wymienia:

• Zawężenie funkcji opiekuńczej rodziny (dziecko zaniedbane),

• Rozbicie więzi uczuciowo - rodzinnej (dziecko odrzucone przez rodzinę),

• Demoralizacja środowiska rodzinnego (dziecko przymusowo zabrane - rodzice pozbawieni praw rodzicielskich),

• Dezintegracja strukturalna rodziny (dziecko opuszczone przez małżeństwo rozbite),

• Śmierć jednego z rodziców (dziecko „półsierota”).

Konsekwencje zależą przede wszystkim od:

• Od wieku dziecka w którym staję się ono sierotą społeczną,

• Od przeżytych przez dziecko traum psychicznych,

• Od przebiegu procesu odłączenie dziecka od rodziny,

• Od jakości utrzymywanych kontaktów z rodziną dziecka,

• Od wartości wychowawczej nowego środowiska, w jakim znajduję się dziecko po odłączeniu od rodziny.

Wpływ każdego z tych czynników wyznacza siłę i znaczenie innych wpływów, które przyczyniają się do stanu psychicznego nazwanego „zagubieniem się w sieroctwie”. Odrzucenie przez rodziców sprzyja kształtowaniu się u dziecka takich cech jak:

• Agresywność,

• Nieposłuszeństwo,

• Kłótliwość,

• Kłamliwość.

Okresem krytycznym w przypadku rozłąki z matką, jest wiek dziecka między 6 miesiącem a ukończonym trzecim rokiem życia.

Janina Maciaszkowa na podstawie własnych badań podała że dziecko wychowywane poza rodziną od niemowlęcia podlega zaburzeniom fizjologicznym, morfologicznym, dzieci takie mają obniżoną zdolność refleksyjnego i abstrakcyjnego myślenia oraz mają słabe przystosowanie do świadomego działania.

Konsekwencje z tego płynące są następujące:

• Zaburzenia życia emocjonalnego (występowanie zachowań utrudniających nawiązywanie i utrzymywanie przez dzieci kontaktów i więzi emocjonalnych),

• Zaburzenia motoryczne (apatyczność, obniżony poziom aktywności psychicznej),

• Zaburzenia nerwicowe i charakterologiczne,

Potrzeby psychiczne sierot społecznych i możliwości ich zaspokojenia. Potrzeby i rodzaje potrzeb psychicznych. A. Maslow wyróżnia pięć głównych klas potrzeb:

• Potrzeby fizjologiczne,

• Potrzeby bezpieczeństwa,

• Potrzeby przynależności i miłości,

• Potrzeby szacunku i samoakceptacji,

• Potrzeby samorealizacji.

Potrzeby te mają charakter hierarchiczny, co oznacza jeśli nie jest zaspokojona potrzeba najniższego rzędu to nie są także realizowane potrzeby wyższe.

Teretologia - nauka która zajmuje się czynnikami które zaburzają rozwój potomstwa, na skutek zatrucia w czasie życia płodowego i powodują wrodzone upośledzenia zwane teratogami. Zauważono że płód na który działa tenatogen jest narażony na dramatyczne skutki:

• Śmierć,

• Anomalie rozwojowe,

• Opóźnienia rozwoju i wzrostu,

• Zaburzenia w funkcjonowaniu wielu sfer życia.

Działanie teratogenu podczas wczesnego stadium rozwoju zarodku powoduje deformacje mózgu. Główne cechy teratogennego działania alkoholu to:

• Nadpobudliwość,

• Deficyty i zaburzenia mowy,

• Osłabienie reakcji komunikacyjnych,

• Nietypowy chód,

• Słabo rozwinięte funkcje motoryczne,

• Zaburzenia duchowości,

• Zaburzenia nieróżnicujące,

• Przyjacielskie zachowania w stosunku do obcych osób.

01.12.2007 r.

Temat: Skutki nie zaspokojenia potrzeb psychicznych.

Podstawowym skutkiem jest utrata bezpieczeństwa i to nie tylko zachowania odbiegające od normy, ale także jeszcze bardziej poważne zachowania typu:

• Rzucanie się dziecka na podłogę,

• Leżenie bez ruchu,

• Uderzanie głową o podłogę, przywieranie ciałem do ściany,

• Płacz bez łez,

• Gryzienie palców,

• Wyrywanie sobie włosów,

• Oraz inne rodzaje autoagresji.

Stres związany z brakiem poczucia bliskich więzi prowadzi do procesu neurodegradacji, zaś przeżycia traumatyczne powodują podwyższone wydzielanie tzw. Kortykosteroidów, a te w dużych ilościach uszkadzają w sposób fizyczny komórki nerwowe.

Brenda Milder ustaliła ze uszkodzenie hipokampa i ciągłego stresu wywołują utrudnienia w zapamiętywaniu i analizie nowych wrażeń. Pamiętając że hipokamp jest odpowiedzialny m.in. za uczenie się, pamięć, czy rozpoznawanie i analizę nowości, to jego uszkodzenie i zmniejszenie objętości może tłumaczyć dlaczego dzieci z domów dziecka czy innych opiekuńczo - wychowawczych mają złe wyniki w nauce, problemy z koncentracją i wydaję się że nie chcą się uczyć są one poddawane diagnozom psychologicznym.

Temat: Diagnozowanie potrzeb opiekuńczych.

Diagnoza w opiece wychowawczej jak wskazuje Z. Dąbrowski koncentruję się w pierwszej kolejności na dziecku, jego stanie zaspokojenia potrzeb oraz ich uwarunkowania. Proces diagnostyczny składa się z następujących elementów:

• Poznanie powszechnych i zaktualizowanych potrzeb dziecka,

• Poznanie indywidualnych przejawów i sposobów zaspokojenia potrzeb powszechnych przez poszczególne dziecko,

• Poznanie potrzeb indywidualnych dziecka,

• Rozpoznanie czy i na ile dziecko jest zdolne lub niezdolne do względnie samodzielnego zaspokajania i regulowania potrzeb,

• Rozpoznanie różnych przyczyn i uwarunkowań zaistniałych niezdolności dziecka do samodzielnego zaspokojenia określonych potrzeb,

• Ustalenie potrzeb grupowych oraz miejsca w niej dziecka, którego stan diagnozujemy,

• Rozpoznanie potrzeb ponadpodmiotowych spowodowanych różnymi negatywnymi stanami jakimi podlega dziecko, czyli potrzeb patologicznych,

• Poznanie warunków i czynników bezpieczeństwa, rozwoju, zdrowia oraz normalnego funkcjonowania dziecka,

• Rozpoznawanie sytuacji trudnych (deprywacji, przeciążenie, przeszkód nie do pokonania), oraz frustracji potrzeb,

• Ustalenie składników interesu życiowego dziecka, pomyślności życiowej, dobrostanu i hierarchii jego potrzeb,

• Określenie czy i na ile wymaga dziecko podjęcia i jakiej opieki nad nim.

Cząstkowy wgląd w sytuacje dziecka niesie zawsze niebezpieczeństwo niepełnych działań i rozpoznania potrzeb dziecka, tak więc konieczne jest całościowe podejście sytuacyjne. Elżbieta Turasiewicz i Włodzimierz Jankowski przyjęli następujący układ elementów narzędzia diagnostycznego diagnozy wstępnej, a mianowicie:

• Wywiad w środowisku rodzinnym dziecka,

• Wywiad z dzieckiem,

• Wywiad z wychowawcą klasy.

Rodzinne formy opieki prawowitej - za najlepsze formy opieki nad dziećmi osieroconymi uważa się adopcję, rodzinne domy dziecka i rodziny zastępcze. Są to formy o swoich założeniach i działalności najbardziej zbliżone do rodziny naturalnej.

Adopcja - (z łac. adoptio - usynowienie, przysposobienie) - to przyjęcie osoby obcej do rodziny np. dziecka sieroty przez stworzenie między tą osobą a osobą adoptującą takich stosunków prawnych, jakie zachodzą między dziećmi a rodzicami biologicznymi. Zgodnie z Kodeksem Rodzinnym i opiekuńczym wyodrębnia się następujące rodzaje adopcji:

• Pełną - wyraża się nawiązaniem stosunków prawnych między adoptowanym a adoptującym a jego krewnymi, przy jednoczesnym ustaniu stosunków prawnych adoptowanego ze swoimi krewnymi,

• Niepełna - wyraża się w nawiązaniu stosunków prawnych między adoptowanym a adoptującym przy jednoczesnym utrzymaniu przez adoptowanego dotychczasowych stosunków prawnych ze swoimi krewnymi,

• Anonimowa - rodzice wyrażają przed sądem opiekuńczym zgodę na adopcję swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby adoptującej - jest to tzw. Zgoda na adopcje In blanco. Jest ona nazwana także adopcją całkowitą, pełną i nieodwołalną. W tej adopcji nie jest możliwe unieważnienie uznania,

• Adopcja zagraniczna - rozumie się przez nią adoptowanie małoletniego obywatela polskiego, w wyniku czego ulega zmianie jego miejsce zamieszkania w Polsce na miejsce zamieszkania w innym państwie.

W obecnie obowiązującym Kodeksie Opiekuńczym obowiązuje zasada pierwszeństwa adopcji krajowej nad zagraniczną. Adopcja łączy prawnie rodziców z dzieckiem które przysposabiają i daje takie same prawa i narzuca pewną odpowiedzialność, które istnieją między dziećmi a ich naturalnymi rodzicami. W tym przypadku jest zmieniony akt urodzenia dziecka, a w miejsce rodziców biologicznych wpisani są rodzice adopcyjni. Rodzina adopcyjna nie podlega żadnej instytucji jak ma to miejsce w przypadku opieki zastępczej, nie otrzymuje też żadnych środków finansowych na utrzymywanie adoptowanego dziecka. Z mocy prawa staję się dzieckiem nowych rodziców. Źródłami problemów mogą być:

• Przysposobienie dziecka,

• Niewłaściwe motywy adopcji, które przejawiają się w postaci:

1. Litość,

2. Lęk przed samotnością,

3. Ujawnienie lub też nie ujawnienie tajemnicy adopcji,

4. Tendencja do nadmiernego ochraniania dziecka może być związana z lękami o genetycznym pochodzeniu dziecka

Adopcja wiążę się z:

• Dokładnym przemyśleniem decyzji przez oboje rodziców,

• Z przejściem diagnozy psychologicznej,

• Przygotowaniem do adopcji (zazwyczaj są to spotkania o charakterze warsztatowym),

• Spełnieniem zadań przez rodziców przed Komisją Kwalifikacyjną danego dziecka,

• Czekanie na dziecko,

• Zgromadzenie wymaganych dokumentów.

09.12.2007 r.

Rodziny zastępcze - określa się najczęściej jako całkowitą wolę opieki nad dziećmi osieroconymi lub innych powodów pozbawionymi właściwej opieki rodziców. Pod względem prawnym dziecko jest członkiem rodziny biologicznej a w rodzinie zastępczej jedynie przebywa. Rodzina zastępcza ma obowiązek utrzymywania kontaktów w celu potrzymania więzi emocjonalnych łączących dziecko z jego rodzicami i innymi bliskimi. Rodzina zastępcza działa w porozumieniu z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie od którego powinna otrzymać wsparcie i pomoc finansową na pokrycie kosztów utrzymania dziecka. Pierwszeństwo w pełnieniu funkcji rodziny zastępczej mają osoby spokrewnione z dzieckiem i co w rodzinie zastępczej może być umieszczone w tym samym czasie nie więcej niż trzech dzieci. Kto może zostać rodziną zastępczą - rodziną zastępczą mogą być ustanowieni zarówno małżonkowie jak i osoby samotne, jeżeli spełniają następujące warunki:

• Posiadają stałe miejsce zamieszkania na terenie Polski,

• Korzystają z pełnych praw cywilnych i obywatelskich,

• Dają rękojmie należytego wykorzystania zadań rodziny zastępczej,

• Mają odpowiednie warunki mieszkaniowe i stałe źródło utrzymania,

• Nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej i nie są ograniczone w tej władzy,

• Nie są chore na chorobę uniemożliwiającą właściwą opiekę nad dzieckiem,

• Uzyskały pozytywna opinię ośrodka adopcyjnego bądź ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania,

• Odbyły szkolenie i uzyskały zaświadczenie kwalifikacyjne

Zadania i obowiązki rodziny zastępczej:

• Kierowanie się dobrem przyjętego dziecka,

• Sprawowanie opieki nad powierzonym dzieckiem osobiście,

• Poszanowanie jego praw,

• Podtrzymywanie kontaktów z rodziną pochodzenia,

• Zapewnienie odpowiednich warunków bytowych,

• Zapewnienie możliwości rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego,

• Zapewnienie możliwości właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań,

• Zapewnienie warunków do odpoczynku i organizacji czasu wolnego,

• Współpraca z sądem rodzinnym i ośrodkiem adopcyjno - opiekuńczym.

Ważne dokumenty dotyczące rodzin zastępczych:

• Ustawa z dnia 12 III 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. nr 64 poz. 593),

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 IX 2001 r. w sprawie rodzin zastępczych (Dz. U. nr 120 poz. 1284).

Nadzorowanie rodzin zastępczych:

• Zajmują się tym sąd opiekuńczy, ośrodki adopcyjno - opiekuńcze lub w sytuacji gdy nie ma ośrodka Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie - do zadań tej instytucji należy:

• Utrzymywanie ciągłych kontaktów z rodziną zastępczą,

• Pilnowanie aby rodzina dotrzymywała warunków ujętych w umowie,

• Niesienie pomocy w rozwiązywaniu trudnych problemów opiekuńczo 0 wychowawczych.

Istnieje kilka typów rodzin zastępczych:

• Rodziny zastępcze spokrewnione z dzieckiem i zobowiązane do świadczeń alimentacyjnych,

• Rodziny spokrewnione z dzieckiem jednak na dalszy stopień pokrewieństwa nie zobowiązane do alimentacji,

• Rodziny obce nie pozostające w stosunku pokrewieństwa z dzieckiem,

Uwzględniając specyfikę pracy opiekuńczo - wychowawczej z dzieckiem należy wyróżnić:

• Rodziny opiekuńcze (przyjmujące dzieci do 2 roku życia), które oczekują na przysposobienie,

• Rodziny terapeutyczne (umieszczone dzieci z odchyleniami od normy rozwojowej, upośledzeniem umysłowym, które wymagają kształcenia specjalnego),

• Rodziny resocjalizacyjne (dzieci z niedostosowaniem społecznym, dzieci potrzebujące szczególnych działań pedagogicznych w zakresie profilaktyki i resocjalizacji).

Skutki deprywacji potrzeb psychicznych i dzieci placówek opiekuńczo - wychowawczych są uzależnione od czasu pobytu dziecka w placówce. Okres krytyczny dla dziecka to od 6 miesiąca życia do 3 roku życia, bowiem w tym okresie dziecko powinno trafić do rodziny zastępczej.

13.01.2008 r.

Temat: Placówki opiekuńczo - wychowawcze

Placówka ta zapewnia dzieciom i młodzieży pozbawionym częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej oraz niedostosowanym społecznie dzienną, lub całodobową, ciągłą lub okresową opiekę i wychowanie, jak również wspiera działania rodziców w wychowaniu i sprawowaniu opieki. Wyróżniamy placówki opiekuńczo - wychowawcze:

• Wsparcia dziennego - wspierają rodzinę w sprawowaniu podstawowych funkcji:

• Zapewniają pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze zagrożonymi demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami,

• Współpracują ze szkołą, ośrodkiem pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych. Możemy wyróżnić dwa rodzaje takich palcówek:

• Opiekuńcze, których celem jest pomaganie dzieciom w pokonywaniu trudności szkolnych i organizowanie czasu wolnego prowadzone w formie świetlic, klubów, ognisk wychowawczych, i kół zainteresowań,

• Specjalistyczne, które realizują obok funkcji opiekuńczej programy psycho - korekcyjne, psychoprofilaktyczne. Do placówek takich zaliczamy świetlice socjoterapeutyczne oraz ogniska wychowawcze.

• Interwencyjne, które zapewniają:

• Doraźną opiekę na czas trwania sytuacji kryzysowej, dostęp do kształcenia dostosowanego do wieku i możliwości rozwojowych dziecka,

• Opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej albo zastępczej w placówce opiekuńczo - wychowawczej typu rodzinnego albo socjalizacyjnego,

• Dostęp do pomocy psychologiczno - pedagogicznej odpowiedniej do zaburzeń i odchyleń rozwojowych lub specyficznych trudności w uczeniu się.

Dziecko w takich placówkach może do 3 miesięcy i jest możliwość przedłużenia na kolejne 3 miesiące. Wiek dzieci w tej placówce to od 3 do 18 roku życia. Przykładem placówki interwencyjnej może być pogotowie opiekuńcze.

• Rodzinne - tworzy jedną wielodzietną rodzinę dla dzieci w której nie znaleziono rodziny zastępczej lub przysposabiającej, wychowuje ta placówka dzieci w różnym wieku, w tym już dorastającym, placówka umożliwia wspólne wychowanie i opiekę licznemu rodzeństwu, zapewnia także dzieciom kształcenie i wyrównywanie opóźnień szkolnych i rozwojowych, ustala zasady kontaktu dziecka z rodzicami w porozumieniu z sądem i z centrum pomocy oraz ośrodkiem adopcyjno - opiekuńczym. Przykładowa placówka tego typu to np. wioska dziecięca lub rodzinne domy dziecka.

• Socjalizacyjna - zapewnia dziecku opiekę całodobową oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby:

• Zapewnia zajęcia wychowawcze, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne, rekompensujące, brak wychowania w rodzinie i przygotowujące do życia społecznego, a dzieciom niepełnosprawnym odpowiednią rehabilitację i zajęcia specjalistyczne,

• Zapewnia kształcenie i wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych,

• Podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny naturalnej, znalezienia rodziny przysposabiającej lub umieszczenia w rodzinnych formach rodziny zastępczej,

• Pracuje z rodziną dziecka,

• Organizuje dla swych wychowanków odpowiednie formy opieki w środowisku, grupy usamodzielniające oraz kontakt z rodzinami zaprzyjaźnionymi. Przykładowa placówka tego typu to: dom dziecka.

• Wielofunkcyjne - zapewniają dziecku dzienną i całodobową opiekę oraz wychowanie realizując zadania przewidziane dla placówki opiekuńczo - wychowawczej, wsparcia dziennego, typu interwencyjnego i socjalizacyjnego oraz łączy dzienne i całodobowe działania terapeutyczne, interwencyjne i socjalizacyjne skierowane na dziecko i jego rodzinę.

Tymi wszystkimi placówkami kieruje dyrektor, który może być jednocześnie wychowawcą, który z kolei organizuje pracę z dziećmi oraz z indywidualnym dzieckiem, pozostaje w stałym kontakcie z rodziną dziecka i przy czym jeden wychowawca kieruje procesem wychowawczym nie więcej niż ośmiorga dzieci. Przy kierowaniu do placówki opiekuńczo - wychowawczej nie powinno się rozdzielać rodzeństwa i powrót dziecka do rodziny następuje:

• Okresowo na podstawie o zaistnieniu podstaw powrotu dziecka do rodziny i gdy sąd przychyli się do tego wniosku,

• W przypadku orzeczenia sądu o zakończeniu pobytu dziecka w placówce, w tej sytuacji dyrektor placówki zawiera z rodzicami lub opiekunami prawnymi umowę określającą warunki okresowego powrotu dziecka do rodziny a w szczególności zobowiązanie do realizacji przez dziecko obowiązku szkolnego oraz zobowiązanie dyrektora placówki do współpracy z rodzicami lub opiekunami prawnymi w zakresie pełnienia przez rodziców funkcji opiekuńczo - wychowawczych. Pracownicy tych placówek udzielają porad byłym wychowankom w okresie 3 lat po opuszczeniu przez nich danej placówki.

27.01.2008 r.

Temat: Prawa dziecka

Prawo poszczególnych państw od zarania ich istnienia reguluje w sposób mniej lub bardziej szczegółowy instytucje dziecka w rodzinie i społeczeństwie. Określa uprawnienia i obowiązki rodziców wobec ich dziecka oraz obowiązki i uprawnienia dziecka wobec rodziców. Pierwsza Deklaracja Praw Dziecka powstała w 1923 roku i została opracowana przez Międzynarodowy Związek Pomocy Dzieciom. Konwencja Praw Dziecka zawiera natomiast podsumowanie dorobku ludzkości zmierzającego do promocji i ochrony potrzeb, interesów i praw dziecka i jest światową Konstytucją Praw Dziecka. Konwencja ustanawia pewne generalne zasady, którymi powinno się kierować państwo promując i chroniąc prawa dziecka. Są to m.in.:

• Zasada poszanowania osobowości dziecka,

• Zasada że sprawą nadrzędną jest najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka,

• Zabroniona jest jakakolwiek dyskryminacja,

• Dziecko ma być chronione przed jakimkolwiek wyzyskiem,

• Dziecko ma być zawsze traktowane w sposób ludzki biorący pod uwagę jego niedojrzałość fizyczną i umysłową.

Na katalog praw przyznanych dziecku składają się prawa cywilne, socjalne, kulturalne i polityczne (dla starszych dzieci). Nie przyznano dzieciom praw ekonomicznych pozostawiając je pod prawną opieką dorosłych.
Prawa dziecka:
• prawo do życia i rozwoju
• prawo do posiadania stanu cywilnego
• prawo do uzyskania obywatelstwa
• prawo dziecka do rodziny; prawo poznania swego genetycznego pochodzenia, do wychowania przez rodziców naturalnych,
• prawo do wolności religii lub przekonań
• prawo do swobodnego wyrażania poglądów i poszanowania ich przez dorosłych
• wolność od przemocy fizycznej lub psychiatrycznej, wyzysku, nadużyć seksualnych wobec okrucieństwa
• wolność od bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych (do lat 15)
• zakaz wykonywania kary śmierci lub stosowania kary dożywocia więziennego wobec dziecka
Prawa socjalne:
• prawo do zabezpieczenia socjalnego
• prawo do możliwie najwyższego poziomu ochrony zdrowia,
• prawo do odpowiedniego standardu życia
• prawo do wypoczynku, czasu wolnego, rozrywki i zabawy,
Prawa kulturalne:
• prawo do nauki (nauka w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjalnej jest obowiązkowa i bezpłatna),
• prawo do zmienności swych praw
• prawo do korzystania z dóbr kultury,
• prawo mniejszości etnicznych do znajomości swojej kultury, wyznania i praktyk religijnych
Prawa polityczne:
• prawo do stowarzyszania się i gromadzenia w celach pokojowych
• prawo wolności wypowiedzi, swobody poszukiwania i przekazywania informacji i idei wszelkiego rodzaju

PRAWA DZIECKA W UNII EUROPEJSKIEJ

Każde dziecko ma prawo do szacunku dla swojej indywidualności, troskliwej opieki i poważnego traktowania jako odrębnej, pełnoprawnej osoby. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej nic tu nie zmienia.

 

Prawa dzieci w UE

Konwencja o Prawach Dziecka jest uznawana przez wszystkie państwa członkowskie rozszerzonej Unii Europejskiej i poważnie traktowana jako podstawa prawna do ochrony dzieci. W większości krajów Unii (Belgia, Hiszpania, Francja, Szwecja, Austria, Dania, Norwegia oraz Walia i Irlandia Północna), działają urzędy rzeczników praw dziecka (Ombudsman for Children), którzy - podobnie jak w Polsce - dbają o respektowanie i popularyzowanie praw młodych ludzi.

Unia jako wspólny organizm polityczny nie posiada własnego systemu ochrony praw dziecka. Szereg dokumentów zaliczanych do prawa unijnego, jest ściśle związanych z realizacją poszczególnych celów Wspólnoty. Odnoszą się one do pojedynczych, zagadnień i nie są ze sobą powiązane. Większość z nich ma charakter deklaracji, rezolucji czy rekomendacji (a więc nie są to akty prawnie wiążące), choć bywają i takie rozporządzenia, dyrektywy i decyzje, którym państwa członkowskie muszą się bezwzględnie podporządkować.

Polskie dzieci a Unia

O ile sytuacja prawna polskich dzieci po wejściu do Unii nie ulegnie radykalnej zmianie, o tyle na pewno otwierają się nowe możliwości zapewnienia dzieciom pełnej realizacji przysługujących im praw. Nasze dzieci będą mogły korzystać z nowych możliwości w takich obszarach, jak: edukacja (chociażby poprzez łatwiejszy dostęp do szkół i uczelni w innych państwach europejskich oraz uznawalność poziomu kształcenia i dyplomów); rynek pracy (poprzez możliwość podejmowania pracy za granicą, a także w nowych dziedzinach); ochrona zdrowia (poprzez ułatwiony dostęp do ośrodków i klinik zdrowia w państwach UE); turystyka (swobodne przemieszczanie się, życie bez granic.

Obecnie w Polsce, często występują problemy z zabezpieczeniem materialnym przynależnych dzieciom świadczeń np.: opieki rehabilitacyjnej, skutecznego dostępu do nauki i oświaty, przygotowania zawodowego oraz zapewnienia im możliwości rekreacyjnych. Wejście Polski do Unii, a zarazem dostęp do jej funduszy pomocowych otwiera możliwość skorzystania z dodatkowych środków finansowych na poprawę tego stanu rzeczy, a także na poprawę standardów rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych, skomplikowanego i drogiego leczenia medycznego (w tym zabiegi operacyjne) oraz likwidowanie barier architektonicznych, co powinno wpłynąć na wyższy stopień zintegrowania dzieci niepełnosprawnych ze społeczeństwem oraz ich osobisty rozwój (w tym rozwój kulturalny i duchowy). W związku z olbrzymim zainteresowaniem tematyką, Rzecznik Praw Dziecka przygotowuje ogólnopolską konferencję poświęconą prawom dziecka w UE.

---