Wspólna polityka rolna – wszystkie przedsięwzięcia dotyczące sektora rolnego, podejmowane przez Wspólnotę Europejską w celu wypełnienia postanowień zapisanych w traktatach rzymskich. Obejmuje: rolnictwo, leśnictwo, uprawę winorośli oraz ogrodnictwo. Jest to pierwsza wspólna polityka WE. Cele WPR zostały określone w art. 33 TWE.Wspólny rynek oznacza, że zostają zniesione ograniczenia w handlu produktami gleby, lasu i morza wewnątrz WE. Obowiązuje zakaz stosowania barier taryfowych ceł i parataryfowych (np. subwencje) utrudniających swobodny przepływ towarów rolnych pomiędzy krajami członkowskimi, przy zachowaniu obowiązku spełnienia wybranych norm w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego (bariery pozataryfowe). Funkcjonują wspólne ceny, stałe kursy walutowe w obrotach towarami rolnymi, nastąpiła harmonizacja przepisów administracyjnych, fitosanitarnych, weterynaryjnych i ochrony zdrowia. Częścią składową WPR jest Polityka Strukturalna. Równocześnie WPR realizuje silną politykę protekcjonistyczną w stosunku do towarów rolnych spoza Wspólnoty.
Podstawowe założenie polityki rolnej
podstawową jednostką produkcyjną w rolnictwie jest gospodarstwo rodzinne,
rolnictwo jest szczególnym sektorem gospodarki unijnej, które ma zapewnić samowystarczalności WE w zakresie produktów rolnych,
polityka rolna wymaga osobnych regulacji prawnych
Podstawowe zasady WPR
zasada jednolitego rynku (swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi).
zasada preferencji WE (preferencja towarów wspólnoty).
zasada finansowej solidarności (finansowanie kosztów ponoszą wszystkie państwa członkowskie). Zasada ta jest realizowana za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich (poprzednio: Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych).
Osiągnięciu celów WPR mają służyć
regulacja poszczególnych rynków rolnych
wsparcie finansowe dochodów rolników
współfinansowanie projektów inwestycyjnych i modernizacyjnych w rolnictwie i na obszarach wiejskich
system składowania i sprzedaży towarów rolnych
wspólne techniki stabilizacji wywozu lub przywozu towarów
Mechanizmy stabilizacji
interwencja na rynku wewnętrznym i ochrona zewnętrzna obejmująca: zboża, cukier, oliwę, masło, mleko w proszku, wołowinę, wieprzowinę, świeże owoce i warzywa.
ochrona zewnętrzna bez interwencji, obejmująca: rzepak, jaja, drób, wino, chmiel, kwiaty.
refundacje wywozowe (eksportowe) w formie subsydiów (rekompensata dla różnicy pomiędzy wyższymi cenami na rynkach wewnętrznych a niższymi na rynkach światowych), obejmują: zboża, cukier, produkty mleczne, wołowinę, wieprzowinę, świeże owoce i warzywa
refundacje produkcyjne w formie subsydiów (rekompensata dla różnicy pomiędzy wyższymi cenami na rynkach wewnętrznych a niższymi cenami surowców importowanych), obejmują: zboża i cukier
Rozwój WPR
- prace nad sprecyzowaniem regulacji
lata 60. - "złoty okres" WPR
– okres wprowadzania CAP (Common Agricultural Policy) w życie
1969-1975- początek kryzysu WPR i pierwsze projekty reform,
lata 70.-80. - kryzys – nadwyżki produkcyjne
2000 - wprowadzenie w Zycie dokumentu Agenda 2000 wprowadzający radykalne zmiany w CAP-ie
Reformy WPR
– plan Mansholta Jego celem było poprawienie struktury agrarnej poprzez powiększenie wielkości gospodarstw, likwidację małych, słabo wydajnych gospodarstw oraz zmniejszenie nadwyżek produktów rolnych. Nie został w pełni zrealizowany.
lata 1985-1990 W tych latach dokonano także dość istotnych zmian w zakresie WPR. Należało do nich:
stopniowe obniżanie realnego poziomu cen ustalanych przez organy Wspólnoty na kolejne kampanie rolnicze.
wprowadzenie tzw. stabilizatorów rolniczych, polegających na określeniu górnego pułapu produkcji na dany produkt.
zaostrzenie wymogów co do jakości towarów przyjmowanych do skupu interwencyjnego oraz wprowadzanie limitów gwarantowanych interwencji.
ograniczenie rocznej stopy wzrostu wydatków na finansowanie wspólnej organizacji rynków.
– reformy MacSharry'ego: zmiany struktury wydatków na wspieranie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich (zlikwidowanie dotacji do cen produktów rolnych w zamian za bezpośrednie opłaty wyrównawcze świadczone na rzecz rolników, lecz niezwiązane z wielkością produkcji)
obniżenie cen skupu niektórych produktów, tak aby zbliżyć je do cen na rynkach światowych
system przymusowego ugorowania
Agenda 2000 Zaproponowanie zmian wydatków na politykę rolną. Obejmowały one obniżkę wydatków na interwencje rynkowe i subsydia eksportowe
wzrost płatności kompensacyjnych
wzrost dodatków na ochronę środowiska, zalesienie i wcześniejsze emerytury
fundusze przedakcesyjne dla państw kandydujących
Reforma Fishlera – Luksemburg 2003 – od 2005
System Jednolitej Płatności (SJP)
oddzielenie płatności od produkcji rolnej
płatność przypisana do powierzchni upraw z lat 2000-2002
odłogowanie (10% z 92t)
możliwa jednolita płatność regionalna
zasada wzajemnej zgodności:
dobra kultura rolna gruntów
bezpieczeństwo żywności
ochrona środowiska
zdrowotność ludzi, zwierząt i roślin
dobrostan zwierząt
dalsza redukcja cen interwencyjnych na korzyść płatności bezpośrednich
zmniejszanie płatności dla największych gospodarstw (modulacja) na korzyść rozwoju wsi
mechanizm dyscypliny wydatków (dot. budŜetu – €43mld – zamroŜenie na lata 2007
Przykłady działań
mleko limitowanie produkcji tzw.kwota mleczna cena gwarantowana dopłata bezpośrednia
zboża cena gwarantowana, dopłata bezpośrednia (dla zarejestrowanych w systemie IACS) opłaty za odłogowanie ziemi
bydło mięsne cena gwarantowana premia od każdej sztuki
Problemy związane z WPR
wysokie koszty (dochodzące do 60% budżetu UE)
subsydiowanie eksportu rodzi konflikty z krajami trzecimi
niewystarczająca ochrona środowiska (dopłaty → większa produkcja → degradacja środowiska)
z powodu zamknięcia UE na import spoza Wspólnoty, o wiele wyższe ceny żywności niż w przypadku sprowadzania jej np. z Afryki
gigantyczna biurokracja
odgórne sterowanie cenami
odmowa ujawniania listy beneficjentów dopłat bezpośrednich w niektórych krajach[
25 października 2007 Parlament Europejski wydał rezolucję, w której zaapelował do władz Unii Europejskiej o częściowe ograniczenie regulacji WPR w związku z wzrostem cen żywności[2][3] oraz ryzykiem niedoborów żywności[4]
26 marca 2009 Parlament Europejski zwrócił się do rządów, by monitorowały ceny rynkowe produktów spożywczych. Według PE konsumenci płacą pięciokrotnie więcej niż otrzymuje przy sprzedaży rolnik lub hodowca[5].