Polityka ekonomiczna
Galbraith: sposób sprawowania władzy w nowoczesnym systemie gospodarczym
Lange: wykorzystanie praw ekonomicznych do osiągnięcia wyznaczonych celów
Keynes: działalność państwa prowadzona w licznych dziedzinach życia gospodarczego i społecznego w celu przezwyciężenia niedostatków rynku
Tinbergen: polega na racjonalnym doborze środków do realizacji określonych celów
Kaleski: praktyka życia gospodarczego
Secomski: działalność państwa której celem jest osiągnięcie wyższego temna rozwoju
Przedmiot – gospodarka, podmiot – władza państwowa
Funkcje Państwa w gospodarce: alokacyjna (podział zasobów między sektory), podatki, ulgi, dotacje; stabilizacyjna (przeciwdziałanie recesji, bezrobociu, inflacji); redystrybucyjna
Cele: zapewnienie stałego dopływu środków niezbędnych do wykorzystania jego podstawowych funkcji, wspieranie i rozwój sektorow gospodarki nieobjętych dostatecznym zainteresowanie prywatnych przedsiębiorców, osłona działalności gospodarczej obywateli przed zagraniczną konkurencją
Cele makroekonomiczne – obejmujące wszystkie podstawowe podmioty lub zasadniczą część podmiotów systemu gospodarczego i dotyczą gospodarki jako całości. Do celów makroekonomicznych należą:
Cele mikroekonomiczne – ograniczające się do wybranych dziedzin gospodarki i adresowane do selektywnie wybranych grup podmiotów systemu gospodarczego. Przejawiają się w dążeniu państwa do hamowania lub pobudzania rozwoju pewnego rodzaju działalności lub w przedsięwzięciach państwa podejmowanych w sferach edukacyjnej, zdrowotnej, ekologicznej, mieszkaniowej, kulturalnej i socjalnej.
Uwarunkowania:
Ustrojowo-systemowe
Zewnętrzne (połozenie geograficzne, otoczenie miedzynarodowe, kierunek handlu, miedzynarodowa sytuacja polityczna, warunki wymiany towaru)
Wewnętrzne (zasoby przyrodnicze, majątek, kapitał ludzki, kultura, zagospodarowanie kraju, wewnętrzna sytuacja polityczna, stosunki narodowościowe)
Polityka pieniężna cele:
Przeciwdziałanie inflacji, zwalczanie bezrobocia, równowaga bilansu płatniczego, stabilizacja waluty, alokacja zasobów
Funkcje: zachęca lub zniechęca do zaciągania kredytów, ma wpływ na import/eksport
Formy oddziaływania: pośrednio (stopa procentowa), bezpośrednio (kontrola bazy monetarnej)
Instrumenty polityki pieniężnej: regulowanie podaży pieniądza (stopa dyskontowa, operacje otwartego rynku, rezerwy obowiązkowe), typu administracyjnego (kontrola kredytów bankowych, , instrumenty specjalne (służą osiągnięciu określonych celów
Restrykcyjna: ograniczenie podaży pieniądza (podniesienie stopy procentowej, sprzedaż publicznych papierow wartościowych, zwiększenie rezerw obowiązkowych, przeciw wzrostowi inflacji), konsekwencje: bezrobocie, obniżenie produkcji, zatrudnienia i inwestycji
Ekspansywna: zwiekszenie podaży pieniadza
Polityka budżetowa funkcjie:
Redystrybucja (regulowanie dochowów podmiotów gospodarczych
Stabilyzacyjna
Cele: zapewnienie zrównoważonego wzrostu gospodarczego, przeciwdziałanie inflacji, bezrobociu
Alokacyjna (podział zasobów między rózne działy gospodarcze)
Stymulacyjna (zachęcanie, zniechęcanie do działalności w danym czasie
Kontrolna(obserwacja wpływów i wydatków, sprawdzenie czy zgadzają się z planem budżetowym)
Zasady konstruowania budżetu: roczny plan, jedność, kompletność, jawność, specjalizacja, rownowaga budżetowa
Funkcje podatku: fiskalna (gówne źródło dochodów państwa), redystrybucyjna (kształtowanie wysokości dochodów, majątku podatnika), bodźcowe )ulgi, zwolnienia)
Rodzaje podatków:
Przedmiot opodatkowania (dochód, majątek, podatki obrotowe, przychodowe)
Przerzucalność (pośrednie, bezpośrednie)
Finansowanie deficytu: podatki, prywatyzacja, obligacje, pożyczki w banku krajowym, za granicą,
Cele: walka z inflacją, bezrobociem, wzrost pkb, eliminacja ubóstwa, ochrona środowiska
Formy: pasywna (wykorzystuje się automatyczne stabilizatory koniunktury: niskie podatki, zasiłki dla bezrobotnych, socjalne, subwencje), jej celem jest hamowanie spadku globalnego popytu w recesji i utrzymanie wzrostu w ekspansji. Nieskuteczne, zmienia amplitudę wahań tylko o 1/3. Nie rozwiązuje problemów strukturalnych, nie tworzą nowych dochodów. CEL dostosowanie budżetu do istniejącej sytuacji gospodarczej
Aktywna: interwencjonizm gosp, podwyższenie/obniżenie podatku. Słabości: każda zmiana wymaga czasu. Opóźnienia: rozpoznawcze, administracyjne, legislacyjne. Możemy przyjąć złe instrumenty.
Negatywne efekty ekspansywnej polityki budżetowej: wypychanie sektora prywatnego przed państwo, zachwianie równowagi w bilansie handlowym państwa, zbyt obfite świadczenia socjalne zniechęcają do pracy
POLITYKA PODATKOWA
Cel finansowy – zaspokojenie budżetu państwa
Funkcje: alokacyjna (kształtuje dochód, majątek obywateli. Podatek oddziałuje na gospodarkę jako całość.
Stymulacyjna (wpływa na wzrost gospodarczy za pomocą podatków – hamowanie lub promowanie określonej działalności)
Fiskalne cele, ważne bo: ochrona dochodów publicznych, ochrona przed konfiskatą, ograniczenie złożoności systemu podatkowego
Cel – pozyskanie pieniędzy do budżetu państwa
Klasyfikacja podatków: majątkowe (od ogólnego podatku id wartości majątku trwałego lub obrotowego bądź jego przyrostu, od środków transportu, dywidenda), przychodowe (podstawą jest całość przychodu podatnika bez odtrącania kosztów, od gruntów, leśny, od działalności przemysłowej, ma charakter rzeczowy, pełni rolę fiskalną), dochodowy (1789 w Anglii, od osób fizycznych i prawnych, wydajny i elastyczny, może prowadzić do zahamowania wzrostu gospodarczego, kosztowny, trudny w działaniu), konsumpcyjne (obrotowy, od wartości dodanej, akcyza, opłata monopolowa, cło. Odporny na inflacje, szybki pobor, utrudnia oszustwa podatkowe, elastyczny, wydajny, nie zakłoca konkurencji, pozwala uniknąc podwójnego opodatkowania wydatkow inwestycyjnych. Duża złożonośc, dużo formalności i koszty poboru, niesprawiedliwy, krępuje działalność gospodarczą, podniesienie może powodować inflację, blokuje popyt, przerzucalny)
Zasady podatkowe Smitha: równomierność obciążenia podatkiem, pewność podatku dla opodatkowanego, dogodność podatku, taniość
Podatek rzeczowy – obciąża nas bez uwzględnienia tego czy mamy pieniądze czy nei, np. rolny
Podatek osobisty – uwzględnia sytuację osobistą podatnika
CENOWO-DOCHODOWA – kontrowersyjna, wiąże się z interwencją państwa, która szkodzi wolnemu rynkowi. Neoliberalizm – neguje jej konieczność, postkeynesowskie – jest niezbędna
Cel – walka z inflacją, stabilizacja cen
Funkcje cen: informacyjna, bodźcowa, równoważenia rynków, agregacyjna, dochodowa, dystrybucyjna, redystrybucyjna
POLITYKA DOCHODOWA, cel: ograniczenie przyrostu dochodu pochodzącego z różnych źródeł, walka z inflacją, sprawiedliwa płaca
Formy: Śledzenie przez państwo decyzji dotyczących cen i płac, wytyczne nieobowiązkowe, obowiązkowa kontrola płac i cen, zamrożenie płac i cen
Metody wartościowania pracy – porównanie płac w poszczególnych sektorach grup
System elastycznej płacy – pracownik ma udział w zyskach
Zalety: jest konieczna w warunkach niedoskonałej konkurencji, w sektorach zdominowanych przez wielkie korporacje, umożliwia funkcjonowanie gospodarki na wyższym poziomie, wykorzystanie zasobów i zatrudnienia przy danej stopie inflacji, utrzymuje stopę wzrostu płac w odpowiedniej proporcji do stopy wzrostu wydajności płacy, rozwiązuje dylemat stałych cen i pełnego zatrudnienia, zmniejsza oczekiwania inflacyjne
Wady: nieskuteczna, hamuje wzrost płac na krótki okres, nie eliminuje inflacji, przekształca inflację otwartą w ukrytą, niezgodna z zasadami gosp. Rynkowej, prowadzi do reglamentacji czarnego rynku, wymaga utrzymania kosztownej administracji
Zmiejszanie podaży siły roboczej: wcześniejsze emerytury, urlopy macierzyńskie, zatrudnienia na pól etatu, dłuższe okresy kształcenia, zachęcanie kobiet do zajmowania się domem
POLITYKA INFLACYJNA
Ze względu na formę: otwarta, jawna, cenowa, tłumiona, ukryta
Na natężenie, tempo: pełzająca, galopująca, hiperinflacja
Przyczynę: popytowa – deficyt budżetowy, wzrost zapotrzebowania z zagranicy, wojna. Przeciwdziałanie: ograniczenie wydatkó budżetowych, zwiększenie podatku dochodowego
Podażowa, wzrost kosztów, zysków, przyczyny: wytwarzanie w nieoptymalnej skali produkcji, wzrost podatków
Kosztowa: płacowa, importowa. Przeciwzdiałanie: stałe stopy procentowe i ceny kluczowych produktów
Pchana przez zyski: przeciwdziałanie – ustawodawstwo,
Strukturalna – producencji nie dopasowują struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki
Pomiar inf: CPI (indeks wzrostu cen detalicznych), PPI (indeks wzrostu cen dóbr produkcyjnych), Deflator cen PKB
Skutki: komplikuje rachunek ekonomiczny, producent nie jest w stanie oszacować kosztów produkcji, ucieczka w dobra rzeczowe, nie ma oszczędnośći, inwestycji, dewaluacja waluty, kapitał wywożony z kraju, zmniejsza się popyt, sprzyja spekulacji.
Polityka przeciwinflacyjna zależy od przyczyn inflacji, sytuacji gospodarczej w kraju, kto rządzi
INSTRUMENTY
Polityko dochodowa: metoda marchewki – ulgi, zachęty, metoda kija – kary, zamrożenie płac i cen, podwyższanie podatków, indeksacja płac
Restrykcyjna polityka pieniężna: podwyższenie stopy procentowej, sprzedaż papierów wartościowych, racjonowanie kredytów, rygorystyczna polityka w zakresie emisji pieniądza, bank centralny niezależny od rządu, stały kurs walutowy
Budżetowa: przeciwdziałanie budżetowi, ograniczenie wydatków na cele socjalne i publiczne, rygorystyczne przestrzeganie płącenia podatków, zwiększenie podatku dochodowego
Płacowa: przekonywanie związków zawodowych aby zrezygnowały z podwyżki płac
Cenowa: stymulowanie rozwoju małych i śr przedsiębiorstw, takie same reguły dla wszystkich podmiotów gospodarczych, uczciwa konkurencja, wzmacnianie pozycji użytkowników, tworzenie odpowiednich ram prawnych
POLITYKA STRUKTURALNA: całokształt przedsięwzięc podejmowanych przez państwo w celu pośredniego lub bezpośredniego kształtowania pożądanych struktur gospodarczych
Cele: poprawa ekonomiczneh efektywności gospodarczej, przyśpieszenie rozwoju gospodarczego, unowocześnienie gospodarki, podnoszenie konkurencyjności krajowych wyrobów na świecie, przezwyciężanie barier i ograniczeń rozwojowych.
Na wybór metod wpływają: czynniki ekonomiczne, polityczne, społeczne, historyczne, instytucjonalne
Formy: Polityka dostosowawcza – zmierza do gospodarki zgodnej z zasadami obowiązującego systemu, zapobiegawcza – usuwa bariery hamujące sprawne funkcjonowanie rynku, interwencyjna – państwo ingeruje bezpośrednio w gospodarkę, defensywna – chroni i wspomaga dziedziny, które mają trudności, ofensywna – aktywnie wspiera dostosowanie się do nowych warunków
POLITYKA PRZEMYSŁOWA (najskuteczniejsza z narzędzi polityki ekonomicznej), polega na interwencji państwa
Cel: stworzenie wysokokonkurencyjnych, proeksportowych sektorów gospodarczych.
Formy: mikroekonomiczna(restrukturyzacja przedsiębiorstw prywatnych), makroekonomiczna (efektywne wykorzystanie potencjału produkcyjnego, pełne zatrudnienie, poprawa bilansu płatniczego, zmniejszenie zadłużenia)
Ogólna (oddziaływanie na wyniki produkcji), ma obniżać koszty, oddziaływać na funkcjonowanie przedsiębiorstw państwowych i na regiony
Sektorowa: - forma defensywna, stabilizująca i promocyjna
Instrumenty: - ogólne (tworzenie warunków do rozwoju gospodarki i społęczeństwa), odpowiedni system edukacji, rozwój infrastruktury ekonomicznej i społecznej, - szczegółowe (ulgi podatkowe, subwencje sektorowe, preferencyjne pożyczki, gwarancje kredytowe, stosowanie przyspieszonej amortyzacji środków trwałych, cła zaporowe i ochronne, kontyngenty jakościowe i ilościowe), - pozataryfow
TYPY instrumentów: pośrednie (bodźcowe oddziaływanie, subsydia, ulgi podatkowe, celne), regulacyjne (dotyczą prawno organizacyjnych zasad funkcjonowania podmiotów gosp), bezpośrednie (mają na celu kreowanie popytu zbiorowego na dobra i usługi o mniejszym znaczeniu dla gospodarki, np. zamówienia rządowe)
POLITYKA ZATRUDNIENIA
Bezrobotni – w wieku produkcyjnym szukający pracy
Aktywni zawodowe – pracujący i gotowi podjąc prace
Rodzaje bezrobocia:
Od przyczyn: frykcyjne, dobrowolne, sezonowe, nieuniknione, przymusowe, chroniczne, strukturalne, technologiczne, koniunkturalne, płacowe
Ze wzg na formę wystepowania: krotkookresowe (do 3m), srednio (3-12), długookresowe
W zależności od obszaru: globalne, krajowe, regionalne
Na wymiar czasu pracy: pełne, częściowe
Wg statystyk: jawne, ukryte
SKUTKI: pauperyzacja, patologie, przestępczość
Przeciwdziałanie: aktywna polityka społeczna, pasywna polityka zatrudnienia
Aktywna polityka państwa: mikroekonomiczna (subwencjonowanie zatrudnienia, kursy dla bezrobotnych, strefy ekonomiczne, doskonalenia pracy urzędów pracy, makroekonomiczna (instrumenty fiskalne, budżetów
Pasywna: nie rozwiazuje problemu, zasilek dla bezrobotnych, odszkodowanie dla zwalnianych, dodatki dla przechodzących na wczesniejsza emeryture