MONETARYSTYCZNA POLITYKA EKONOMICZNA PAŃSTWA

stakflacja - jednoczesne zjawisko bezrobocia i inflacji

ZAŁOŻENIA PODEJŚCIA MONETARYSTYCZNEGO

1. egzogeniczne (zewnętrzne) zmiany dynamiki wielkości pieniężnych (zwłaszcza podaży pieniądza) to podst. przyczyna zmian dynamiki dochodu narodowego w ujęciu nominalnym.

2. mechanizm przenoszenia czyli transmisji wpływu zmian pieniężnych na gospodarkę polega na zakłóceniu równowagi portfeli aktywów podmiot ów gospodarczych w wyniku podaży pieniądza a następnie na uruchamianiu mechanizmu przywracania tej równowagi poprzez dostosowywanie struktur portfeli aktywów.

W ramach portfeli aktywów znaleźć można takie aktywa jak gotówka, różnorodne papiery wartościowe, kapitał produkcyjny (maszyny), dobra konsumpcyjne trwałego użytku, kapitał ludzki (nakłady na wiedzę, kwalifikacje, stan zdrowia).

3. substytucyjność między bezrobociem a inflacją na co najwyżej krótkookresowy charakter. Jest to niezgodne z krzywą Philipsa i ujęciem keynesowskim.

4. zakres i charakter polityki ekonomicznej państwa określony jest z jednej strony wiara w sprawność mechanizmu rynkowego z drugiej zaś monetarystyczną teorią inflacji i bezrobocia.

5. polityka ekonomiczna państwa powinna sprowadzać się do polityki monetarnej za względu na inflację natomiast należy ograniczyć stosowanie instrumentów fiskalnych zwłaszcza ze względu na negatywne ich konsekwencje typu: brak równowagi budżetowej czy efekt wypychania czy inflacjogenność.

Model Friedmana i Phelpsa

bezrobocie

W QL - ilość pracy

W* SL

R

WR

DL

QDL QR QSL QL

Zapotrzebowanie na pracę (QDL) jest mniejsze niż podaż na pracę (QSL) tj. QDL < QSL

Monetaryści uważają że powodem zbyt wysokich stawek płac W* są:

1. Ingerencja państwa w postaci prawa płacy minimalnej

2. Monopolizacja rynku pracy jako skutek działalności związków zawodowych

3. Niska mobilność siły roboczej ( ze względów instytucjonalnych, kulturowych , itd.)

4. Niedoskonała informacja na rynku pracy.

G krzywa Philipsa

Si Si - stopa inflacji

E Sb - stopa bezrobocia

C bL - bezrobocie niskie

D bN - bezrobocie normalne

B bP - bezrobocie podwyższone

A

bL bN bP Sb

Związki między inflacją a bezrobociem opisuje model Friedmana Phelpsa.

Racjonalnie działający pracownicy i pracodawcy będą uzależniać wysokość płac i cen od oczekiwanej inflacji. W gospodarce występuje naturalna stopa bezrobocia, którą rozumie się jako wielkość określającą ilość wykorzystanej siły roboczej w sytuacji gdy podaż zrównuje się z popytem na rynku pracy. W każdej gospodarce część zatrudnionych w danym momencie zmienia miejsce pracy (bezrobocie frykcyjne) czyli jest bezrobotnym.

Naturalna stopa bezrobocia jest tym poziomem zjawiska, w którym nie należy ingerować. Gdy wzrośnie popyt na rynku na dobra i usługi, producenci będą chcieli zwiększyć zatrudnienie oferując wyższe płace.

Stopa bezrobocia ulegnie zmniejszeniu z poziomu bN do poziomu bL wzdłuż wektora A->B. Sytuacja taka będzie istnieć dotąd gdy robotnicy (zatrudnieni) dostrzegą iż inflacja nie pozwala na wzrost płac realnych. Zaczną domagać się wyższych płac lub rezygnować z pracy. Ponieważ brak dodatkowego popytu na dobra i usługi nie pozwala spełnić żądań płacowych, stopa bezrobocia powróci do poziomu bN czyli bezrobocia naturalnego. Osiągnie jednak punkt D a nie punkt A ponieważ ceny są mniej elastyczne niż płace, w efekcie dodatkowego popytu stopa bezrobocia pozostanie bez zmian w długim okresie zmieni się jedynie poziom inflacji. Skutkiem polityki państwa w zakresie zwalczania bezrobocia w długim okresie jest zatem tylko wzrost inflacji.

W długim okresie nie ma substytucyjności między bezrobociem a inflacją.

POLITYKA EKONOMICZNA PAŃSTWA W KRÓTKIM OKRESIE WG MONETARYSTÓW

Dodatkowa podaż pieniądza wywołuje różne efekty w krótkim i długim okresie.

I. Krótki okres

W krótkim okresie jej oddziaływanie można przedstawić dwuetapowo.

W etapie I gospodarka znajduje się w równowadze na obu rynkach- rynku dóbr i usług i rynku aktywów finansowych czyli pieniężnych .

Nadwyżka pieniądza wywołuje zachwianie równowagi na rynku pieniężnym. Dodatkowy pieniądz przeznaczony jest na zakup papierów wartościowych. Wzrost popytu na te papiery wywoła wzrost ich ceny i spadek stopy przychodu co prowadzi do spadku stóp procentowych. Równowaga na rynku pieniężnym ustala się w drodze zmiany struktury portfela aktywów.

W etapie II przenosimy się na rynek dóbr i usług. Spadek rynkowej stopy procentowej zachęca do inwestowania. Rosnący popyt inwestycyjny powiększa popyt globalny (zagregowany) i prowadzi do wzrostu produkcji. Rosnącej produkcji towarzyszy wzrost popytu na pieniądz, co prowadzi do wzrostu stopy procentowej. Nie osiągnie ona jednak poziomu wyjściowego.

W krótkim okresie w efekcie dodatkowej podaży pieniądza wystąpi wzrost produkcji, po drugie spadek stopy procentowej.

W drugim etapie wraz ze wzrostem produkcji rosną ceny. Ich wzrost nie jest jednak tak samo szybki jak wzrost podaży pieniądza.

Istnieją co najmniej 2 powody tego, że wzrost podaży pieniądza nie jest odzwierciedlony takim samym wzrostem inflacji czyli ceny.

Pierwszy z tych powodów to lepkość płac i cen.

Drugi to oczekiwania adaptacyjne.

Lepkość płac i cen oznacza, że potrzeba czasu aby płace i ceny w pełni dostosowywały się do zmiany podaży pieniądza wynika to z długookresowych kontraktów płacowych. Negocjacje płacowe rozpoczynają się dopiero wówczas gdy wygaśnie dany kontrakt i wówczas tez uwzględniana jest oczekiwana stopa inflacji.

Oczekiwania adaptacyjne oznaczają natomiast sytuację, w której przewidywane wielkości określamy przede wszystkim na podstawie doświadczeń z przeszłości z tym, że doświadczenia z okresu t minus 1 mają silniejszy wpływ niż doświadczenia z okresów wcześniejszych t minus 2, t minus 3.

W miarę upływu czasu podpisywane są kolejne kontrakty płacowe, które zawierają kumulujące się podwyżki płac. Koszty produkcji zaczynają rosnąć coraz szybciej. Wzrost produkcji zaczyna spadać a producenci zmniejszają jej rozmiary. Nie osłabia to jednak nacisków płacowych. W efekcie wywołuje to zjawisko stakInflacji czyli jednoczesnego spadku produkcji i zatrudnienia (wzrost bezrobocia) i wzrostu cen (czyli inflacji).

II. Długi okres

W długim okresie zjawisko stakflalcji trwa do momentu gdy gospodarka wróci do naturalnego poziomu bezrobocia. Reasumując możemy stwierdzić, że według monetarystów krótkookresowym efektem wzrostu podaży pieniądza jest:

• wzrost produkcji

• spadek stopy procentowej.

Natomiast w długim okresie efektami są:

• stabilizacja produkcji na poziomie określonym bezrobocie naturalnym,

• wzrost cen.

Takie rozumienie mechanizmu równowagowego w gospodarce pozwala sformułować następujące wnioski:

1. Nie ma jednoznacznej substytucji między inflacją a bezrobociem w długim okresie ( brak długookresowej krzywej Philipsa)

2. W długim okresie jakakolwiek polityk zwalczająca bezrobocie jest nieskuteczna . Zjawisko to (bezrobocie) będzie bowiem kształtować się na poziomie naturalnej stopy bezrobocia.

3. Długookresowym efektem wzrostem podaży pieniądza będzie zjawisko inflacji.

MONETARYZM TRADYCYJNY A FISKALNY

W ramach monetaryzmu wyróżnić możemy monetaryzm tradycyjny i pewną odmianę nazywaną monetaryzmem fiskalnym.

Różnice między jednym a drugim podejściem dotyczą nie tyle narzędzi polityki ekonomicznej ale kolejności ich stosowania i znaczenia.

Monetaryzm fiskalny opiera się na następujących założeniach:

1. pieniądz stanowi formę bogactwa a popyt na niego kształtuje się podobnie jak na inne towary pod wpływem zmian dochodu.

2. drugim czynnikiem wpływającym na rozmiary popytu na pieniądz jest dochodowość aktywów niepieniężnych

3. stan gospodarki determinowany jest przede wszystkim podażą pieniądza, która określa ceny nowej produkcji, istniejących dóbr kapitałowych i kredytów

4. zmiany podaży pieniądza kształtują rozmiary dochodów poprzez zmiany wielkości produkcji

5. szybkość obiegu pieniądza nie wpływa na cenę, czego nie było w monetaryźmie klasycznym, czyli tradycyjnym.

Podejście monetaryzmu fiskalnego wykorzystuje związek między podażą pieniądza a budżetem. Inflacja zależy zatem od deficytu budżetowego finansowanego wzrostem podaży pieniądz i sprzedażą obligacji państwowych. Kontrolowanie inflacji wymaga zatem kontrolowania budżetu. Oznacza to konieczność wykorzystania zarówno polityki monetarnej jak i fiskalnej. Ogólnie ujmując cały monetaryzm ma charakter antyetatyczny czyli ogranicza zakres ingerencji państwa w gospodarkę. Wiąże się to z przekonaniem, że ingerencja taka wywołuje często efekty odwrotne od zamierzonych

Długookresowa polityka pieniężna powinna zdaniem monetarystów stabilizować gospodarkę. Najlepszym sposobem tej stabilizacji jest ustalenie pewnej stałej stopy wzrosty podaży pieniądz w gospodarce.

Reasumując główne tezy monetaryzmu sprowadzają się do:

1. pieniądz odgrywa ważną rolę w gospodarce, a wzrost jego podaży prowadzi w krótkim okresie do wzrostu produkcji w długim zaś do wzrostu inflacji

2. pobudzenie popytu poprzez ekspansję monetarną jest niewskazane, gdyż destabilizuje gospodarkę. Aktywna polityka pieniężna powinna ograniczać inflację najlepiej drogą ustabilizowania stopy wzrostu podaży pieniądza.

3. w długim okresie gospodarka ma tendencję do maksymalnej produkcji przy pełnym zatrudnieniu (naturalnej stopie bezrobocia). Wszelka ingerencja państwa w tym zakresie destabilizuje gospodarkę. Brak jest długookresowej substytucji inflacji i bezrobocia.

4. polityka fiskalna jest nieskuteczna nawet w krótkim okresie a dodatkowo wywołuje takie negatywne zjawiska jak efekt wypychania.

POLITYKA EKONOMICZNA W UJĘCIU EKONOMII PODAŻY

Polityka ekonomiczna w ujęciu ekonomii podaży jest inną wersją podejścia neoklasycznego, wychodzi z następujących filozofii:

1. większość ludzi charakteryzuje naturalne i silne zainteresowanie polepszeniem swoich materialnych warunków

2. jeżeli tym dążeniom zostawimy dostatecznie dużo swobody zaobserwujemy wzrost gospodarczy

3. w jego efekcie poprawi się sytuacja wszystkich członków społeczeństwa, chociaż niejednakowo i nie w tym samym czasie

4. wzrost gospodarczy wzmocni klasę średnią, która jest warunkiem koniecznym istnienia społeczeństwa liberalnego

Koncepcja polityki ekonomicznej ekonomii podaży opiera się na dwóch podstawowych tezach:

• istnieje prymat produkcji, która jest głównym celem gospodarki poprawiającym dobrobyt ekonomiczny

• mechanizm rynkowy jest najlepszym mechanizmem alokacji zasobów w gospodarce.

Zwolennicy ekonomii podaży w przeciwieństwie do keynesistów nie akceptują inflacji jako konsekwencji polityki ekonomicznej państwa uważając, że państwo powinno stosować strategię ograniczania inflacji i samoograniczenia własnej roli w gospodarce. Należy przywracać mechanizm rynkowy, który w długim okresie gwarantuje pełne zatrudnienie i stabilizacje cen. W gospodarce rynkowej działa bowiem prawo Say'a. Przedstawiciele ekonomii podaży nie akceptują również świadomie wywołanej recesji jako etapu niezbędnego ograniczania inflacji. Zdaniem ekonomii podaży do równowagi można dochodzić różnymi drogami, zależy to od tego w jakim stopniu redukcja podatku i wzrost popytu sektora prywatnego zrekompensuje spadek popytu sektora publicznego i jak mocno działa efekt mnożnikowy. Uzasadniają to posługują się krzywą Lafaerra.

Tego typu rozumowanie opiera się na dwóch niesprawdzonych założeniach:

• wzrostu dochodu narodowego jest funkcją zmian stopy opodatkowania

• istnieje optymalna stopa opodatkowania.

Polityka ekonomiczna ekonomii podaży zawiera między innymi takie propozycje jak:

• dążenie do równowagi budżetu przede wszystkim drogą ograniczenia zysków socjalnych,

• zmniejszenia opodatkowania zysków przedsiębiorstw i dochodów lepiej uposażonych grup społecznych w celu pobudzenia inwestycji i aktywności zawodowej przedsiębiorców,

• ograniczenie emisji pieniądza i dostosowanie jej zgodnie z ilościową teorią pieniądza do zmian w realnych procesach gospodarczych,

• ograniczenie ingerencji państwa w gospodarce, czyli deregulacja gospodarki.

Podejście to wzbudza wiele krytyk:

1. nie ma możliwości przywrócenia pełnej przejrzystości rynku w warunkach tak wysokiego stopnia monopolizacji gospodarki

2. trudno jest we współczesnej gospodarce zredukować stopy opodatkowania i zmniejszyć wydatki budżetowe. W gospodarkach takich obserwuje się działanie prawa Wagnera zgodnie z którym rozbudowują się funkcje socjalne państwa i związane z tym wydatki

3. krytycy odrzucają kilka hipotez przyjmowanych przez ekonomię podaży

• pogląd, że obniżenie stopy opodatkowania prowadzi do wzrostu stopy oszczędzania

• pogląd, że obniżenie opodatkowania w trwały sposób wpływa na wzrost gospodarczy i inwestycje,

• pogląd, że obniżki podatków decydują o podejmowaniu pracy i wzroście produkcji.

TEORIA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ

Oczekiwania odgrywają w ekonomii bardzo istotną rolę. Wpływają bowiem na wiele podstawowych decyzji a tym samym na koniunkturę ekonomiczną i w długiej perspektywie wzrost gospodarczy.

W temacie ekonomii wyróżnia się 3 rodzaje oczekiwań:

1. oczekiwania ekstrapolacyjne

2. oczekiwania adaptacyjne

3. oczekiwania racjonalne.

ad.1.

Oczekiwania ekstrapolacyjne polegają na przeniesieniu wszystkich doświadczeń z przeszłości na przyszłość

zjawiska t - czas

przeniesienie błędów niedoskonałości i

pomyłek na przyszłość

przeszłość teraźniejszość przyszłość t

ad.2.

W oczekiwaniach adaptacyjnych doświadczenia z przeszłości są również przenoszone na przyszły przebieg zjawiska ale inaczej niż w oczekiwaniach ekstrapolacyjnych. Ujęcie adaptacyjne uwzględnia bowiem

1. 
   „termin” doświadczeń; im doświadczenie bardziej odległe w czasie tym mniejszy jest jego wpływ na formułowane oczekiwania

zjawiska t - czas

przeszłość teraźniejszość przyszłość t

2. na uwzględnianiu i dostosowywaniu się do błędów

ad.3

Oczekiwania racjonalne polegają na przyjęciu założenia, że podmiot gospodarujący dysponuje dostateczną informacją i tak skonstruowanym modelem, przy pomocy którego interpretuje rzeczywistość, że:

1. potrafi dostosować się do każdego sygnału pochodzącego z gospodarki

2. potrafi wykorzystać te informacje do właściwego przewidywania zjawisk

3. nie popełnia systematycznych błędów

4. jeżeli pojawiają się błędy, to mają charakter losowy

Inaczej mówiąc racjonalność oczekiwań pozwala podmiotowi osiągnąć optimum jego funkcji i celu. Podmiot gospodarczy efektywnie wykorzystuje dostępne informacje co w przypadku polityki ekonomicznej oznacza, że jest zdolny przewidzieć jej konsekwencje. Wykorzystując założenie (hipotezę) racjonalnych oczekiwań zwolennicy tego podejścia formułują tezę, że w gospodarce nie ma miejsca na aktywną politykę ekonomiczną zarówno krótko jak i długookresową. wiąże się to z nieskutecznością takiej polityki. Nieskuteczność takiej polityki ma symetryczny charakter, co oznacza z jednej strony, że państwo nie może zwiększyć produkcji czy zmniejszyć bezrobocia, z drugiej zaś nie może wywołać inflacji czy bezrobocia. W zasadzie państwo nie może w trwały sposób ani poprawić ani pogorszyć działania mechanizmu rynkowego. Gdyby jednak założyć pewien sposób realizacji [polityki ekonomicznej to powinna mieć ona według teorii racjonalnych oczekiwać charakter dyskrecjonalny niż systematyczny. Dyskrecjonalność jednak prowadzi do wzrostu niepewności w gospodarce co jest niepożądane.

Podejście teorii racjonalnych oczekiwań spotkało się z krytyką. Przeciwnicy dzielą się na dwie podstawowe grupy:

1. odrzuca racjonalny charakter oczekiwań jako wiarygodny model zachowań podmiotów gospodarczych

2. uznaje atrakcyjność poznawczą tego modelu ale podkreśla jego nieadekwatność do rzeczywistych warunków gospodarowania zwłaszcza ze względu na niedostateczną elastyczność rynków.

Jedni i drudzy krytykując teorię racjonalnych oczekiwań podkreślają, że:

• wymaga ona zbyt dużo podmiotów gospodarczych, podmioty te są bowiem ich zdaniem częściej racjonalnymi ignorantami niż dobrze poinformowanymi

• kwestionowana jest teza o nieskuteczności polityki ekonomicznej

• krytykowane jest założenie doskonałej elastyczności systemu cen i płac w gospodarce, w efekcie nie można utrzymać tezy o przejrzystości i sprawności rynków takiej, która pozwalałaby podmiotom gospodarczym formułować racjonalne oczekiwania i dostosowywać się do narzędzi polityki ekonomicznej czyniąc ją nieskuteczną.

www.student.e-tools.pl

1

4

---