Wydział Nauk o Zdrowiu i Kulturze Fizycznej
Kierunek: Pielęgniarstwo – Studia pierwszego stopnia
Pediatria i pielęgniarstwo pediatryczne
Prowadzący: mgr Renata Hołowiak
Alergiczny nieżyt nosa
Legnica 2015
,,Alergiczny nieżyt nosa (ANN) jest to zespół objawów klinicznych wywołanych IgE-zależną reakcją zapalną błony śluzowej nosa po ekspozycji na alergen.’’1ANN stanowi problem zdrowotny o zasięgu globalnym, dotyczący około 10-25% populacji.2 Pomimo, iż ta choroba nie jest z reguły chorobą o ciężkim przebiegu, ma jednak istotny wpływ na życie społeczne pacjentów, liczbę dni opuszczonych przez dzieci w szkole oraz wydajność w pracy. „Nieleczony lub nieprawidłowo leczony, może być przyczyną powikłań ze strony dolnych dróg oddechowych (w tym astmy), górnych dróg oddechowych, układu krążenia, zatok przynosowych i uszu. Takie objawy alergicznego nieżytu nosa, jak upośledzenie drożności nosa, kichanie, świąd i nadmierna wydzielina z nosa, są często bagatelizowane przez chorych.”3 Nieleczony lub leczony nieskutecznie może spowodować utratę fizjologicznych funkcji nosa, takich jak: nawilżanie, ogrzewanie i oczyszczanie powietrza, co z kolei może prowadzić do powikłań (m.in. zapalenia zatok, ucha środkowego, rozwoju polipów nosa). Alergiczny nieżyt nosa jest czynnikiem ryzyka rozwoju astmy badań wynika iż u 10-40% chorych na ANN współwystępuje astma oskrzelowa, a u 80% chorych na astmę występuje alergiczny nieżyt nosa.4 Ważne jest, by u pacjentów u których występuje przewlekły nieżyt nosa, zebrać wywiad w kierunku współistnienia astmy i analogicznie u pacjentów z astmą oskrzelową, należy zebrać wywiad dotyczący objawów przewlekłego nieżytu nosa.5 Zarówno w „wieku dziecięcym i u nastolatków alergiczny nieżyt nosa jest częściej obserwowany u chłopców.”6
Choroba o której mowa rozpoczyna się u osób predysponowanych genetycznie z badań wynika iż zachorowalność na ANN jest większa w krajach rozwiniętych, w obrębie aglomeracji miejsko-przemysłowych oraz w niższych grupach wiekowych (dzieci, młodzież). Badanie „Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce” wykazało, że średnia częstość objawów ANN wynosiła 22,5% (23,6% u dzieci w wieku 6-7 lat; 24,6% u młodzieży w wieku 13-14 lat i 21% u dorosłych). Częściej z tą chorobą zmagają się mężczyźni mieszkający w miastach. ANN zazwyczaj przebiega z innymi chorobami z kręgu atopii - astmą oskrzelową, alergią pokarmową, wypryskiem atopowym oraz pokrzywką. Niektórzy chorzy z alergią na pyłki roślin reagują na zbliżone do nich budową alergeny pokarmowe (klasycznym przykładem jest świąd w jamie ustnej po zjedzeniu jabłka przez chorego uczulonego na pyłek brzozy) jest to tzw. zespół alergii jamy ustnej. Charakterystyczny jest również dodatni wywiad rodzinny w kierunku atopii.7 W poniżej zaprezentowanej tabeli zostały zaprezentowane objawy rozróżniające alergiczny nieżyt nosa od infekcyjnego.
Tabela 1.Różnicowanie nieżytu nosa alergicznego i infekcyjnego
| Cecha | Przeziębienie | Alergiczny nieżyt nosa |
|---|---|---|
| wodnisty wyciek z nosa | często | często |
| zatkanie nosa | często, zwykle znaczne | często, zmienne |
| kichanie | zwykle | często |
| świąd nosa | rzadko | zwykle |
| ból nosa | zwykle | nigdy |
| świąd oczu | rzadko | często |
| kaszel | często | dość często |
| gorączka | rzadko (zwykle u dzieci) | nigdy |
| Uogólnione bóle mięśniowe | nieznaczny | nigdy |
| zmęczenie, osłabienie | dość częste | niekiedy, nieznaczne |
| ból gardła | często | nigdy |
| świąd podniebienia i gardła | nigdy | niekiedy |
| czas trwania | 3-14 dni | tygodnie lub miesiące |
Źródło: Żródło:http://www.klrwp.pl/file/wytyczne/Zasady%20postepowania%20w%20ANN_Wytyczne%20Kolegium%20Lekarzy%20Rodzinnych%20w%20Polsce.pdf
„ANN rzadko rozpoznawany jest u dzieci poniżej 4. roku życia. Wynika to ze specyfiki naturalnego przebiegu rozwoju choroby alergicznej, w którym w pierwszym okresie po urodzeniu (1-2 rok życia) dominują objawy ze strony skóry i układu pokarmowego, a dopiero w okresie późniejszym (przedszkolnym i szkolnym) ze strony dróg oddechowych (alergiczny nieżyt nosa i astma)”8
Ograniczeniem w diagnostyce tej oto choroby u najmłodszych dzieci (poniżej 2 roku życia) może być również immunologiczna niedojrzałość skóry, która objawia się niemożnością wytwarzania IgE – kluczowej immunoglobuliny która jest odpowiedzialna za rozwój reakcji alergicznej w organizmie człowieka. Stąd można wysnuć następujący wniosek, iż testy skórne wykonywane u najmłodszych dzieci mogą mieć wynik fałszywie ujemny, pomimo toczącej się choroby.9
Alergiczny nieżyt nosa wiąże się z miejscową i ogólnoustrojową nadprodukcją swoistych przeciwciał IgE w odpowiedzi na kontakt z alergenem. Najczęściej są to alergeny wziewne: sezonowe (pyłki roślin wiatropylnych — traw i drzew) lub całoroczne (roztocze kurzu domowego, naskórek i sierść zwierząt, pleśnie) 10. Znacznie rzadziej ANN wywołują alergeny pokarmowe lub zawodowe (m.in. mąka, lateks, izocyjaniany, formaldehyd). W przypadku alergii na pyłki roślinne ryzyko wystąpienia alergicznego nieżytu nosa wzrasta w okresach podwyższonego stężenia pyłków roślinnych w powietrzu. W przypadku uczulenia na np. roztocze kurzu domowego, objawy trwają przez cały rok, nasilając się w okresie grzewczym.
Według obecnej klasyfikacji alergiczny nieżyt nosa można podzielić następującą ze względu na czas trwania przewlekły i sezonowy oraz ze względu na stopień ciężkości ciężki umiarkowany i łagodny.11 W tabeli nr 2 został zaprezentowany podział nieżytów nosa.
Tabela 2 Podział alergicznego nieżytu nosa
PODZIAŁ ALERGICZNEGO NIEŻYTU NOSA wg ARIA |
|---|
|
|
|
|
Źródło:http://alergia.org.pl/lek/index.php?option=com_content&task=view&id=380&Itemid=78
Poniżej została zaprezentowana tabela w której zostały przedstawione najczęstsze przyczyny niedrożności nosa w zależności od wieku12
Tabela 3. Najczęstszych przyczyn niedrożności nosa w zależności od wieku
|
Dziecko w wieku przedszkolnym | Dzieci w okresie szkolnym | Dorośli i młodzież |
|---|---|---|---|
| wady rozwojowe nosa i przewodów nosowych (zarośnięcie nozdrzy tylnych jedno- lub obustronne, skrzywienie przegrody nosa, wrodzone guzy linii środkowej nosa - glejaki, torbiele skórzaste, przepuklina oponowo-mózgowa) | infekcyjny nieżyt nosa | jak u dzieci w wieku przedszkolnym oraz przyczyny wymienione poniżej | infekcyjny nieżyt nosa |
| Uraz wewnątrz łonowy, okołoporodowy i po urodzeniu | ciało obce | urazy (krwiak przegrody, złamania i zrosty) | polekowy |
| przyczyny metaboliczne (niedoczynność tarczycy) | zaburzenia anatomiczne, w tym jednostronne zarośnięcie nozdrzy tylnych | wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego | hormonalny |
| ciało obce | przerost migdałka gardłowego, polipy nosa | glejak nosa | idiopatyczny |
| refluks żołądkowo-jelitowy | guzy linii środkowej nosa (torbiel skórzasta, przepuklina oponowo- -mózgowa) | polekowy nieżyt nosa | eozynofilowy |
| guzy (np. przepuklina oponowo-mózgowa) | polipy nosa (rozważyć mukowiscydozę) | zanikowy | |
| mukowiscydoza, zaburzenia ruchomości rzęsek | inne, m.in.: nadużywanie substancji psychoaktywnych drogą donosową |
Żródło:http://www.klrwp.pl/file/wytyczne/Zasady%20postepowania%20w%20ANN_Wytyczne%20Kolegium%20Lekarzy%20Rodzinnych%20w%20Polsce.pdf
Leczenie
Postępowanie terapeutyczne w przypadku u chorych na ANN obejmuje unikanie ekspozycji na alergen, leczenie farmakologiczne, leczenie niefarmakologiczne, immunoterapię, edukację pacjenta. Ważne jest aby ograniczyć kontakt z alergenem wywołującym objawy kliniczne, co często wystarczy, by je znacznie zredukować. Jeśli ograniczenie kontaktu z alergenem jest niemożliwe, takim przykładem może być uczulenie na pyłki roślin, a przebieg choroby ma charakter postępujący i nie jest w pełni kontrolowany przez stosowaną farmakoterapię, należy zastanowić się nad wprowadzeniem swoistej immunoterapii. Leki które stosuje się w leczeniu alergicznego nieżytu nosa najczęściej podaje się donosowo lub doustnie. ,,Główną zaletą podawania leków bezpośrednio do nosa jest możliwość uzyskania dużego stężenia leku w narządzie docelowym, co pozwala uniknąć ogólnoustrojowych działań niepożądanych lub je zminimalizować.”13 „Celem leczenia jest opanowanie objawów choroby, poprawa jakości życia pacjenta oraz zapobieganie powikłaniom i chorobom współistniejącym z ANN.”14
Farmakoterapia
doustne leki przeciwhistaminowe
leki złożone z doustnego leku przeciwhistaminowego i leku -adrenomime- tycznego (obluirczającego naczynia krwionośne błony śluzowej nosa)
miejscowe leki przeciwhistaminowe
glikokortykosteroidy donosowe
glikokortykosteroidy doustne15
Edukacja pacjenta i rodziny
Ilość, jakość i sposób przekazanych informacji muszą być dostosowane do posiadanej przez pacjenta wiedzy ogólnej, wykształcenia i wieku. Należy udzielić informacji o naturze choroby, jej przyczynach, patomechanizmach, objawach i dostępnych formach leczenia. Ogromne znaczenie ma również prawidłowe przyjmowania leków. Pacjenta należy poinformować o powikłaniach ANN (zapalenie zatok, zapalenie ucha środkowego), oraz o chorobach współistniejących z ANN (astma, polipy nosa). Należy uświadomienia pacjenta o przewlekłym charakterze choroby i długotrwałym leczeniu, którego efekty mogą być widoczne dopiero po wielu miesiącach.
Postępowanie niefarmakologiczne
Postępowanie niefarmakologiczne obejmuje metody prewencji wtórnej. Wszyscy chorzy na ANN powinni unikać ekspozycji na dym tytoniowy. U pacjentów u których występuje alergia na pleśnie wewnątrz domowe, alergeny zwierząt domowych oraz alergeny zawodowe należy usunąć je z otoczenia osoby chorej korzystny efekt tego zabiegu może pojawić się dopiero po kilku miesiącach. Jedyną potwierdzoną metodą, która może zapobiec pojawieniu się nadwrażliwości na kolejne alergeny oraz rozwojowi astmy oskrzelowej u chorych na ANN jest immunoterapia swoista. Ponadto można również zalecać chorym płukanie błony śluzowej nosa roztworem soli izo- lub hypertonicznej w celu zmniejszenia objawów ANN.
Problemy pielęgnacyjne u dziecka z alergicznym nieżytem nosa
Problemy pielęgnacyjne u dziecka z alergicznym nieżytem nosa
Problem 1: Podrażnienie wokół nosa
Cel opieki: zniwelowanie nieprzyjemnych dolegliwości
Interwencje pielęgniarskie
Podawanie leków zgodnie ze zleceniem lekarza
Unikanie alergenów wywołujących reakcję alergiczną
Odpowiednia pielęgnacja podrażnienia
Problem 2: Brak apetytu
Cel opieki : przywrócenie apetytu
Interwencje pielęgniarskie:
podawanie dziecku produktów które lubi spożywać
urozmaicenie produktów podawanych dziecku
przygotowanie kolorowych kanapek
Oczekiwany efekt opieki: dziecko zaczyna jeść
Problem 3 : Obniżona samoocena spowodowana wyglądem
Cel opieki: poprawa samooceny
Interwencje pielęgniarskie:
rozmowa z pacjentem
unikanie alergenów wywołujących reakcję alergiczną
Oczekiwany efekt opieki: samoocena dziecka uległa poprawie
Problem 4: Nieprawidłowo leczony alergiczny nieżyt nosa
Cel opieki: zapobiegacie powikłaną wynikającym z nieprawidłowego leczenia ANN
Interwencje pielęgniarskie:
Niedopuszczenie do wystąpienia powikłań ze strony górnych dróg oddechowych
Kontrola parametrów życiowych
Podawanie leków zgodnie ze zleceniem lekarza
Unikanie alergenów wywołujących reakcję alergiczną
Oczekiwany efekt opieki: stan zdrowia pac jęta powinien ulec poprawie po zastosowaniu odpowiednich metod leczenia problem do dalszej obserwacji
Problem 5: Ból spowodowany podrażnieniem
Cel opieki: zmniejszenie doznaj bólowych lub całkowita ich likwidacja
Interwencje pielęgniarskie:
Ewakuacja wydzieliny
Zmniejszenie doznań bólowych po przez zastosowanie odpowiednich leków oraz odpowiedniej pielęgnacji miejsc podrażnionych
Oczekiwany efekt opieki: zmniejszenie dolegliwości bólowych lub całkowita ich likwidacja
Problem 6: Trudności z oddychaniem spowodowane katarem
Cel opieki: poprawa oddychania
Interwencje pielęgniarskie
Ewakuacja wydzieliny
Wykonanie inhalacji z NACl
Zastosowanie drenażu ułożeniowego czyli pozycji pół wysokiej lub wysokiej
Oczekiwany efekt opieki: poprawa oddechu
Problem 7: Deficyt wiedzy na temat choroby
Cel opieki: edukacja pacjenta i jego rodziny
Interwencje pielęgniarskie:
poinformowanie pacjenta o powikłaniach nieleczonego ANN
rozmowa z pacjentem o możliwościach leczenia
edukacja jak prawidłowo przyjmować leki
uświadomienie iż efekty terapii mogą być widoczne po długotrwałym leczeniu
Oczekiwany efekt opieki: pacjent poszerzył wiedzę odnośnie swojej choroby
Zdiagnozowanie oraz prawidłowe prowadzenie chorych z alergicznym nieżytem nosa jest bardzo istotne ponieważ ANN jest czynnikiem ryzyka rozwoju astmy. Pomimo, iż ta choroba nie jest z reguły chorobą o ciężkim przebiegu, ma jednak istotny wpływ na życie społeczne pacjentów.
Bibliografia:
Radzikowski A., Banaszkiewicz A., Pediatria. Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa, Wydawnictwo MediPage, Warszawa 2008
Bocheńska-Marciniak M. Alergiczny nieżyt nosa— wiodąca choroba alergiczna XXI wieku. Terapia2002
http://www.mededu.home.pl/linki/AP3-2014_Przewlekly_alergiczny_niezyt_nosa.pdf
http://www.klrwp.pl/file/wytyczne/Zasady%20postepowania%20w%20ANN_Wytyczne%20Kolegium%20Lekarzy%20Rodzinnych%20w%20Polsce.pdf
Radzikowski A., Banaszkiewicz A., Pediatria. Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa, Wydawnictwo MediPage, Warszawa 2008.s. 196.↩
http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCEQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.mediton.pl%2Flibrary%2Fpa_volume-1_issue-2_article-533.pdf&ei=b00lVd2wL4q6sQHVmoHoCQ&usg=AFQjCNHape4sHZsbY-fFGNmMZ8nCvr0LEw&bvm=bv.90237346,d.bGg z dnia 5.04.2015r↩
http://www.mededu.home.pl/linki/AP3-2014_Przewlekly_alergiczny_niezyt_nosa.pdf z dnia 5.04.2015r. s.3↩
http://www.klrwp.pl/file/wytyczne/Zasady%20postepowania%20w%20ANN_Wytyczne%20Kolegium%20Lekarzy%20Rodzinnych%20w%20Polsce.pdf z dnia 5.04.2015r↩
http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCEQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.mediton.pl%2Flibrary%2Fpa_volume-1_issue-2_article-533.pdf&ei=b00lVd2wL4q6sQHVmoHoCQ&usg=AFQjCNHape4sHZsbY-fFGNmMZ8nCvr0LEw&bvm=bv.90237346,d.bGg z dnia 5.04.2015r↩
Radzikowski A., Banaszkiewicz A., op. cit.,s.196.↩
Tamże,.s.197.↩
http://www.szybkapilka.info/laryngolog/pismiennictwo/rupatadyna-nowa-opcja-leczenia-niezytu-nosa/#page=1&zoom=auto,-82,848 z dnia 05.04.2015r.↩
Tamże s.3.↩
Bocheńska-Marciniak M. Alergiczny nieżyt nosa— wiodąca choroba alergiczna XXI wieku. Terapia2002;1s.7–20.↩
Radzikowski A., Banaszkiewicz A., op. cit.,s.197.↩
Tamże, s.197.↩
Radzikowski A., Banaszkiewicz A., op. cit.,s.199.↩
http://www.klrwp.pl/file/wytyczne/Zasady%20postepowania%20w%20ANN_Wytyczne%20Kolegium%20Lekarzy%20Rodzinnych%20w%20Polsce.pdf z dnia05.04.2015r.↩
Radzikowski A., Banaszkiewicz A., op. cit.,s.199.↩