UWAGA :

Uwaga ujmowana jest jako proces selekcji lub proces odpowiedzialny za gospodarowanie zasobami poznawczymi.

1. W polu uwagi wyróżniamy :

1. Część centralną – na której koncentruje się jednostka w danym momencie

2. Część peryferyczną – która zawiera bodźce trudniej dostępne

1. Dystraktory – wszystkie dodatkowe bodźce, które odciągają uwagę od podstawowego zadania realizowanego w danym momencie.

2. Podstawowe funkcje uwagi:

1. Selekcjonowanie bodźców docierających do jednostki
   - bodźców jest zbyt wiele byśmy mogli prawidłowo na nie wszystkie reagować. Konieczne jest selekcjonowanie.

• Selekcja pierwotna: selekcja bodźców odbieranych przez narządy zmysłowe.

• Selekcja wtórna: występuje w procesach pamięciowych (między pamięcią krótkotrwałą i trwałą). Istotą tej selekcji jest proces osłabiania informacji, które jednostka uznaje za mało ważne.

• Selekcja trzeciego rzędu: pojawia się wtedy kiedy jednostka posługując się wiedzą zapisaną w pamięci trwałej przygotowuje plan działania. Informacje z pamięci trwałej przesyłane są do pamięci operacyjnej która bezpośrednio kieruje jakimś działaniem.

1. Ukierunkowanie procesów poznawczych

- uwaga poszukuje informacji które mogą się przydać w rozwiązywaniu różnych problemów. Ta funkcja uwagi wiąże się z procesami eksploracji percepcyjnej i poznawczej.

* uwaga intensywna: ma stosunkowo mały zakres , ale poznwala na głębokie
przetwarzanie informacji będących w jej zasięgu.

* uwaga ekstensywna: ma zakres stosunkowo szeroki, ale przetwarzanie
dostępnych jej informacji jest dość płytkie.

1. Określanie wielkości wykorzystywanych zasobów poznawczych poświęcanych na realizację różnych zadań.

- uwaga decyduje o tym, ile energii psychicznej poświęcamy na wykonanie pewnego zadania.
- o tym jaka ilość zasobów poznawczych zostanie zaangażowana do wykonania zadania decydują:

* wymagania zadania (proste zadania/ trudne zadania)

* wielkość zasobów poznawczych ( im większa jest ich pula tym więcej jednostka może ich

zaangażować)
* stopień przeuczenia zadania ( zadania przeuczone, wysoce zautomatyzowane wymagają
stosunkowo niewielkiej puli zasobów.)

-mechanizmy, które ludzie wykorzystują w celu zwiększenia ilości zasobów poświęcanych danemu zadaniu.

* ogniskowanie: przejście od uwagi ekstensywnej do intensywnej.

* zwiększanie zaangażowania bez zmiany rozmiarów puli danych, którymi dysponuje jednostka

4. fizjologiczne mechanizmy uwagi:

a) odruch orientacyjny:
* skierowanie receptorów na źródło stymulacji, przy czym towarzyszy temu aktywność motoryczna
ułatwiająca odbieranie tych bodźców.
* pojawia się wzrost wrażliwości wszystkich receptorów
* Pojawia się wyraźny wzrost poziomu aktywacji organizmu
* Odruch orientacyjny jest uzależniony od wystąpienia bodźców sygnałowych (niespodziewaność,
złożoność, niepewność, niespójność, konflikt)
* Odruch orientacyjny ulega wygaszaniu po kilku wystąpieniach bodźca)
* W skład odruchu orientacyjnego wchodzą 2 niezależne elementy:
- mechanizm modelujący z komparatorem ( jest odpowiedzialny za stworzenie reprezentacji
odebranych bodźców i porównanie jej z istniejącymi zasobami wiedzy)
Babla. ??

b) mechanizm indukcji ujemnej (Pawłow): pobudzenie pojawiające się w pewnej okolicy kory mózgowej
wywołuje hamowanie w okolicach sąsiednich.
odruch orientacyjny jest fizjologicznym mechanizmem uwagi niespecyficznej, pojawiającej się przy
kontakcie z nowymi bodźcami, a indukcja ujemna uruchamia uwagę specyficzną lub zogniskowaną.

c) mechanizm uwagi związany z aktywnością układu siatkowego: układ ten zbudowany z sieci włókien
nerwowych oplatających okolice podkorowe odpowiedzialny jest za procesy zasilania.

d) koncepcja La-Berge’a: uwaga pojawia się gdy reprezentacja jakiegoś obiektu zostanie połączona z Ja.
od strony funkcji mózgowych odpowiadają temu trzy okolice tworzące trójkąt aktywności uwagowej.
Funkcje te odpowiedzialne są za:
*ekspresję: przednie i tylne cz. Kory. (spostrzeganie, organizowanie i wykonywanie planów
działania)
* mechanizm wzmacniania: aktywizowanie różnych okolic kory
*mechanizm kontroli: pobudzenie kory czołowej

5. Zjawiska związane z uwagą:

a) CZUJNOŚĆ: zdolność lub stan dzięki któremu jednostka potrafi w dłuższym okresie wykrywać bodźce
specyficzne spośród wielu możliwych bodźców pojawiających się w jej środowisku.

b) Krzywa charakterystyki funkcjonowania obserwatora: obrazuje stosunek częstości poprawnych detekcji
do fałszywych alarmów

c) związek m. proporcjami poprawnych detekcji i fałszywych alarmów:

* stosunek siły sygnału do siły szumu (im jest on większy, tym łatwiej odróżnić sygnał występujący na
tle szumu do samego szumu)

* macierz wypłat ( jest to techniczne określenie czynników wpływających na motywacyjne
konsekwencje podjęcia określonych decyzji.)

* oczekiwania ( uzależnione od częstości występowania sygnałów w pewnych sytuacjach

d) PRZESZUKIWANIE: detekcja sygnałów jest procesem wykrywania bodźców w określonym miejscu.
przeszukiwanie natomiast jest procesem aktywnym bo niewiadomo kiedy i gdzie jakiś
bodziec może wystąpić
ważnym czynnikiem jaki wpływa na przeszukiwanie jest obecność dystraktorów.
kiedy przeszukiwanie opiera się na koniunkcji cech, pojawia się efekt wielkości zbioru!
(im większy jest zbiór obiektów, który musimy przeszukiwać, ze względu na wystąpienie
koniunkcji cech tym więcej czasu to zabiera.)

e) teoria selekcji uwagowej: uwaga działa na poziome procesów percepcyjnych i tam już następuje selekcja
informacji. Informacja na która nie zwracamy uwagi jest po prostu niespostrzegana. Dzieki temu nasz umysł
nie musi podejmować znacznego wysiłku związanego z analizą wszystkich docierających do niego informacji.

f) teoria filtra uwagowego: uwaga jest traktowana jako rodzaj filtra, który przypomina swoim działaniem
zwrotnicę, która dopuszczając do przetwarzania jedną grupę bodźców, blokuje jednocześnie dostęp do
drugiej grupy.

g) teoria wielu filtrów uwagowych:

h) teoria zasobów uwagowych:

6. Dystraktory.

* efekt rykoszetu: myśli i obrazy intruzywne pojawiają się niezależnie od woli jednostki i mają charakter natrętny.
Próby ich usunięcia dają niekiedy efekt paradoksalny, tj. powodują pojawianie się ich z jeszcze
większą częstością.

* klasyfikacja dystraktorów:

7. Czynniki automatyczne i kontrolowane:

PROCESY AUTOMATYCZNE	PROCESY KONTROLOWANE
Nie angażują świadomości. Małe zapotrzebowanie na zasoby uwagi.	Angażują świadomość. Duże zapotrzebowanie na zasoby uwagi.
Przebiegają w sposób równoległy, wskutek czego można wykonywać różne czynności równocześnie.	Przebiegają w sposób sekwencyjny: do wykonania następnej czynności można przystąpić wówczas, gdy zakończona zostanie czynność poprzednia.
Zadania dobrze znane i łatwe.	Zadania nowe i o dużym stopniu trudności.
Duża szybkość wynikająca z dobrego opanowania danej czynności i możliwości pracy w trybie równoległym.	Mała szybkość wynikająca albo z dużej złożoności czynności, albo z konieczności wykonywania jej w sposób sekwencyjny.
Wykorzystują proste procesy poznawcze.	Wykorzystują złożone procesy poznawcze.

8. Refleksyjność i bezrefleksyjność: refleksyjność ujmowana jest jako adaptacyjne tworzenie kategorii, które dobrze
określają zmieniającą się naturę otoczenia jednostki, w tym przede wszystkim
otoczenia społecznego. Występuje pozorne podobieństwo czynności
automatycznych do stanu bezrefleksyjności, a czynności kontrolowanych do
refleksyjności.

9. uwaga podzielna: gdy w trakcie wykonywania jednego zadania człowiek ma równocześnie wykonywać drugie
zadanie to jego sprawność się zmniejszy