Prolog wprowadza odbiorcę w charakterystyczną strukturę świata przedstawionego w dramacie, którego akcja rozgrywa się jednocześnie na dwóch płaszczyznach: realnej i metafizycznej. Terenem przenikania się tych dwóch światów są marzenia senne, charakteryzujące się lirycznym obrazowaniem. Istotną rolę odgrywają również widzenia. Stanowią one część życia duszy ludzkiej oraz dają możliwość kontaktu z wymiarem pozarzeczywistym, z bytami spirytualnymi. Jest to „świat cichy, głuchy i tajemniczy”. W życie bohaterów ingerują siły nadprzyrodzone, które są zaangażowane w walkę o ludzką duszę.
Sceny realistyczne nacechowane się realiami historycznymi, poprzez ukazanie autentycznych osób i wydarzeń. Scena I ma charakter reportażowy. Autor wzbogaca język młodych studentów kolokwializmami. Czas akcji odmierzany jest konkretnymi datami. Świadczą o nich również ukazane kolejno święta kościelne.
Charakterystyczny jest podział prezentowanej przez Mickiewicza społeczności, zarówno tej ze świata rzeczywistego jak i metafizycznego. Dzieli je na prawą i lewą stronę. Strony wypowiadają odmienne opinie i poglądy. Prawa strona jest nacechowana pozytywnie, zawsze wrażliwa moralnie i politycznie uczciwa. Lewa strona jest nacechowana negatywnie.
Kompozycja utworu
przedmowa autora
dedykacja
prolog(motto zaczerpnięte z Ewangelii wg św. Mateusza)
akt I podzielony na sceny:
scena I - "scena więzienna"
scena II - "Wielka improwizacja"
scena III - Egzorcyzm św. Piotra
scena IV - Widzenie Ewy
scena V - Widzenie św. Piotra
scena VI - Sen senatora
scena VII - Salon warszawski
scena VIII - Bal u senatora
scena IX - Dziady
"Dziadów" cz. III "Ustęp" (poemat podróżny)
a) droga do Rosji
b) przedmieścia stolicy
c) Petersburg
d) pomnik Piotra Wielkiego
e) przegląd wojska
f) Oleszkiewicz
g) Do przyjaciół Moskali.
treść "Dziadów"
działalność spiskowa młodzieży w Królestwie Polskim;
tematem jest powstanie listopadowe;
ukazane są osobiste przeżycia poety po upadku powstania;
Kompozycja:
-otwarta, luźna, zacierająca związki przyczynowo-skutkowe pomiędzyposzczególnymi częściami, w której poszczególne sceny ukazują jakiś nowy aspekt świata;
-połączenie elementów cechujących różne rodzaje literackie: dramatu ("Pan Senator"), epicki ("Ustęp") i liryki ("Wielka Improwizacja");
-operowość (partie śpiewane);
-stylistyka misterium (usytuowanie człowieka pomiędzy dobrem a złem,alegoryczność);
-różnorodność konwencji i kategorii estetycznych: - fantastyki z realizmem, -języka potocznego (sc. I, VII i VIII) z symbolicznym językiem mistyki (sc. IV i V), - tragizmu z komizmem (wisielczy humor więźniów), - patosu (Wielka
Improwizacja) z groteską (sceny z diabłami) i satyrą (sc. VII);