ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ – 35-40 do 55-60
Zmiany fizyczne i fizjologiczne: słabszy wzrok, dalekowzroczność, wrażliwość na brak światła, obniżanie powolne sprawności zmysłu słuchu. Ok. 50 obniżanie wrażliwości smakowej.
Funkcje psychomotoryczne – spadek siły mięśni, koordynacji ruchowej
Ogólny stan zdrowia na ogół dobry; klimakterium u kobiet i podobny stan u mężczyzn
Wzrost zaangażowania w prace zawodową.(stres w pracy, wypalenie zawodowe, utrata pracy lub zmiana pracy)
Fazy życia rodzinnego – dorastające dzieci, kryzys wieku średniego i na niego nakłada się kryzys adolescencji, „opuszczone gniazdo”
Rozwój poznawczy – ukryte zdolności – efekt doświadczenia. Natura rozwoju poznawczego. Inteligencja a mądrość. Religijno-filozoficzne koncepcje mądrości. Rozwój perspektywy biograficznej.
PÓŹNA DOROSŁOŚĆ - Starość – PO 55 RŻ
Indywidualne zróżnicowanie procesów, biologiczny wymiar starości (zmiany wsteczne, degeneracja, zanik zdolności reprodukcji komórek).
Obniżenie sprawności fizycznej, mnoga patologia – występowanie kilku schorzeń naraz.
Wymiar psychospołeczny – straty lub koszty starzenia (nowa adaptacja).
Zdarzenia krytyczne w starości : utrata atrakcyjności fizycznej, utrata bliskiej osoby, utrata statusu społecznego i ekonomicznego, utrata poczucia przydatności i prestiżu, zbliżająca się perspektywa śmierci.
Teorie adaptacji do starości:
teoria aktywności (znaleźć zastępcze zajęcie, pasję),
teoria wycofania się (wyłączenie się z życia społecznego stanowi ważną potrzebę człowieka starego)
teoria stresu starości – obniżenie ogólnej sprawności i utrata statusu społecznego i i materialnego działają jak stresory i zmuszają człowieka do readaptacji; rekapitulacja cyklu rozwojowego – znów znaczenia nabiera to , co na początku cyklu – dobrostan fizjologiczny psychologiczny – poczucie bezpieczeństwa oraz potrzeba ogólnej stymulacji.
Obniżenie sprawności intelektu, w zamian za to : mądrość, integracja
Myślenie kontekstualno – dialektyczne: godzenie konfliktów między normami, potrzebami Ja i innych osób; mniej konwencjonalne w języku; autentyczna ekspresja emocjonalna; nie używają wyparcia, tłumienia – świadome integrują te mechanizmy obronne w poczet kontroli; tolerancyjne, stosują wielorakie kryteria oceniania; bardziej odpowiedzialne – biorą pełną odpowiedzialność za emocje, unikają przypisywania innym zła, mają duże zrozumienie problemów, dystans wobec smutków osób z otoczenia i umiarkowaną empatię
Mądrość ludzi starych: bogactwo doświadczeń, wycofanie się z aktywnego życia zawodowego, towarzyskiego i rodzinnego bez poczucia żalu aż do wyciszenia umysłu, prosty tryb życia o rytualnym charakterze czynności codziennych, spadek energii życiowej i napędu, co sprzyja refleksji i kontemplacji.
Ostatnia faza życia – powrót do przeszłości i lęk przed śmiercią