Postępowanie i zasady pielęgnacji dziecka w okresie gorączkowym

Gorączką nazywamy stan patofizjologiczny w którym ciepłota ciała wzrasta powyżej normy. Gorączka u dzieci jest najpopularniejszym objawem chorobowym. Normy temperatury są dla dzieci inne niż dla dorosłych. Wyznacznikiem jest tutaj pomiar stosowany w odbycie.

• Zaraz po urodzeniu 37,6° - 38,1°C

• Kilka godzin później 36,5° - 37°C

• Od drugiego dnia życia 36,9° - 37,4°C

Należy zwrócić uwagę, że w zależności od miejsca pomiaru mogą zdarzać się pewne odchylenia. Aby pomiar był właściwy należy pamiętać, że temperatura mierzona:

• W dole pachowym jest zazwyczaj o 0,5° niższa niż w odbycie

• W ustach do 0,3° niższa niż w odbycie

• W ustach o 0,2° wyższa niż pod pachą.

Bardzo duża rolę odgrywa również sposób pomiaru. U noworodków i niemowląt zaleca się pomiar temperatury w odbycie, należy dziecko odwrócić na brzuszek i dobrze natłuszczony termometr wsunąć w odbyt podczas pomiaru należy przytrzymać pośladki dziecka na trzy minuty. Metoda ta jest bardzo niebezpieczna, gdyż częstym powikłaniem było mechaniczne podrażnienie odbytu. Dużo lepszą metodą jest pomiar w pachwinie. Tym bardziej, że niektóre schorzenia wykluczają pomiar w odbycie. Należą do nich choroby odbytnicy i narządów moczowo – płciowych. Aby wynik był jak najbardziej miarodajny należy wiedzieć, że temperatura ciała zdrowego człowieka wacha się w ciągu dnia. Najniższa jest rankiem, a najwyższa wieczorem. Dlatego też najlepiej jest dokonywać pomiarów dwa razy dziennie rano( ok. 8:00) i wieczorem (ok. 17:00).

Typowe objawy gorączki u małych dzieci

- rumieńce, przyspieszony oddech

- biegunka, głównie u niemowląt

- ciepła skóra, zwłaszcza na głowie i plecach; jednocześnie często wilgotna, a nawet zimna skóra na ramionach i nogach;

- przy wysokiej gorączce u dzieci poniżej 3 roku życia mogą wystąpić nawet drgawki z utratą przytomności

Stopnie nasilenia gorączki – mierzone pod pachą - określamy zwykle jako:

- normalna temperatura to: 36 -37 stopni Celsjusza,

- stan podgorączkowy: 37,1-38 stopni Celsjusza,

- gorączka - umiarkowana: 38,1-39 stopni Celsjusza,

- gorączka - wysoka: powyżej 39 stopni Celsjusza.

Temperatura mierzona w jamie ustnej jest wyższa o 0,3 stopnie Celsjusza, a w odbytnicy - o 0,5 stopni Celsjusza od mierzonej w tym samym czasie pod pachą. Temperaturę ciała możemy też mierzyć specjalnymi aparatami cyfrowymi, np. w uchu.

U niemowląt zwykle mierzymy temperaturę w odbycie, gdyż taki pomiar jest szybki, wygodny do przeprowadzenia i dokładny.

Toteż o gorączce u niemowląt i małych dzieci mówimy wówczas, gdy temperatura mierzona w odbycie wyniesie:

- gorączka - umiarkowana: powyżej 38,5 stopni Celsjusza,

- gorączka - wysoka powyżej 39,5 stopni Celsjusza,

Przyczyny gorączki

Zwykle gorączkę wywołują choroby z infekcją wirusową lub bakteryjną. Zalicza się do nich: przeziębienie, grypę, zapalenia migdałków, zapalenie ucha środkowego, infekcje żołądkowo-jelitowe, zapalenie pęcherza moczowego, odrę, różyczkę, świnkę, ospa wietrzną, bolesne ząbkowanie, poparzenia słoneczne, udar, itp. Poniżej podano najczęściej występujące u dzieci choroby infekcyjne oraz towarzyszące im objawy.

Choroby wywołujące gorączkę	Objawy wywołujące lub towarzyszące gorączce
przeziębienie	stan podgorączkowy oraz: katar, ból gardła, ból mięśni, kaszel,
grypa	wysoka gorączka oraz: kaszel, katar, ból głowy i mięśni
angina -zapalenie migdałków podniebiennych	nieprzyjmowanie napojów przez niemowlęta, u starszych dzieci ból gardła, zwłaszcza przy przełykaniu
zapalenie ucha środkowego	małe dziecko często dotyka ucha, jest płaczliwe i niespokojne; starsze dzieci skarżą się na ból ucha
zapalenie krtani u małego dziecka	Szybko narastająca duszność, „szczekający” kaszel, wysoka gorączka, wdech powietrza, któremu towarzyszą odgłosy „piania koguta” - wymagają natychmiastowej intensywnej pomocy lekarskiej i wezwania pogotowia.
infekcja żołądkowo-jelitowa	gorączka oraz: biegunka i wymioty.
zapalenie pęcherza moczowego	gorączka oraz: parcie na pęcherz, pieczenie podczas oddawania moczu.
odra	gorączka oraz zaczerwienione oczy, łzawienie, światłowstręt katar, ból gardła, męczący i suchy kaszel
różyczka	(objawy: różowa wysypka, początkowo za uszami na szyi, a potem na całym ciele, powiększenie i bolesność węzłów chłonnych na potylicy, na szyi, niewielka gorączka);
świnka	gorączka oraz: bolesny obrzęk poniżej uszu, obrzęk ślinianek podżuchwowych i podjęzykowych, szyja wyraźnie grubsza, gorączka
ospa wietrzna	wysoka gorączka do 40 °C oraz: czerwone plamki wypełniające się płynem surowiczym, a następnie pękające przy najmniejszym urazie; powstałe w to miejsce krosty pokrywają się strupami, które odpadają po 1-3 tyg
zapalenie opon mózgowych	wysoka gorączka, zły stan ogólny, silny ból głowy, światłowstręt, sztywność karku, wymioty
inne częste przyczyny gorączki -	u niemowląt - bolesne ząbkowanie, gorączka trzydniowa, inne stany zapalne.
Inne rzadkie przyczyny gorączki	oparzenie słoneczne, reakcje alergiczne, choroby układu odpornościowego

Do obniżania gorączki u dzieci zalecany jest paracetamol i ibuprofen

Aby wyregulować termostat organizmu, zalecane są leki, które mogą zmniejszyć gorączkę. Zwykle zaleca się małym dzieciom paracetamol lub ibuprofen w czopkach lub w syropie. Środki tego typu mogą być używane przez większość dzieci w wieku powyżej 6 miesięcy.

Naturalne metody obniżania gorączki

Gorączkę można obniżać także metodami fizycznymi – czyli tzw. naturalnymi, które, jeśli stosowane są z rozsądkiem, są skuteczne i nieszkodliwe.

Okłady na klatkę piersiową

Gruby ręcznik bawełniany lub tetrowe pieluchy zanurzamy w ciepłej wodzie i wyciskamy. Okład należy następnie rozprostować i ułożyć na suchym ręczniku o identycznych wymiarach, położyć na nim dziecko, zawinąć, lekko przykryć i pozostawić tak przez 10–15 minut. Po tym okresie zabieg należy powtórzyć.

Kąpiel ochładzająca

Dziecko umieszcza się w wannie pełnej wody o temperaturze o 1oC niższej niż temperatura ciała. Następnie przez dopuszczanie zimnej wody temperaturę kąpieli obniża się do 32–30oC. Jest to metoda bardzo skuteczna, obciąża jednak znacznie układ krążenia i dlatego powinna być stosowana tylko wtedy gdy zawiodą inne sposoby a układ krążenia chorego jest stabilny.

Należy pilnie zawezwać lekarza, gdy:

1. U niemowlęcia poniżej 6 m-ca życia pojawi się wysoka gorączka

2. Jeśli u dziecka powyżej 1 roku wysoka gorączka utrzymuje się przez 1-2 dni.

3. Jeśli gorączka przekroczy 40°C i nie spada mimo zastosowania leków przeciwgorączkowych.

4. Gdy wystąpiły drgawki gorączkowe.

5. Gdy dziecko z gorączką nie może przechylić głowy do przodu (sztywność karku).

6. Jeśli dziecko z wysoka gorączką nie chce wypijać wystarczającej ilości napojów.

7. Gdy dziecko ma silne bóle.

Lekarz powinien dokładnie zbadać dziecko, aby znaleźć przyczynę gorączki. Może się okazać się konieczne pobranie wymazu z gardła lub wykonanie badania krwi i moczu dziecka. Zazwyczaj lekarz przepisuje leki przeciwzapalne i przeciwbólowe obniżające gorączkę i łagodzące objawy jej towarzyszące. Jeśli stwierdzi, że doszło do infekcji bakteryjnej może przepisać antybiotyki.

Problem	Postępowanie	Pielęgnacja
Obniżenie gorączki Zapewnienie prawidłowej temperatury ciała Poprawa samopoczucia	1. Obserwacja i pomiar temperatury 2. Utrzymanie odpowiedniej temperatury w pomieszczeniu: -wietrzenie sali -zakręcenie grzejników przy wysokiej    temperaturze w pomieszczeniu 3. Nawilżanie powietrza	Schładzanie fizykalne: -zimne okłady (w postaci worka z lodem, zimnych kompresów) na okolice głowy, pachwinowe, pachowe i karku -kąpiel -Podanie odpowiedniej ilości letnich płynów - Zmiana bielizny osobistej i pościelowej w przypadku przepocenia.
UTRUDNIONE PRZYJMOWANIE POKARMÓW SPOWODOWANE ZAPALENIEM ŚLUZÓWKI JAMY USTNEJ	Zapobieganie zapaleniu w jamie ustnej Zmniejszenie dolegliwości bólowych, złagodzenie objawów Zapobieganie wysychaniu jamy ustnej	1.  Obserwacja stanu śluzówki (uszkodzona, zaczerwieniona, bolesna, wybroczyny ) 2.  Ocena stanu śluzówki 3.  Nadzór i nauka toalety jamy ustnej zawiesiną p/grzybiczą i preparatem odkażającym oraz innymi środkami 4. Zalecenie unikania spożywania płynów i potraw drażniących śluzówkę.
NIEPOKÓJ I ROZDRAŻNIENIE SPOWODOWANE HOSPITALIZACJĄ	Zapewnienie potrzeby bezpieczeństwa Eliminacja lęku Zmniejszenie napięcia emocjonalnego Zapobieganie niechęci dziecka do personelu medycznego	1. Stworzenie przyjaznej atmosfery. 2.  Przedstawienie się pielęgniarki przyjmującej dyżur. 3.  Dostarczanie rodzicom dziecka jasnych informacji dotyczących procesu leczenia. 4. Zapewnienie kontaktu z matką . 5.  Okazanie zainteresowania (szczególnie w przypadku braku rodziców), branie na ręce, rozmowa, zabawa. 6.  Organizowanie czasu wolnego dziecka poprzez: zabawę 7.  Możliwość przebywania rodzica na oddziale, również w nocy 8.  Okazywanie serdeczności i pozyskanie zaufania podczas kontaktu z dzieckiem poprzez: - przytulenie, -  pogłaskanie, -  wspólną zabawę, czytanie bajek -  noszenie na rękach
STRES ZWIĄZANY Z CZYNNOŚCIAMI MEDYCZNYMI	Zmniejszenie niepokoju i lęku związanego z zetknięciem się z nieznaną aparaturą	1.       Wytłumaczenie matce dziecka celu i czasu przebiegu czynności pielęgniarskich. 2.       Uspokojenie poprzez rozmowę i możliwość wyrażenia niepokoju. 3.       Odwrócenie uwagi dziecka od sytuacji wzbudzającej lęk. 4.       Wspierająca obecność matki podczas zabiegów pielęgniarskich. 5.       Włączenie matki do opieki i pielęgnacji poprzez instruktaż
BRAK NAWYKÓW HIGIENICZNYCH	Zapewnienie komfortu fizycznego i psychicznego Zapobieganie zakażeniom	1.       Ocena stanu skóry 2.       Zaplanowanie kąpieli 3.       Nadzór nad kąpielą 4.       Nadzór nad toaletą jamy ustnej 5.       Nadzór nad toaletą jamy nosowej 6.       ( oczyszczanie, nawilżanie śluzówki ) 7.       Wskazówki dla matki dotyczące pielęgnacji oczu. 8.       Wskazówki dla matki dotyczące pielęgnacji krocza
UTRUDNIONE ODDYCHANIE SPOWODOWANE WILGOTNYM KASZLEM	Złagodzenie dolegliwości Zapobieganie powikłaniom ze strony układu oddechowego Zachowanie drożności dróg oddechowych	1.       Obserwacja charakteru kaszlu (ilości, zapachu, koloru, częstotliwości) 2.       Przyjęcie wygodnej pozycji, zmiana pozycji ułożeniowej 3.       Ewakuowanie zalegającej wydzieliny: odśluzowywanie 4.       Częste pojenie w małych ilościach 5.       Zastosowanie inhalacji, drenażu  ułożeniowego 6.       Oklepywanie i nacieranie 7.       Wietrzenie sali, nawilżanie

Bibliografia:

• Gorączka u dziecka, Jacek Grygalewicz, PZWL, 2009 r.

• Pediatria i pielęgniarstwo pediatryczne, Mary E. Muscari, Jean Krajicek Bartek, Mary Emily Cameron, PZWL, 2005 r.