Symonia (świętokupstwo) - sprzedaż i kupno godności i urzędów kościelnych.Nepotyzm - powierzanie wysokich, dochodowych stanowisk i godności członkom własnej rodziny. Odpust - darowanie (pełne częściowe) doczesnej kary za grzech i odpuszczanie nakazanej pokuty, dokonywane przez odpowiednią władzę duchowną (biskupa).Annaty- wpłaty z dochodów uzyskanych wpierwszym roku po otrzymaniu beneficjum kościelnego, składane papieżowi na utrzymanie misjonarzy. Daty :
1517r. - wystąpienie Marcina Lutra przeciwko sprzedaży odpustów.1520r. - Marcin Luter publicznie spalił egzemplarz papieskiego pisma (bulli). 1529r. - sejm w Spirze. 1524-1525r. - powstania chłopskie w Niemczech, żądania reformy religii. 1546-1548r. i 1552-1555r. - wojny religijne.
1542r. - powołanie trybunału inkwizycyjnego. 1545-1563r. - obrady soboru trydenckiego.
1540r. - zatwierdzenie przez papieża Zakonu Jezuitów. który założył Ignacy Loyolę w 1534 r
1541r. - powstała pierwsza gmina wyznaniowa kalwinizmu w Genewie. 1555r. - pokój w Augsburgu.
1534r. - wydanie aktu supremacji przez Henryka VIII i utworzenie Zakonu Jezuitów. 1562r. - masakry we na wyznawcach protestantyzmu we Francji (Lyon i Sens). 1570r. - pokój między katolikami i hugenotami, swoboda kultu (oprócz Paryża). 23/24 sierpnia 1572r. - Noc św. Bartłomieja - masakra hugenotów. 1598r. - edykt nantejski 1566r. - wybuch powstania w Niderlandach 1581r. - utworzenie niepodległej Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów. Edykt najteński - Henryk IV w 1598r. wydał, gwarantujący hugenotom wolność sumienia i dostęp do urzędów. Edykt miał także na celu zakończenie wyniszczających państwo wojen i wprowadzić pokój religijny. Pokój w Augsburgu - zawarty w 1555r. między cesarzem Karolem V a protestanckimi książętami Rzeszy w Augsburgu. Stwierdzenie zasady: „Czyj kraj, tego religia”, przewidywał współistnienie katolicyzmu i luteranizmu.
Akt supremacji - w 1534r. Henryk VIII wydał akt supremacji, w którym ogłosił się najwyższym zwierzchnikiem Kościoła w Anglii.Doktryna predestynacji - Jan Kalwin uważał, że Bóg, obdarzając ludzi łaską wiary lub im jej odmawiając, z góry określił, którzy z nich będą zbawieni, a którzy potępieni.
Różnice między kalwinizmem a luteranizmem - w przekonaniu luteranizmu łaska pochodząca od Boga, a nie dobre uczynki, czynią człowieka godnym zbawienia, kalwinizm zaś głosił doktrynę predestynacji. W luteranizmie uznano władzę świecką nad kościołami luterańskimi, gminy wyznaniowe, tworzące Kościół kalwiński nie uznawały zwierzchnictwa władzy świeckiej. Reformacja - ruch religijny i społeczny, mający na celu odnowienie Kościoła. Anabaptyści - zwolennicy Lutra. Hugenoci - wyznawcy kalwinizmu we Francji. Kontrreformacja - Sobór trydencki: Kontrreformacja - mianem kontrreformacji nazwano próby odzyskania utraconych wpływów i odpływu wiernych przez Kościół katolicki oraz odbudowanie autorytety papieża od połowy XVI w do początku XVIII w
Najważniejsze postanowienia Soboru trydenckiego (1545-1563r.) :
- reforma administracji, powołania inkwizycji, na której czele stanęło Święte Oficjum.
- reformacja zakonów i powołanie Zakonu Jezuitów.
- innowierców uznano za heretyków, stworzono indeks ksiąg zakazanych, autorzy ksiąg znajdujących się w indeksie uznano również za heretyków. min Kalwin , Luter , Galileusz , Kopernik (W 1828r zniesiona z ksiag zakazanych Kopernik - „O obrocie ciał niebieskich „ )
- sformułowano podstawowe dogmaty wiary i ujednolicono liturgię , kazania w j. ojczystym
- ustalono jeden brewiarz, mszał, jednolity katechizm.
- wizytacja diecezji przez biskupów
- nowy kalendarz gregoriański - Grzegorz XVII
Przyczyny dualizmu gospodarczego :
W Europie Zachodniej rozwinęła się gospodarka towarowo-pieniężna, a na wschód od Łaby folwarczno-pańszczyźniana Dążenia szlachty do zwiększenia swoich dochodów.Rozwój handlu. Rezygnacja ze służby rycerskiej na rzecz wojsk zaciężnych. Postęp techniczny. Wzrost zaludnienia .Pierwsza w dziejach nowożytnej Europy inflacja.Rozwój państw kolonialnych.Wielkie odkrycia geograficzne. Europa Zachodnia : Gospodarka towarowo-pieniężna. Wolność osobista chłopów, bezrolni zatrudniali się w miastach. Chłopi dzierżawili czyns, który płacili właścicielom. Aktywizacja gospodarcza szlachty poprzez np. ogrodzanie w Anlii (odbieranie ziemi chłopom, która była zamieniana w pastwiska dla owiec). Wiązało się to z zapotrzebowanie na wełnę i rozwojem sukiennictwa. Zaprzeczenie poglądowi, że szlachta nie może uczestniczyć w obrcoei gospodarczym. Spadek uprawy zbóż ze względu na możliwość sprowadzenia taniego zboża z Europy Wschodniej. Wymiana gospodarcza z koloniami, a przez to nowe szlaki handlowe. Spadek znaczenia handlu śródziemnomorski, na rzecz szlaków przez Atlantyk. Rozwój dużych ośrodków miejskich (miasta powyżej 100 tys. mieszkańców) i portów. Nowa struktura mieszczaństwa i poprawa poziomu życia. Kapitalistyczne tendecje rozwojowe. Rozwój systemu nakładczego. Pierwsze manufaktury. Rozwój banków, spółek akcyjnych, powstanie giełd. Europa Wschodnia Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana. Chłop przywiązany do ziemi nie może opuszczać wsi. Tendencje do zwiększania pańszczyzny. Dominuje uprawa zboża, rozwój folwarków, gospodarka ekstensywna (wzrost produkcji poprzez zwiększanie obszaru, a nie wydajności). Duży eksport zboża do Europy Zachodniej. Rozwój osadnictwo na Kresach Wschodnich. Renesans handlu Bałtyckiego. Spadek znaczenia miast, wyjątek to miasta portowe. Ustawodawstwo antymieszczańskie. Refeudalizacja. Produkcja cechowo-rzemieślnicza.