Analiza ryzyka

1. POJĘCIE RYZYKA

Podejmując jakąkolwiek decyzje, zawsze wiąże się ją z ryzykiem. Działanie w warunkach ryzyka jest nie odłącznym atrybutem każdej gospodarki. Obserwując rozwój człowieka i jego otoczenia, łatwo spostrzec, że ryzyko istniało zawsze i nie było i nie ma działań człowieka, które nie byłyby związane z ryzykiem. Ryzyko jest pojęciem wieloznacznym i złożonym, bardzo trudno podać jedną średnią definicję tego pojęcia.

RYZYKO - DZIAŁANIA, KTÓRYCH WYNIK JEST NIEZNANY, NIEPEWNY I PROBLEMATYCZNY DLA, KTÓRYCH ISTNIEJE PRAWDOPODOBIEŃSTWO, MOŻLIWOŚĆ, ŻE COŚ SIĘ NIE UDA.

RYZYKO:

• RYZYKO - szansa jakiegoś wydarzenia, którego urzeczywistnienie będzie miało negatywny wpływ na realizację zamierzonego celu

• RYZYKO - możliwość wystąpienia niechcianej sytuacji, której urzeczywistnienie może wpłynąć na obniżenie poziomu sukcesu PI (łącznie z całkowitym brakiem sukcesu, czyli klęską). [Górski]

• RYZYKO - miara prawdopodobieństwa zaistnienia niezadowolonego rezultatu, wpływającego na projekt, proces lub produkt (Software Engineering Institute)

Ryzyko jest czymś zmiennym i stadialnym, czyli jest raczej procesem niż stanem otoczenia. Ryzyko może być badane w różnych kontekstach, na przykład jako: niebezpieczeństwo, hazard, niepewność, prawdopodobieństwo. Ryzyko występuje co najmniej w dwóch aspektach: obiektywnym i subiektywnym.

a). Kryteria podziału ryzyka.

Ogólny podział ryzyka wyróżnia:

• ryzyko właściwe- związane z działaniem prawa wielkich liczb i odnoszące się do zjawisk o charakterze katastroficznym, jak pożary, powodzie,

• ryzyko subiektywne- związane z niedoskonałością człowieka, który subiektywnie ocenia prawdopodobieństwo wystąpienia pewnych zjawisk w przyszłości,

• ryzyko obiektywne- forma absolutna niepewności, która jest związana z niemożliwością przewidzenia rozwoju niektórych zjawisk.

Ryzyko związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa:

• ryzyko stałe- dotyczy całego systemu gospodarczego (poziom inflacji, bezrobocia)

• ryzyko niestałe (zmienne)- dotyczy danego przedsiębiorstwa (strajki)

Ryzyko związane z decyzjami rozwojowymi firmy:

• ryzyko projektu- związane z technicznymi warunkami realizacji projektu,

• ryzyko firmy- związane z błędną oceną przez firmę inwestującą przyszłych warunków rynkowych,

• ryzyko właścicieli- wynikające z braku zainteresowania właścicieli różnicowaniem kierunków rozwoju firmy, które prowadzi do zminimalizowania ryzyka działalności gospodarczej.

Całkowite ryzyko dzieli się na:

• ryzyko systematyczne (zewnętrzne)- determinowane przez siły zewnętrzne i nie podlegające kontroli podmiotu, który jest w jego zasięgu; ryzyko to jest związane z siłami przyrody, a także z warunkami ekonomicznymi danego rynku oraz rynku globalnego; za zasadnicze jego źródła uznaje się zmiany stopy procentowej, inflacji, przepisów podatkowych

W ramach tego rodzaju ryzyka wyróżnia się:

• ryzyko stopy procentowej

• ryzyko walutowe

• ryzyko rynku

• ryzyko siły nabywczej

• ryzyko polityczne

• ryzyko wydarzeń

• ryzyko specyficzne(niesystematyczne, wewnętrzne)- obejmuje obszar działania danego podmiotu i może być przez ten podmiot kontrolowane; za najważniejsze przyczyny tego ryzyka uznaje się: zarządzanie firmą, konkurencją, dostępność surowców, płynność, bankructwo firmy.

W ramach tego rodzaju ryzyka wyróżnia się:

• ryzyko niedotrzymania warunków

• ryzyko zarządzania

• ryzyko biznesu

• ryzyko finansowe

• ryzyko bankructwa

• ryzyko rynkowej płynności

• ryzyko zmiany ceny

• ryzyko reinwestowania

• ryzyko wykupu na żądanie

• ryzyko zmienności

Podział ryzyka będący konsekwencją wyodrębnienia alternatyw, charakterystyczny dla procesów związanych z ubezpieczeniami:

• ryzyko czyste- występuje wówczas, gdy alternatywą do obecnego stanu jest wystąpienie straty,

• ryzyko spekulacyjne- występuje wtedy, gdy nie znane przyszłe zdarzenia mogą spowodować zarówno straty, jak i zyski.

Kryterium niepewności pozwala na wyróżnienie ryzyka niepewności co do wystąpienia, skutku, czasu i miejsca. Należy przyjąć, że ryzyko dotyczy niepewności rezultatów, jakie mogą się zrealizować w zależności od wyeliminowanych czynników.

W ramach kryterium ubezpieczeniowego, które związane jest z praktyką ubezpieczeniową, wyróżnia się:

• ryzyko osobowe- odnosi się do zagrożenia powodującego uszczerbek w dobrach osobistych (życie, zdrowie)

• ryzyko majątkowe- do zagrożenia dóbr majątkowych (dom, samochód).

Kryterium postępu pozwala z kolei uwzględnić zmieniające się otoczenie i dokonujący się postęp techniczny. Wyróżnia się tu:

• ryzyko statyczne- jest niezależne od postępu technicznego i wiąże się z czynnikami losowymi o charakterze katastroficznym (burza, sztorm, powódź),

• ryzyko dynamiczne- jest związane ze zmianami technicznymi, ekonomicznymi, organizacyjnymi i cywilizacyjnymi

Z punktu widzenia przedsiębiorstwa i jego uczestnictwa w rynku kapitałowym najbardziej adekwatny jest podział ryzyka na pięć głównych kategorii:

• ryzyko rynkowe- ryzyko poniesienia straty w wyniku zmiany wartości aktywów będących przedmiotem obrotu i znajdujących się w posiadaniu przedsiębiorstwa,

• ryzyko kredytowe- ryzyko straty finansowej w sytuacji, gdy firma, z którą współpracuje instytucja finansowa, zaprzestaje spłaty zobowiązań; ryzyko to definiuje się często jako prawdopodobieństwo niewypełnienia przez kontrahenta warunków jednego lub wielu kontraktów z powodu niemożności wywiązania się z zobowiązań finansowych,

• ryzyko operacyjne- ryzyko poniesienia strat w wyniku działania niesprawnych systemów, niewystarczającej kontroli, błędu człowieka lub niewłaściwego zarządzania

• ryzyko prawne- związane z możliwością poniesienia strat w wyniku prowadzenia przez przedsiębiorstwo działalności wykraczającej poza ramy odpowiednich przepisów prawnych lub regulacji i obejmuje niemożność wyegzekwowania warunków kontraktu,

• ryzyko biznesowe- związane z prowadzoną przez przedsiębiorstwo działalnością gospodarcza i powstające w wyniku określonych decyzji inwestycyjnych dążących do realizacji określonej strategii rozwoju firmy.

b). Czynniki ryzyka.

Za główne czynniki ryzyka należy przyjąć niebezpieczeństwo i hazard. Przez niebezpieczeństwo należy rozumieć przyczyny lub źródła straty. Hazard jest natomiast zespołem warunków i okoliczności, w których realizuje się dane niebezpieczeństwo. Warunki te decydują o rozmiarze ryzyka i jego nasileniu. Cechą charakterystyczną niebezpieczeństwa jest sekwencja czasowa przebiegająca w trzech fazach:

• niebezpieczeństwo potencjalne (zagrożenie)- na przykład ryzyko bessy na rynku kapitałowym niesie ze sobą wiele niebezpieczeństw, takich jak destebilizacja rynku kapitałowego,

• realizacja bezpieczeństwa w rzeczywistości- utożsamiana jest z faktyczną bessą, jaka ma miejsce na giełdzie,

• efekty niebezpieczeństwa- są wielkością konkretnych strat, jakie ponieśli uczestnicy giełdy i otoczenie rynku kapitałowego z powodu bessy.

Hazard jako czynnik ryzyka jest natomiast kompleksowym ujęciem warunków i okoliczności, które bezpośrednio wpływają na drugą fazę realizacji niebezpieczeństwa. W praktyce wyróżnia się trzy kategorie hazardu:

• hazard fizyczny

• hazard moralny

• hazard duchowy

c). Zarządzanie ryzykiem.

Zasadniczym celem zarządzania ryzykiem jest z jednej strony poprawa wyników finansowych firmy, a z drugiej zapewnienie takich warunków, aby instytucja nie ponosiła strat większych niż założono. Zarządzanie ryzykiem obejmuje następujące działania:

• rozpoznanie rodzajów ryzyka, na jakie jest narażona dana firma,

• pomiar ryzyka,

• kontrola ryzyka,

• informacja o ryzyku.

Metody kontroli ryzyka dzieli się na fizyczne i finansowe. Fizyczna kontrola ryzyka to wszystkie działania podejmowane w celu redukcji strat. W ramach fizycznej kontroli ryzyka możliwe są:

• całkowite wyeliminowanie prawdopodobieństwa straty,

• zmniejszenie ryzyka przez wykorzystanie miar, które pozwalają określić częstotliwość i rozmiary szkody.

Finansowa kontrola ryzyka polega na samodzielnym zarządzaniu ryzykiem przez firmę lub przeniesieniu ryzyka na inny podmiot. Samodzielne zarządzanie ryzykiem w ramach finansowej kontroli ryzyka polega na tzw. zatrzymaniu ryzyka, czyli pokrycie ewentualnych strat przez przepływy pieniężne, sprzedaż aktywów, fundusze specjalne, pożyczki itp. Transfer ryzyka, jako przesunięcie odpowiedzialności z firmy ponoszącej straty na inny podmiot, jest realizowany w dwóch formach:

• transfer działalności tworzącej potencjalne straty polegający na związaniu się z innym podmiotem, który wykonuje tę część działalności, która jest narażona na ryzyko,

• transfer odpowiedzialności za pokrycie ewentualnych strat, co realizuje się za pomocą ubezpieczeń.

Rysunek 3. Metody kontroli ryzyka.

2. RYZYKO DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Ryzyko działalności gospodarczej jest najważniejszym elementem ryzyka inwestycyjnego. Dla praktyków rynku kapitałowego stanowi jeden z poważniejszych obszarów analizy i oceny kondycji gospodarki. Ryzyko tego rodzaju jest konsekwencją braku wiedzy o przyszłym rozwoju sytuacji oraz braku pełnej informacji o sytuacji obecnej, która umożliwia lepszą ocenę rokowań na przyszłość.

a). Sposoby pomiaru ryzyka działalności gospodarczej

Najprostszym sposobem pomiaru ryzyka związanego z działalnością gospodarczą jest wyznaczenie wskaźników ekonomiczno - finansowych oraz obliczenie klasycznych statystycznych miar ryzyka:

• odchylenia standardowego,

• współczynnika zmienności,

• współczynnika asymetrii.

Gwarantem dobrej analizy jest prawidłowy dobór wskaźników, które mają posłużyć do oceny kondycji ekonomiczno - finansowej firmy.

Analizie poddaje się następujące grupy wskaźników:

1. płynność finansową,

2. zadłużenie,

3. rentowność,

4. sprawność zarządzania,

5. wartość rynkową.

Grupy te odzwierciedlają obszary działania przedsiębiorstwa. W każdej z nich można wyróżnić pewną liczbę miar stosowanych:

Ad 1.

• Płynność bieżąca

• Płynność szybka

Ad 2.

• Ogólne zadłużenie,

• Zadłużenie kapitału własnego,

• Pokrycie obsługi długu,

• Pokrycie zobowiązań odsetkowych.

Ad 3.

• Rentowność działalności operacyjnej,

• Rentowność sprzedaży netto,

• Rentowność kapitału własnego,

• Rentowność aktywów.

Ad 4.

• Produktywność aktywów,

• Produktywność środków trwałych,

• Produktywność majątku obrotowego,

• Rotacja należności w dniach,

• Rotacja zapasów w dniach,

• Rotacja zobowiązań w dniach,

• Relacja należności do zobowiązań,

• Wydajność pracy.

Ad 5.

• Zysk na 1 akcję,

• Cena do zysku,

• Cena do wartości księgowej.

Każda działalność inwestycyjna i bieżąca jest jednak w dobrze działających przedsiębiorstwach poprzedzana analizą zaszłości i budową biznes planu na lata kolejne.
W przypadku analiz dotyczących przyszłości pojawia się problem niepewności przyszłych warunków, czyli ryzyko gospodarcze. Jednak stosowanie metod ilościowych pozwala na uzyskanie dobrych prognoz.

Inną możliwością jest wykorzystanie rachunku prawdopodobieństwa. W tym celu konieczne jest określenie scenariuszy, które mogą się zrealizować w przyszłości, i przypisanie im określonego prawdopodobieństwa zajścia. Po ich określeniu znany jest rozkład charakterystyczny dla danej zmiennej lub wskaźnika. Ten sposób określania wartości wskaźników ekonomiczno - finansowych nie należy do najłatwiejszych. Zasadniczą trudnością jest określenie prawdopodobieństwa zajścia konkretnej sytuacji w przyszłości. Najczęściej podejście to jest stosowane przy konstruowaniu biznes planów lub ocenie konkretnych projektów inwestycyjnych i rozwojowych dla przedsiębiorstwa.

Dla wymienionych wcześniej miar, które mogą posłużyć do oceny kondycji ekonomiczno - finansowej firmy, można wykorzystać dwie koncepcje pomiaru ryzyka, analizowanego jako:

• Zmienność wskaźnika ekonomiczno - finansowego,

• Wrażliwość wskaźnika ekonomiczno - finansowego.

Pierwsze podejście zakłada dwie możliwości. Może to być wystąpienie efektu działania niezgodnego z oczekiwaniami albo poniesienie straty. Im większa zmienność, tym wyższe ryzyko. Drugie podejście mówi, że im bardziej wrażliwa jest zmienna na oddziaływanie czynników ryzykotwórczych, tym wyższe jest ryzyko związane z jej realizacją. W ramach analizy ryzyka działalności gospodarczej częściej stosuje się podejście pierwsze. Najlepsze miary w tym zakresie to:

• Odchylenie standardowe - informuje, jakie jest przeciętne odchylenie możliwych wielkości miary od jej oczekiwanej wielkości. Im większa wartość odchylenia, tym większe ryzyko,

• Współczynnik zmienności - określa udział ponoszonego ryzyka w oczekiwanej wartości miary. Im wyższa jego wartość, tym większe ryzyko,

• Semiodchylenie standardowe - uwzględnia tylko ujemne odchylenia od wartości oczekiwanej.

b). Inwestycje rozwojowe firmy

Bardzo ważnym elementem każdej działalności gospodarczej są inwestycje. Decydenci rozpatrując różne możliwości inwestycyjne muszą brać pod uwagę ryzyko decyzji inwestycyjnej. Nie ulega wątpliwości, że im dłuższy czas do zakończenia inwestycji
i osiągnięcia efektów, tym większe ryzyko całego przedsięwzięcia.

Analiza ryzyka projektu inwestycyjnego powinna obejmować trzy aspekty:

• Badanie ryzyka pojedynczego projektu,

• Badanie ryzyka projektu na ryzyko firmy,

• Wpływ ryzyka projektu na decyzje inwestorów giełdowych.

Podstawowym problemem w ocenie ryzyka inwestycji jest wycena oczekiwanych przepływów pieniężnych dla kolejnych lat.

Metody oceny projektów inwestycyjnych:

• Współczynnik zmienności NPV,

• Wewnętrzna stopa zwrotu IRR,

• Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu MIRR,

• Okres zwrotu PB,

• Indeks zyskowności PI.

Przedstawione wyżej najważniejsze metody oceny projektów inwestycyjnych stosowane
w praktyce dają czasami sprzeczne wskazania. Może się zdarzyć, że jedna metoda wskaże na jeden projekt jako najefektywniejszy, a inna zdyskwalifikuje go na tle innych możliwych projektów. W praktyce za najlepszą uznaję się metodę zdyskontowanych przepływów pieniężnych NPV. Procedura obliczania współczynnika zmienności pozwala na ocenę projektu inwestycyjnego i ryzyka projektu oraz dokonanie rankingu możliwych projektów inwestycyjnych. Najczęściej jednak sięga się po metodę wewnętrznej stopy zwrotu IRR. We wstępnej ocenie projektów korzysta się często z metody PB. Jest to zarazem wstępna ocena ryzyka danego projektu inwestycyjnego. To oczywiste, ponieważ im krótszy okres PB, tym mniejsze ryzyko inwestycji. Zaletą tej metody jest duża prostota i możliwość wyeliminowania w procesie decyzyjnym projektów o najdłuższym okresie zwrotu, czyli obarczonych największym ryzykiem. Za najmniej wartościowy i najrzadziej stosowany w praktyce przyjmuje się indeks zyskowności PI. Na świecie coraz większą popularność zyskuje
w ostatnich latach metoda MIRR, która uwzględnia zjawisko reinwestycji.

c). Ryzyko bankructwa

Za ryzyko bankructwa przyjmuje się prawdopodobieństwo niewypłacalności podmiotu gospodarczego przy danych warunkach początkowych. Niewypłacalność jako efekt złej kondycji finansowej przedsiębiorstwa może być wynikiem kumulacji wielu zdarzeń niekorzystnych o charakterze powszechnym, bądź skutkiem zjawiska o charakterze katastroficznym. Ryzyko duże, które nazwiemy katastrofą, nosi następujące znamiona:

• Prawdopodobieństwa niekorzystnych zdarzeń są bardzo małe (nieprawdopodobność),

• Rozmiary szkód powstających w wyniku takich zdarzeń są bardzo duże (katastroficzność).

Rys. Rozgraniczenie zagrożeń codziennych i katastrof.

W metodach logiczno - dedukcyjnych badania ryzyka bankructwa zdolność płatniczą spółki ocenia się na podstawie czynników opisujących jej kondycję ekonomiczno - finansową.

Ryzyko działalności ubezpieczeniowej

Sygnalizowanie zagrożenia upadłością jest szczególnie ważne w działalności ubezpieczeniowej, w której nadzór państwa ukierunkowano na realizację zasady realności ochrony ubezpieczeniowej. Szacowanie prawdopodobieństwa bankructwa towarzystw ubezpieczeniowych było szeroko dyskutowane w wielu pracach.

Klasyczny model ryzyka działalności ubezpieczeniowej wprowadzony przez Gerbera w 1979 roku bazuje na następujących niezależnych obiektach:

• Procesie Poissona N={N(t); t*0} z intensywnością α,

• Sekwencji niezależnych zmiennych losowych o jednakowym rozkładzie.

3. RYZYKO DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ

a). Podział ryzyka według działów, grup i rodzajów ubezpieczeń

Dział I
Ubezpieczenia na życie.

1. Ubezpieczenia na życie.

2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenie dzieci.

3. Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z funduszem inwestycyjnym.

4. Ubezpieczenia rentowe.

5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1-4.

Dział II
Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe.

1. Ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej:

1. świadczenia jednorazowe,

2. świadczenia powtarzające się,

3. świadczenia kombinowane,

4. przewóz osób.

2. Ubezpieczenie choroby:

1. świadczenia jednorazowe,

2. świadczenia powtarzające się,

3. świadczenia kombinowane.

3. Ubezpieczenie casco pojazdów lądowych, z wyjątkiem pojazdów szynowych, obejmujące szkody w:

1. pojazdach samochodowych,

2. pojazdach lądowych bez własnego napędu.

4. Ubezpieczenie casco pojazdów szynowych obejmujące szkody w pojazdach szynowych.

5. Ubezpieczenie casco pojazdów powietrznych obejmujące szkody w pojazdach powietrznych.

6. Ubezpieczenie casco żeglugi morskiej i śródlądowej obejmujące szkody w:

7. statkach żeglugi morskiej,

8. statkach żeglugi śródlądowej.

9. Ubezpieczenie przedmiotów w transporcie obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu.

10. Ubezpieczenie szkód spowodowanych żywiołami obejmujące szkody rzeczowe nie ujęte w grupach 3-7, spowodowane przez:

1. ogień,

2. eksplozję,

3. burzę,

4. inne żywioły,

5. energię jądrową,

6. obsunięcie ziemi lub tąpnięcia.

11. Ubezpieczenie pozostałych szkód rzeczowych ( jeżeli nie zostały ujęte w grupie 3,4,5,6 lub 7 ) wywołanych przez grad i mróz oraz przez inne przyczyny ( jak np. kradzież ), jeżeli przyczyny te nie są ujęte w grupie 8.

12. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.

13. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów powietrznych, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.

14. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej za żeglugę morską i śródlądową, wynikającej z posiadania i użytkowania statków żeglugi śródlądowej i statków morskich, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.

15. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej ( ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej ogólnej ) nie ujętej w grupach 10-12.

16. Ubezpieczenie kredytu, w tym:

1. ogólnej niewypłacalności,

2. kredytu eksportowego,

3. spłaty rat,

4. kredytu hipotecznego,

5. kredytu rolniczego.

17. Gwarancja ubezpieczeniowa:

1. bezpośrednia,

2. pośrednia.

18. Ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych, w tym:

1. ryzyka zatrudnienia,

2. niewystarczającego dochodu,

3. złych warunków atmosferycznych,

4. utraty zysków,

5. stałych wydatków ogólnych,

6. nieprzewidzianych wydatków handlowych,

7. utraty wartości rynkowej,

8. utraty stałego źródła dochodu,

9. pośrednich strat handlowych poza wyżej wymienionymi,

10. innych strat finansowych.

19. Ubezpieczenie ochrony prawnej.

20. Ubezpieczenie Świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania.

Przejmowanie ryzyka, jako podstawowa działalność ubezpieczyciela, może być zdefiniowane jako transfer pewnego rozkładu prawdopodobieństwa szkód z ubezpieczonego na ubezpieczyciela.

Transfer ryzyka ma formę zarobkową, gdyż ubezpieczyciel otrzymuje zań składkę. Umowa ubezpieczenia jest wiec umową opisaną przez dwa elementy:

• Składkę P płaconą przez ubezpieczającego po zawarciu umowy,

• Wyrównanie X, które otrzymuje ubezpieczony, gdy podczas trwania umowy zajdą określone okoliczności; X jest zmienną losowa o dystrybuancie dystrybuancie F (X).

W analizie finansowej ubezpieczyciela dogodnie jest rozróżnić trzy klasy nabywców ubezpieczeń. Podział ten jest uwarunkowany wymogiem przeprowadzania specyficznej analizy teoretycznej dla każdej z nich, stosowaniem różnych typów rekompensat wypłacanych przez ubezpieczyciela oraz różnym stopniem wymaganej interwencji państwa poprzez regulacje prawne i ochronę instytucjonalną. Nabywcami ochrony ubezpieczeniowej mogą być:

• Osoby wykupujące rentę lub klasyczne ubezpieczenie życiowe płatne na wypadek śmierci ubezpieczonego,

• Osoby prowadzące działalność gospodarczą wykupujące ubezpieczenie pokrywające wszelkiego rodzaju ryzyka komercyjne,

• A także gospodarstwa domowe nabywające ochronę przed ryzykiem dnia codziennego.

Tabela 1.

Pokrycie szkód w określonej grupie ryzyka odbywa się na podstawie badania czterech czynników determinujących wielkość szkód:

Ps = Ps (W, X, Y, Z),

Gdzie:

W - wskaźnik ryzyka,

X -m wielkość ryzyka,

Y - klasa regionalna,

Z - klasa szkodowości.

b). Fundusz rezerwowy na nie uregulowane roszczenia

Fundusz rezerwowy na nie uregulowane roszczenia jest uwzględniony w bilansie firmy,
w celu:

• Ukazania rzeczywistej sytuacji finansowej zakładu, przez co należy rozumieć możliwość określenia stanu odpowiedzialności zakładu w warunkach zamrożenia portfela,

• Po drugie w celu właściwej oceny ubezpieczeń koniecznej do poprawnego ustalenia składki,

• Po trzecie w celu zabezpieczenia wypłat tytułu zawartych wcześniej umów w sytuacji, gdyby jakiś rodzaj ubezpieczeń został nagle przerwany.

Ustawodawca wymienia następujące rodzaje rezerw:

• Rezerwa składek,

• Na ryzyko niewygasłe,

• Na niewypłacone odszkodowania i świadczenia, w tym rezerwa na skapitalizowaną wartość rent,

• Na wyrównanie szkodowości ( ryzyka),

• W dziale ubezpieczeń na życie,

• W dziale ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ( inwestycyjnej) ponosi ubezpieczający,

• Na premie i rabaty ( bonifikaty dla ubezpieczonych,

• Pozostałe rezerwy techniczno- ubezpieczeniowe określone w statucie zakładu ubezpieczeń.

c). Reasekuracja

Reasekuracja to proces przejmowania i dzielenia się ryzykiem ubezpieczeniowym między towarzystwami ubezpieczeniowymi i reasekuratorami. Wywiera ona istotny wpływ na zakres działalności ubezpieczycieli.

Reasekuracja ogranicza ryzyko niewypłacalności towarzystwa, które oferuje ochronę ubezpieczeniową swoim klientom. Dzieje się tak dlatego, że towarzystwo dzieli się odpowiedzialnością za pokrycie szkody z reasekuratorem, płacąc mu za to część pobranej od klienta składki. Oczywiście oznacza to, że gdy wydarzy się wypadek objęty ubezpieczeniem klient otrzyma należne mu odszkodowanie od towarzystwa, w którym się ubezpieczył. Natomiast towarzystwo część lub całość wypłaconych klientowi pieniędzy dostanie od reasekuratora, z którym wcześniej podpisało umowę reasekuracyjną, określającą stopień i zasady udziału reasekuratora w pokryciu szkody.
Towarzystwa ubezpieczeniowe dzieląc się lub odstępując ryzyko reasekuratorom mogą:

• Zwiększyć swoją pojemność ubezpieczeniową
  
  Oznacza to, że towarzystwo może zawrzeć większą ilość ubezpieczeń i wypłacić więcej odszkodowań. Dzięki odpowiednim umowom reasekuracyjnym towarzystwo uzyskuje gwarancję, że powstała nadwyżka pokryta będzie ze środków reasekuratora.

Pojęcie reasekuracji jest jednoznaczne z ubezpieczeniem się towarzystwa ubezpieczeniowego. Jeżeli jakiś pojedyncze ryzyko jest z duże dla jednego towarzystwa ubezpieczeniowego lub gdy przyjęty portfel ryzyka jest dla ubezpieczyciela za ciężki, odstępuje on część odpowiedzialności wraz z częścią składki innemu towarzystwu ubezpieczeniowemu.

Reasekuracja, nie zmniejszając ogólnej liczby ubezpieczeń, obniża i wyrównuje sumy ubezpieczenia poszczególnych ryzyk. Wysokość górnej granicy przyjmowanego ryzyka jest zależna od funduszu rezerw i od polityki towarzystwa ubezpieczeniowego, dotyczącej równowagi finansowej operacji ubezpieczeniowej.

Skłonność do ryzyka towarzystwa ubezpieczeniowego zależy od następujących czynników:

Skłonność do ryzyka

=

suma zatrzymana do ubezpieczenia x stopień niezbilansowania

÷

kapitał x marża zysku

Suma zatrzymana do ubezpieczenia ( nie oddana do reasekuracji), poziom rezerw oraz marża zysku są ustalane przez przedsiębiorstwo, a zmiany kapitału są o tyle determinowane przez towarzystwo ubezpieczeniowe , o ile wpływa ono na liczbę i wysokość pobieranych składek ubezpieczeniowych.

BIBLIOGRAFIA:

1. Tarczyński W., Mojsiewicz M., Zarządzanie ryzykiem, PWE, Warszawa 2001,

2. www.isaca.org.pl,

3. www.si.pjwstk.edu.pl,

RYZYKO

Fizyczna kontrola ryzyka

Redukcja ryzyka

Unikanie ryzyka

Finansowa kontrola ryzyka

Transfer ryzyka

Zatrzymanie ryzyka

Ryzyka

„dnia codziennego”

rozmiary szkód

Potencjalne katastrofy

Oczekiwana liczba niekorzystnych zdarzeń

---