Św. Tomasz z Akwinu (1225 - 1274), Summa Theologica 1273

• Problem ekonomiczny zawarty w Summie teologicznej to pogodzenie nauki kościoła z wolno rozwijającą się działalnością gospodarczą.

Praca fizyczna ma cztery cele: pierwszym i głównym jest zdobywanie środków do życia. Drugim jest przezwyciężanie próżniactwa i nudy, źródła licznego zła. Trzecim jest okiełznanie pożądliwości, jako że służy umartwianiu ciała. Czwartym jest dobroczynność: zdobywanie środków na dawanie jałmużny.

• Korzyści wynikające z istnienia własności prywatnej:

1. ekonomiczna efektywność,

2. społeczna stabilność.

• Cena sprawiedliwa (iustum premium) - cena, która pokrywa całkowity koszt wytworzenia danego dobra. Przy niewielkiej roli kapitału w tamtych czasach oznaczało, że cenę sprawiedliwą określały przede wszystkim nakłady pracy.

• Premium datum - cena bieżąca, cena kształtująca się pod wpływem wolnych sił popytu i podaży.

• Lichwa to grzech (świętokradztwo - procent jest zapłatą za czas, a czas jest własnością Boga, człowiek więc żądając procentu, żąda opłaty za rzecz, która nie stanowi jego własności).

• Potępienie lichwy dotyczyło pożyczek na cele konsumpcyjne. Pobieranie procentu od pożyczek produkcyjnych lub inwestycyjnych było dopuszczalne, pobieranie procentu od pożyczek służących konsumpcji było grzechem.

• Pożyczka produkcyjna lub inwestycyjna przyniesie zwrot z inwestycji w postaci zysku, uzasadnione będzie w tym przypadku dzielenie się tym zyskiem z osobą, która świadomie zrezygnowała z bieżącej konsumpcji i udzieliła pożyczki.

• Pożyczka na cele konsumpcyjne nie pomnoży pieniędzy, nie przyniesie zysku, niemoralne jest zatem pobieranie zapłaty ponad zwrot pożyczonej kwoty.

Hiszpańska ekonomia scholastyczna (szkoła z Salamanki)

• Dla scholastyków hiszpańskich stałym i niezmiennym kryterium tego, czy dana cena spełnia reguły iustum Premium była powszechna wycena rynkowa.

Antoine Montchretien de Vatteville (1576 - 1621) - twórca pojęcia ekonomia polityczna [Traktat ekonomii politycznej (1615)]

• Interpretacje: dynamiczne tempo przemian gospodarczych miało znaczący wpływ na zmianę skali gospodarowania - ekonomia została zdominowana przez problemy makroekonomiczne.

Merkantylizm (ekonomia kupiecka) [mercari (wł.) - handlować; mercante (wł.) - kupiec; Merchant (ang.) - kupiec] - około 250 letni okres w literaturze i praktyce ekonomicznej między początkiem XVI a połową XVIII w. ; epoka dominacji nowej warstwy kupieckiej oraz czas silnej władzy państwa.

• Głównym celem tej polityki był wzrost gospodarczy kraju, rozwój państwa osiągany dzięki rozwojowi handlu i przemysłu.

• Rozwój państwa utożsamiano zasadniczo ze wzrostem dochodów państwa - zakładano, że o wzroście bogactwa stanowi wzrost ilości kruszców, które zgromadzono w danym kraju.

• Merkantyliści pisali o własnej działalności gospodarczej, która by najlepiej powiększyła ich własne majątki i jednocześnie przyczyniła się do rozwoju gospodarki i wzrostu potęgi państwa.

• Merkantylizm nie był spójnym systemem ekonomicznym, dał jednak podstawy do późniejszego rozwoju ekonomii, uogólniając niektóre zjawiska gospodarcze i próbując znaleźć dla nich proste wyjaśnienie.

• Cztery kierunki literatury merkantylistycznej:

• bulioniści (bezwzględny zakaz wywozu złota za granicę);

• merkantyliści (polityka aktywnego bilansu handlowego);

• statyści angielscy (badania nad zamożnością i produkcją Anglii przy wykorzystaniu arytmetyki i statystyki) [William Petty];

• kameraliści (odbudowa życia gospodarczego i troska o zapewnienie dochodów do skarbca lokalnego władcy).

Podstawowe idee merkantylizmu:

• Merkantyliści utożsamiali bogactwo z pieniądzem kruszcowym (z ilością złota i srebra).

• Dodatni bilans handlowy - środek pomocniczy w zdobywaniu kruszców.

• Industrializm (uprzemysłowienie kraju) - nadzór państwa nad produkcją i jej jakością, regulacja i kontrola produkcji.

• Autarkia (samowystarczalność).

• Podniesienie jakości pracy - dbałość o kwalifikacje, polityka pozyskiwania przez państwo zręcznych, wykwalifikowanych rzemieślników i manufakturzystów.

Dawid Hume - XVIII wieczny szkocki filozof i ekonomista, autor koncepcji cenowego mechanizmu przepływu pieniądza kruszcowego.

M ∙ V = Q ∙ P

↑M ∙ V_const = Q_const ∙ P↑

• Wniosek z cenowego mechanizmu przepływu pieniądza kruszcowego: ciągłe utrzymanie przez państwo dodatniego bilansu jest w długim okresie niemożliwe. Polityka gromadzenia kruszcu wywoła skutek odwrotny - odpływ kruszcu za granicę. Przyczyną tego paradoksalnego efektu jest istnienie w gospodarce autonomicznych sił, które prowadzą do samoczynnej korekty bilansów handlowych.

Thomas Mun (1571 - 1641) - kupiec angielski, członek Zarządu Kompanii Wschodnio-Indyjskiej, autor książki pt. Bogactwo Anglii w handlu zagranicznym.

• Nowe zasady merkantylistycznej polityki handlowej - dla kraju korzystny jest wywóz kruszcu za granicę, o ile w zamian przywozi się surowce lub towary służące do reeksportu (powtórnego wywozu z kraju).

Wykład 2

---