Polskie Państwo Podziemne
27 września 1939 roku w Warszawie tuż przed kapitulacją gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski utworzył pierwszą wojskowo-polityczną organizację konspiracyjną pod nazwą Służba Zwycięstwu Polski. Jej działalność obejmowała teren całej Polski, będącej wówczas pod okupacją niemiecką i sowiecką. Pierwsza organizacja konspiracyjna zapoczątkowała istnienie Polskiego Państwa Podziemnego. W listopadzie 1939 roku premier i Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski rozkazał przekształcenie Służby Zwycięstwu Polski w Związek Walki Zbrojnej. Gen. Sikorski dokonał również podziału konspiracji w kraju na dwa piony: wojskowy i cywilny.
PION WOJSKOWY w którego skład wchodziły:
Komenda Główna ZWZ,
Komendy Okręgów ZWZ,
Komendy Obwodów ZWZ.
Naczelnymi zadaniami pionu wojskowego była rozbudowa militarna, która miała dać Polakom możliwość walki o suwerenność i niepodległość kraju. Pion wojskowy był także łącznikiem między okupowaną Polską a Rządem na uchodźstwie, chronił pion cywilny i zapewniał bezpieczeństwo jego pracownikom.
W lutym 1942 roku gen. Sikorski wydał rozkaz zmiany nazwy organizacji wojskowej z ZWZ w Armię Krajową. Zmiana nazwy była podyktowana chęcią przekształcenia konspiracji wojskowej z organizacji kadrowej w organizację masową. Dzięki przekształceniom Armia Krajowa stała się największą armią podziemną w okupowanej przez Niemców Europie i liczyła 250 tysięcy żołnierzy.
Dowódcami tego zbrojnego ramienia Podziemnego Państwa byli:
od IX 1939 r. do I 1940 r. gen. bryg. Michał Karaszewicz-Tokarzewski „Torwid”
od XI 1939 r. do VI 1940 r. gen. broni Kazimierz Sosnkowski „Godziemba”
VI 1940 r. do VI 1943 r. gen. dywizji Stefan Rowecki „Grot”
od VII 1943 r. do X 1944 r. gen. dywizji Tadeusz Komorowski „Bór”
od X 1944 r. do 19 I 1945 r. gen. brygady Leopold Okulicki „Niedźwiadek”
PION CYWILNY który składał się z:
Delegatury Rządu na Kraj,
Kierownictwa Walki Cywilnej,
Delegatur Terenowych.
Najważniejszymi zadaniami pionu cywilnego było utrzymanie ciągłości instytucji państwowych oraz zapewnienie funkcjonowania państwu i ewentualne przygotowanie do przejęcia władzy po zakończeniu działań wojennych.
Delegatami Rządu na Kraj byli:
od XII 1940 r. do VIII 1942 r. Cyryl Ratajski „Wartski”
od VIII 1942 r. do II 1943 r. Jan Piekałkiewicz „Juliański”
od II 1943 r. do III 1945 r. Jan Stanisław Jankowski „Sobol”,
od III 1945 r. do VI 1945 r. Stefan Korboński „Zieliński”
Podziemnym Parlamentem - reprezentacją największych stronnictw politycznych: Stronnictwa Ludowego, Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Narodowego i Stronnictwa Pracy - były kolejno:
Polityczny Komitet Porozumiewawczy (II 1940 r. - VIII 1943 r.);
Krajowa Reprezentacja Polityczna (VIII 1943 r. - II 1944 r.);
Rada Jedności Narodowej (III 1944 r. - VI 1945 r.),
Polskie Państwo Podziemne istniało przez cały okres II wojny światowej i było fenomenem na skalę światową. Mimo bezwzględnego terroru funkcjonowały wszystkie jego organa, zarówno cywilne, jak i wojskowe. Była to szczególna walka o zachowanie ciągłości Państwa i życia Narodu.