POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE

PION MILITARNY

27 września 1939 powstała Służba Zwycięstwu Polski (SZP), którą kierował gen. Michał Karaszewicz -Tokarzewski, a zastępcą jego był Stefan Rowecki „Grot” (pierwszy komendant główny AK).

Niedługo potem ukształtował się rząd na emigracji, który chciał mieć wpływ na sytuacje w okupowanym kraju. W związku z tym na emigracji utworzono Komitet Ministrów dla spraw Kraju.

Jesienią 1939 Służba Zwycięstwu Polski przekształcona została w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). ZWZ działał na terenach okupowanych przez Niemców i Sowietów. Polska, ze względu na działalność ZWZ dzieliła się na dwie części, a prace koordynował gen. Kazimierz Sosnkowski:

- na terenach okupowanych przez Rosję, na czele ZWZ stał Karaszewicz- Tokarzewski

(* podczas nielegalnego przekraczania granicy niemiecko-sowieckiej, w przebraniu chłopskim, został schwytany przez NKWD, nie rozpoznano go jednak i po pewnym czasie, jako chłopa podejrzanego o przemyt zwolniono);

- na terenach okupowanych przez Niemców na czele ZWZ stał płk Rowecki „Grot”.

Treny te również podzielono, tak, że łącznie ZWZ, pod względem swojej działalności podzielił Polskę na 6 obszarów. Każdy obwód posiadał komendanta, który podlegał Sosnkowskiemu ( który przebywał w Paryżu, następnie w Londynie). Zastępcą Sosnkowskiego w kraju był komendant okręgu warszawskiego - funkcję tę pełnił Rowecki „Grot”. Żeby podnieść rangę tego dowództwa w maju 1940 Roweckiego awansowano do stopnia generała. Od 1940 walkami kierował nie Sosnkowski ( przebywający w Paryżu, potem Londynie), a Rowecki „Grot”.

PION POLITYCZNY

W 1939 partie polityczne przestały działać. Następnie działalność w konspiracji rozpoczęły:

- PPS - WRN = Polska Partia Socjalistyczna Wolność- Równość - Niepodległość (WRN- kryptonim konspiracyjny)

- SL = Stronnictwo Ludowe

- SN = Stronnictwo Narodowe

PPS-WRN

SL Polityczny Komitet Porozumiewawczy (PKP)

SN

SP

Sikorski od zamachu majowego przebywał na emigracji ( Szwajcaria, Francja, związany z Frontem Morges) i nie miał zaufania do politycznych działaczy krajowych. Powołał więc biuro polityczne. Spowodowało to oburzenie PKP. Sikorski zrozumiał, że popełnił błąd i biuro polityczne jest zbędne. Przygotował misję, którą zajął się płk Jan Skorobohaty - Jakubowski. Przybył on do Polski jako reprezentant premiera i rozpoczął rozmowy z Politycznym Komitetem Porozumiewawczym, aby doprowadzić do kompromisu i odzyskania zaufania PKP do Sikorskiego. Misja Jakubowskiego jako emisariusza częściowo się powidła. Zaufania do Sikorskiego nigdy w pełni nie odzyskano, ale do Politycznego Komitetu

Porozumiewawczego dokooptowano Stronnictwo Pracy ( SP) i powołano pion administracyjny.

PION ADMINISTRACYJNY

W Polsce utworzono Delegaturę Rządu na Kraj. Na jej czele stał Delegat Rządu na Kraj - spełniał on funkcję jakby wicepremiera i był ucieleśnieniem obecności rządu w kraju znajdującym się pod okupacją. Delegatów Rządu na Kraj łącznie było trzech:

1) Cyryl Ratajski ( ze Stronnictwa Pracy),

2) Jan Piekałkiewicz

3) Jan Stanisław Jankowski ( decyzja o wybuchu powstania w Warszawie, sądzony w procesie szesnastu).

Państwo podziemne - pion administracyjny - zorganizował Ratajski.

PION POLITYCZNY

Zawarta 30 lipca 1941 umowa Sikorski- Majski spowodowała zamieszanie na emigracji. Oddziaływało to również na państwo podziemne. Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Narodowe przyjęły pozycję wyczekującą, Stronnictwo Pracy poparło ją, zaś PPS- WRN na znak buntu zawiesiło nawet działalność w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym. Sprzeciw wyraził także Rowecki „Grot”.

PION ADMINISTRACYJNY

Ratajski po drugim kryzysie lipcowym został zdymisjonowany. Funkcję jego objął wówczas Piekałkiewicz. Trafił on jednak w ręce gestapo( więziony w areszcie na alei Szucha, następnie zamordowany). Po jego śmierci, nowym Delegatem Rządu na Kraj został Jankowski, pełniący tą funkcję w momencie wybuchu powstania warszawskiego - 1 sierpnia 1944.

PION POLITYCZNY

W 1943 Polski Komitet Porozumiewawczy przekształcony został w Krajową Reprezentację Polityczną ( nadal te same partie), a w marcu 1944 w Radę Jedności Narodowej. Stanowiło to podziemny parlament państwa w konspiracji.

PION MILITARNY

W 1942 rozpoczęto działania mające na celu skupienie wysiłków militarnych w ramach jednej organizacji. Poszczególne partie posiadały bowiem:

- PPS - milicję robotniczą,

- Stronnictwo Ludowe - Straż Chłopską „Chłostra”, przekształconą później w Bataliony Chłopskie

- Stronnictwo Narodowe - Narodową Organizację Wojskową.

To wszystko planowano skupić w ramach jednej organizacji.

14 lutego 1942 powołano Armię Krajową.

Partie polityczne miały przekazać swoje siły militarne. PPS oddało jednak niewielką ilość, SL tylko pion taktyczny, a najmniej SN. Reszta NOW połączyła się wówczas ze Związkiem Jaszczurczym - powstały Narodowe Siły Zbrojne, walczące z Niemcami, Rosjanami, polskimi komunistami, osobami o lewicowych poglądach. *W sierpniu 1943 w Borowie NSZ wymordowały Batalion Gwardii Ludowej, a końcem wojny Brygada Świętokrzyska przeszła na stronę rosyjską.

Armii Krajowej można zarzucać nie dużą wartość bojową, którą powodowały braki broni, ale z pewnością imponująca była jej liczebność - 350 tysięcy żołnierzy. Dla porównania na terenach ZSRR partyzantkę stanowiło 0,5 miliona ludzi. `

Głównymi celami Armii Krajowej było:

- przygotowanie akcji „Burza”, w co zaangażowane było 80% AK - miała to być akcja militarna na czas, kiedy Niemcy będą się wycofywać, a Rosjanie jeszcze nie wkroczą; wtedy Armia Krajowa miała objąć władzę i przywitać Rosjan z pozycji gospodarza;

- walka bieżąca - 20% AK - Związek Walki Cywilnej, potem Kedyw ( Kierownictwo Dywersji).

Pierwszym dowódcą Armii Krajowej był gen. Rowecki „Grot”. W 1943 został jednak aresztowany na skutek zdrady jego łączniczki, która wydała go w ręce Gestapo. Niemcy wywieźli go do obozu w Sachsenhausen, gdzie w momencie wybuchu powstania warszawskiego (1944) został rozstrzelany.

W 1943 nowym komendantem Armii Krajowej został gen. Tadeusz Komorowski „Bór”, który po upadku powstania warszawskiego dostał się do niewoli. (*Zmarł w 1971).

Trzecim komendantem Armii Krajowej był gen. Okulicki „Niedźwiadek”, sądzony w procesie szesnastu, w drugim roku odbywania kary - zamordowany przez NKWD.

---