PRZEDWIOŚNIE

-

DWUDZIETOLECIE
MIEDZYWOJENNE

Stefan Żeromski



Rodzaj literacki: epika



Gatunek literacki: powieść



Czas akcji utworu: od jesieni 1914 roku
do pierwszego dnia przedwiośnia 1924
roku



Miejsce akcji utworu: Baku, Moskwa,
Charków, Warszawa, Nawłoć, Leniec,
Odolany, folwark w Chłodku

Problematyka



koncepcje odbudowy państwa polskiego
po odzyskaniu niepodległości w 1918
roku; poszukiwanie odpowiednich idei i
rozwiązań, mających zapewnić dobrobyt
ojczyźnie, problematyka społeczno-
polityczna oraz psychologiczna.

Główni bohaterowie



Główny bohater: Cezary Baryka



Jadwiga i Seweryn Barykowie, Laura
Kościeniecka, Karolina
Szarłatowiczówna, Hipolit Wielosławski,
Wanda Okszyńska, Szymon Gajowiec,
Antoni Lulek

Sytuacja Polski 1918-
1925



Po odzyskaniu niepodległości w 1918
roku, Polsce udało się ustalić kształt
granic, ustabilizować swoją pozycję na
arenie międzynarodowej, rozpocząć
procesy integracyjne wewnątrz
państwa, lecz były to jedyne pozytywne
dokonania ówcześnie rządzących.

Do największych
bolączek kraju należało:



1. rozdrobnienie frakcji politycznych w
parlamencie (w pierwszym sejmie, w 1919
roku, znalazło się aż osiemnaście ugrupowań),



2. zawierane koalicje rządowe nie miały szans
na przetrwanie,



3. zamach na życie pierwszego wybranego
prezydenta Gabriela Narutowicza,



4. ludność kresowa przejawiała tendencje
separatystyczne,



5. wielkie bezrobocie i niskie płace
robotników,



6. tragiczna sytuacja ekonomiczna
(inflacja sięgała kilkuset procent;
nastała recesja gospodarcza; zanim
wprowadzono polski pieniądz, na rynku
panowała tzw. mozaika walutowa;
wszędzie obecna była lichwa).

Żeromski patriota



Nie nawoływał do rewolucji, choć został o to
posądzony.



Żeromski bronił się w jednym ze swoich
ostatnich artykułów “(...) nigdy nie byłem
zwolennikiem rewolucji, czyli mordowania ludzi
przez ludzi z racji rzeczy, dóbr i pieniędzy - we
wszystkich swoich pismach, a w «Przedwiośniu»
najdobitniej potępiam rzezie i kaźnie
bolszewickie. Nikogo nie wzywałem na drogę
komunizmu, lecz za pomocą tego utworu
literackiego usiłowałem, o ile jest to możliwe,
zabiec drogę komunizmowi, ostrzec, przerazić,
odstraszyć”. Utwór ten, obok „Dziejów grzechu”
uznawany jest za najbardziej kontrowersyjny w
twórczości artysty.

Wizje Polski

Koncepcja Szymona Gajowca



ewolucyjną w opozycji do rewolucji, lub
państwową.



umocnienie „Polski złożonej z trzech
nierównych połówek”, stopniowe
wprowadzanie reform



wprowadzenie polskiej waluty – złotego.



obywatele muszą cierpliwie znosić
wyrzeczenia i biedę



Koncepcja ta jest także przesiąknięta wiarą
w modlitwę i opatrzność boską nad
ojczyzną.



Cezary krytycznie odnosił się do myśli Gajowca:
„Polsce trzeba na gwałt wielkiej idei! Niech to
będzie reforma rolna, stworzenie nowych
przemysłów, jakikolwiek czyn wielki, którym ludzie
mogliby oddychać jak powietrzem. Tu jest zaduch.
Byt tego wielkiego państwa, tej złotej ojczyzny,
tego świętego słowa, za które umierali
męczennicy, byt Polski - za ideę! Waszą ideą jest
stare hasło niedołęgów, którzy Polskę
przełajdaczyli: «jakoś to będzie»!”. Zarzucał
rządzącym brak odwagi do „wielkiego czynu”.

Koncepcja komunistyczna Antoniego Lulka



Za naczelne zło świata uznawał
kapitalizm, wyzysk i bogactwo
nielicznych.



Rewolucja, bo burżuazja nigdy nie odda
władzy



Nadzieja na jak najszybszy upadek
Polski, by jej terytoria stały się częścią
Rosji



Utworzenie społeczeństwa
bezklasowego

Koncepcja Seweryna
Baryki



Wizja „szklanych domów”



Nie jest to realny pomysł na Polskę, ale
fantastyczna wizja ojczyzny - arkadyjskiej
krainy dobrobytu



Wyobrażenie szklanych domów miało zachęcić
Cezarego do pomocy w odbudowie kraju



Marzenia pokoleń Polaków żyjących w niewoli o
wspaniałym nowoczesnym państwie, w którym
panuje dobrobyt i sprawiedliwość.



Budulec domów to symbol – szkło
czymś czystym i doskonałym, a z
drugiej strony jest niezwykle delikatne i
kruche



PRZEDWIOŚNIE TO DYSKUSJA AUTORA
NA TEMAT PRZYSZŁEGO KSZTAŁTU
OJCZYZNY. POWIEŚĆ STAWIA SAME
PYTANIA, NIE ODPOWIEDZI NA TEN
TEMAT

ZNACZENIE TYTUŁU

Dosłowne



Jako pora roku



Słowo „ Przedwiośnie” pada w bardzo
znaczących momentach



MNIEJ PRAWDOPODOBNE ZNACZENIE

Metaforyczne (I)



Okres w życiu każdego z nas –
dojrzewanie



Wtedy też nie panujemy nad
buchającymi uczuciami.

Metaforyczne (II)



Etap, w którym znajduje się Polska



Gajowiec: „To dopiero przedwiośnie
nasze”.



Niedługo nadejdzie rozkwit ojczyzny
czyli „wiosna”



Wszystko jest szare i wydaje się brudne,
lecz czuć w powietrzu zbliżającą się
porę życia.

Interpretacja
zakończenia



Główny bohater idzie na czele
strajkujących robotników



Wcześniej podważa zdolność klasy
robotniczej do objęcia władzy



Walczy o swoje sprawy, nie jest
komunistą (ubiór nam o tym mówi)



Młody Baryka jest syntezą państwowej
myśli Gajowca i komunistycznej Lulka



Demokratyczne państwo i zapewnienie
godziwych warunków życia
najuboższym warstwom społecznym



oderwanie się od maszerujących to
symbol przeżywania indywidualnego
buntu

Problemy społeczne



Niesprawiedliwość społeczna



Najniższa warstwa żyje na granicy
egzystencji



Warszawa miastem kontrastów

Filozofia

Komunizm



Lelek



Engels, Marks – poglądy:



1. Materializm dialektyczny, który można
określić jako twierdzenie, że świat materialny
jest ważniejszy od duchowego, czyli „byt
określa świadomość”.



2. Koncepcja klas społecznych, która mówi o
nieustającej historycznej walce stanów, która
zakończy się dyktaturą proletariatu i
powstaniem społeczeństwa bezklasowego.

Komunizm



3. Rewolucja, jako jedyna droga do
wprowadzenia zmian, otwarcie
nazywana „krwawym przewrotem”.



4. Ewolucja państwa, poczynając od
niewolniczego, poprzez feudalne,
kapitalistyczne, socjalistyczne, a na
koniec komunistyczne.

Komunizm



Taki ustrój można tylko wprowadzić do
państwa dobrze rozwiniętego
gospodarczo



Lenin wprowadził ten ustrój do
zacofanej Rosji modyfikując myśl
Marksa i Engelsa



Stalin dodatkowo wprowadza kult
jednostki



Poglądy samego Cezarego Baryki
można nazwać rewizjonistycznymi, czyli
odczytaną na nowo doktryną
komunistyczną. Uznawał komunizm za
szczytny cel, ale odrzucał rewolucję jako
drogę do osiągnięcia go.

Narracja



Personalna



W zależności od bohatera, o którym jest
mowa, przyjmuje jego punkt widzenia.
Ciekawym zabiegiem jest
wstrzymywanie narracji, aby skupić się
na jakimś wstrząsającym szczególe.

Kompozycja



I część – idealna wizja Polski, „szklane
domy”



Reporterskie przedstawienie zajść-Baku



II część – rzeczywistość, Nawłoć



Konwencja komiczno-sielankowa,
naturalistyczna



III część – program polityczno-
społeczny, poprawa sytuacji w jakiej
znajduje się Polska.

Zakończenie



Zmusza do refleksji, dowolna
interpretacja, zmusza do podjęcia
dyskusji na temat przyszłości Polski

Problematyka
psychologiczna



Powieść zdeterminowana przez Cezarego
Baryki. Na kartach powieści kształtują się jego
poglądy. W Nawłoci staje się obiektem
westchnień aż trzech kobiet, ale sam kocha się
w jednej – Laurze.



W Warszawie, na zebraniu komunistów,
przeciwstawił się otwarcie ich idei rewolucji.



Wątek morderstwa z zazdrości Wanda
Okszyńska otruła Karolinę, ponieważ wiedziała,
że łączy ją coś z Cezarym