podstawy psychologii

wykład 5:

pami

ęć

pami

ęć

prowadz

ą

cy:

dr Szymon Czapli

ń

ski

[e-mail]

„gry plan” wykładu 5

pami

ęć

sensoryczna

pami

ęć

krótkotrwała i pami

ęć

operacyjna

pami

ęć

długotrwała

pami

ęć

autobiograficzna

biologia a pami

ęć

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

2

biologia a pami

ęć

potoczne rozumienie pami

ę

ci

pami

ęć

jako proces (który ma uniwersalne wła

ś

ciwo

ś

ci

np. kodowanie, odtwarzanie)

pami

ęć

jako struktura (jako zdolno

ść

któr

ą

w ró

ż

nym

stopniu odznaczaj

ą

si

ę

ró

ż

ni ludzie)

pami

ęć

jako proces reproduktywny

metafora magnetofonu

metafora kamery wideo

metafora komputera (twardego dysku)

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

3

pami

ęć

pami

ęć

– zdolno

ść

do przechowywania i wydobywania informacji

badania Ebinghausa (1885)

krzywa zapami

ę

tywania

rodzaje pami

ę

ci

pami

ęć

utajona

pami

ęć

jawna

pami

ęć

deklaratywna

pami

ęć

deklaratywna

pami

ęć

proceduralna

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

4

Co jest zaskakuj

ą

ce na tym rysunku?

Czego brakuje na tym rysunku?

procesy pami

ę

ciowe

kodowanie

przechowywanie

wydobywanie

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

5

pami

ęć

sensoryczna

pami

ęć

operacyjna

(obejmuje pami

ęć

krótkotrwał

ą

)

pami

ęć

długotrwała

pami

ęć

sensoryczna

pami

ęć

ikoniczna

badania Sperlinga (1960, 1963)

pami

ęć

echoiczna

Jakie narz

ę

dzie trzyma chłopiec znajduj

ą

cy

si

ę

na dole obrazka?

Co robi m

ęż

czyzna znajduj

ą

cy si

ę

na górze

po

ś

rodku?

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

6

pami

ęć

krótkotrwała

ograniczenia STM – Short Term Memory

5 6 2 7 3 9 1 3 0 8

H K S R M W L X T A

George Miller (1956) – zasada 7 (+/-) 2 elementów

przystosowanie do pojemno

ś

ci pami

ę

ci krótkotrwałej

powtarzanie

powtarzanie

porcjowanie

1939141019452001

wydobywanie z pami

ę

ci krótkotrwałej

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

7

pami

ęć

operacyjna (robocza)

pojemno

ść

pami

ę

ci operacyjnej (Baddeley, Logie,

Nimmo-Smith i Brereton, 1985)

Amsterdam jest stolic

ą

Holandii

tak

nie

widelce maj

ą

zatrzaski

tak

nie

biurka maj

ą

szuflady

tak

nie

kuzyn jest krewnym

tak

nie

kuzyn jest krewnym

tak

nie

stoły wigilijne przykryte s

ą

obrusem

tak

nie

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

8

pami

ęć

operacyjna (robocza)

koncepcja Alana Baddeley’a (2002)

centralny system

wykonawczy

p

ę

tla fonologiczna

p

ę

tla

bufor epizodyczny

szkicownik wzrokowo -

przestrzenny

wewn

ę

trzny system zapisu

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

9

p

ę

tla

artykulacyjna

magazyn

fonologiczny

wewn

ę

trzny system zapisu

podr

ę

czny magazyn

wzrokowy

znaczenie informacji

wzrokowych

j

ę

zyk

epizodyczna pami

ęć

trwała

pami

ęć

długotrwała

LTM – Long Term Memory

kontekst i kodowanie

specyficzno

ść

kodowania

Gooden, Baddeley, 1975 - nurkowie na pla

ż

y i pod wod

ą

Herz 1997 - zapach w laboratorium badawczym

efekt miejsca w szeregu (Jahnke, 1965)

dystynktywno

ść

kontekstowa (Neath, Crowder, 1990 – lista liter

dystynktywno

ść

kontekstowa (Neath, Crowder, 1990 – lista liter

przeplatanych cyframi)

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

10

LTM – ci

ą

g dalszy

wskazówki dla wydobywania informacji z pami

ę

ci

odtwarzanie

rozpoznawanie

interferencja

interferencja proaktywna

interferencja retroaktywna

informacja

zapami

ę

tana

wcze

ś

niej

interferencja retroaktywna

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

11

aktualnie

zapami

ę

tywana

informacja

informacja

zapami

ę

tana

wcze

ś

niej

aktualnie

zapami

ę

tywana

informacja

rodzaje pami

ę

ci długotrwałej

pami

ęć

proceduralna, semantyczna i epizodyczna - Endel Tulving

(1972)

pami

ęć

proceduralna

• operacje zaanga

ż

owane w wykonywanie

zada

ń

• wiedza, jak

• pami

ęć

bod

ź

ców i reakcji

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

12

pami

ęć

semantyczna

• wiedza ogólna (brak struktury zdarze

ń

)

pami

ęć

epizodyczna

• zdarzenia w czasie subiektywnym

LTM – kodowanie informacji

procesy kodowania i wydobywania
informacji

poziomy przetwarzania

procesy zachodz

ą

ce w pami

ę

ci utajonej

przetwarzanie dostosowane do
transferu

torowanie (priming)

torowanie (priming)

usprawnienie zapami

ę

tywania informacji

niezorganizowanej

elaboratywne powtarzanie

mnemotechniki

metapami

ęć

przekonanie

ż

e co

ś

si

ę

pami

ę

ta, pomimo

tego

ż

e nie mo

ż

na aktualnie poda

ć

poprawnej odpowiedzi

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

13

struktury w LTM

struktury pami

ę

ciowe

kategoryzowanie i poj

ę

cia

prototypy

Solso,McCarthy, 1981

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

14

struktury w LTM c.d.

hierarchie

poziom podstawowy

owoc

jabłko

Lobo

schematy

schematy

zbiory wiedzy dotycz

ą

ce

obiektów, ludzi i sytuacji

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

15

wydobywanie informacji z LTM

korzystanie ze struktur pami

ę

ciowych

wpływ kontekstu na odpami

ę

tywanie

odtwarzanie jako proces rekonstrukcji

dokładno

ść

pami

ę

ci rekonstrukcyjnej

Frederic Bartlet, 1932 – odtwarzanie opowiada

ń

z innych

kultur

kultur

wyrównywanie

wyostrzanie

asymilacja

pami

ęć

ś

wiadków naocznych

badania Elizabeth Loftus

pytania sugeruj

ą

ce

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

16

pami

ęć

autobiograficzna

pami

ęć

autobiograficzna – pami

ęć

indywidualnej przeszło

ś

ci danej

jednostki (Maruszewski, 2005)

struktura pami

ę

ci autobiograficznej (Conway, 1996)

baza danych autobiograficznych

informacje zapisane w odniesieniu do okresów

ż

ycia

informacje dotycz

ą

ce zdarze

ń

ogólnych (schematy)

informacje na temat zdarze

ń

specyficznych (konkretne

informacje na temat zdarze

ń

specyficznych (konkretne

zdarzenia)

wspomnienia autobiograficzne

czynniki decyduj

ą

ce o kodowaniu informacji w pami

ę

ci

autobiograficznej

waga zdarzenia

łatwo

ść

kodowania

„pozytywno

ść

” zdarzenia

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

17

pami

ęć

autobiograficzna c.d.

specyficzne zjawiska wyst

ę

puj

ą

ce w pami

ę

ci

autobiograficznej

amnezja dzieci

ę

ca

zazwyczaj do około 3 rok

ż

ycia

efekt wzgl

ę

dnej

ś

wie

ż

o

ś

ci

wspomnienia z ostatniego roku

ż

ycia jednostki stanow

ą

30%-

wspomnienia z ostatniego roku

ż

ycia jednostki stanow

ą

30%-

60% wszystkich swobodnie przywoływanych

efekt reminiscencji

po przekroczeniu 50 roku

ż

ycia znacznie zwi

ę

ksza si

ę

ilo

ść

wspomnie

ń

dotycz

ą

cych okresu miedzy 10 a 30 rokiem

ż

ycia

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

18

wła

ś

ciwo

ś

ci

rodzaj pami

ę

ci

sensoryczna

krótkotrwała

trwała

pojemno

ść

około 18 elementów; zmienna

w zale

ż

no

ś

ci od sposobu

badania

7 +/- 2 elementy (Miller), 80

bitów (Lehlr, Fisher)

185 miliardów informacji

(Csikszentmihalyi), praktycznie

nieograniczona

czas

przechowywania

0,5 s. – modalno

ść

wzrokowa; kilka sekund –

modalno

ść

słuchowa

15 – 18 s. (Petersonowie),

5,4 s.; mo

ż

e zosta

ć

wydłu

ż

ony dzi

ę

ki powtórkom

praktycznie nieograniczony

zestawienie rodzajów pami

ę

ci

ź

ródło: Maruszewski, 2001

przechowywania

modalno

ść

słuchowa

wydłu

ż

ony dzi

ę

ki powtórkom

wen

ę

trznym

format

zapisywanych

informacji

wzrokowy lub słuchowy;

mo

ż

liwe inne modalno

ś

ci

akustyczny, mo

ż

liwy

semantyczny

semantyczny, mo

ż

liwy tak

ż

e

wzrokowy, słuchowy, rzadziej

w zakresie innych modalno

ś

ci

zapominanie

zanikanie, wyst

ę

puje równie

ż

efekt maskowania

zanikanie lub interferencja

brak dost

ę

pu; mo

ż

liwe

zanikanie

kontrola

sprawowana przez

podmiot nad danym

rodzajem pami

ę

ci

brak

powtórki wewn

ę

trzne

bardzo du

ż

a; zró

ż

nicowane

formy dotycz

ą

ce zarówno

organizacji zapami

ę

tywania,

jak i stosowania specyficznych

strategii odtwarzania

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

19

biologiczne aspekty pami

ę

ci

engram – fizyczna podstawa pami

ę

ci

Karl Lashley – lezje mózgów szczurów
a ich pami

ęć

labiryntu

„pami

ę

ciowe” struktury mózgowe

mó

ż

d

ż

ek – pami

ęć

proceduralna

pr

ąż

kowie – nawyki; zwi

ą

zki S-R

kora mózgowa – pami

ęć

sensoryczna;

kora mózgowa – pami

ęć

sensoryczna;

wra

ż

enia

ciało migdałowate i hipokamp – pami

ęć

deklaratywna faktów; wspomnienia o
znaczeniu emocjonalnym

amnezja

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

20

zasady Kihlstroma (1996)

zasada „wypracowania” – informacja o pewnym zdarzeniu
przechowywana jest lepiej, kiedy w chwili kodowania wł

ą

czana jest

do istniej

ą

cych wcze

ś

niej struktur

zasada organizacji (zdarzenia w czasie i przestrzeni)

zasada zale

ż

no

ś

ci od czasu (odległo

ść

mi

ę

dzy kodowaniem i

odtwarzaniem

zasada zale

ż

no

ś

ci od wskazówek (trudno

ść

z wydobywaniem

zasada zale

ż

no

ś

ci od wskazówek (trudno

ść

z wydobywaniem

informacji)

zasada specyficzno

ś

ci kodowania

zasada przetwarzania opartego na schematach

zasada rekonstrukcji (wiedza, oczekiwania, przekonania)

zasada nieadekwatno

ś

ci (prawo Neissera, 1982)

„Je

ś

li …… jest interesuj

ą

cym i społecznie wa

ż

nym aspektem pami

ę

ci,

to s

ą

małe szanse po temu, by badali je psychologowie”

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

21

o czym była mowa podczas wykładu

pami

ęć

sensoryczna

pami

ęć

krótkotrwała i pami

ęć

operacyjna

pami

ęć

długotrwała

pami

ęć

autobiograficzna

biologia a pami

ęć

Podstawy Psychologii - Wy

ż

sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

22

biologia a pami

ęć