VI lek

REHABILITCJA

Literatura:
 Kwolek A.: Rehabilitacja medyczna tom I i II, Wyd. Urban & Partner, Wrocław

2003

Rehabilitacja w chorobach układu
krążenia

Osiągnięcia ostatnich lat w zakresie intensywnej terapii, kardiologii inwazyjnej i
kardiochirurgii sprawiły, że coraz więcej pacjentów przeżywa ostre incydenty sercowe i
pozornie zdrowych wraca do codziennego życia.
Zatrzymać postęp choroby, zapobiec jej często tragicznym powikłaniom to zadania
kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej.


Założenia rehabilitacji kardiologicznej

• Kompleksowość
• Aktywizacja narządu ruchu, zmierzająca do osiągnięcia optymalnej sprawności
• Oddziaływanie na stan psychiczny, przygotowujące chorego do rozwiązania trudnych,

stresorodnych problemów w zmieniających się warunkach socjalnych

Wyeliminowanie i zwalczanie czynników ryzyka, a więc aktywna, nawet agresywna
prewencja wtórna celem zahamowania rozwoju, a nawet cofnięcia zmian miażdżycowych

Warunki rehabilitacji kardiologicznej

• Ścisłe współdziałanie chorego (i rodziny) z zespołem leczącym
• Ćwiczenia fizyczne i trening (poprawa sprawności fizycznej i wydolności krążenia

wieńcowego i ogólnego)

• Psychoterapia indywidualna i grupowa (wyrobienie poczucia bezpieczeństwa, obniżenie

lęku, akceptacja choroby, motywacja)

• Aktywne zwalczenie czynników ryzyka (papierosy, przekarmianie, otyłość)
• Systematyczna farmakoterapia

Cele rehabilitacji kardiologicznej

• Cel nadrzędny: poprawa jakości oraz wydłużenie życia

Cele szczegółowe rehabilitacji kardiologicznej

• Zmniejszenie śmiertelności po ostrych incydentach kardiologicznych
• Skrócenie czasu leczenia po ostrych stanach kardiologicznych i na każdym etapie

leczenia

• Powrót do zdrowia, samodzielnego funkcjonowania i aktywności zawodowej

Zapobieganie inwalidztwu

Żądane efekty RK:

• zwiększenie aktywności fizycznej
• zaprzestanie palenia tytoniu
• obniżenie wartości RR
• zmniejszenie masy ciała
• poprawa wydolności układu krążeniowo- oddechowego i narządu ruchu

2

• poprawa profilu lipidowego
• poprawa metabolizmu węglowodanów
• zmniejszenie insulinooporności
• poprawa czynności śródbłonka
• zahamowanie rozwoju a nawet regresja miażdżycy
• poprawa sprawności psychofizycznej

Rehabilitacja fizyczna:

• Stopniowe i kontrolowane podejmowanie wysiłku fizycznego, dostosowane do

indywidualnych możliwości chorego

Rehabilitacja fizyczna - Prewencja ChNS:

• Prewencja wtórna
• I ETAP – rehabilitacja szpitalna (kończy się z wypisaniem do domu)
• II ETAP- rehabilitacja szpitalna lub ambulatoryjna lub domowa (4-12 tyg)
• III ETAP- późna rehabilitacja (do końca życia)

Pierwotna prewencja ChNS:
Systematyczna aktywność ruchowa zmniejsza umieralność ogólną z powodu chorób sercowo-
naczyniowych. U osób regularnie ćwiczących obserwuje się korzystny wpływ wysiłku
fizycznego na takie układy jak m.in.: układ krążenia, narząd ruchu, gospodarkę lipidową,
węglowodanową, hormonalną, utrzymanie prawidłowej masy ciała, odporność organizmu

Działanie kardio- oraz wazodepresyjne:

• Zwolnienie spoczynkowej i wysiłkowej AS
• Niższe wartości RR przy podobnych obciążeniach
• Wydłużenie okresu rozkurczu serca
• Poprawa stabilności elektrycznej serca
• Wzrost maksymalnej pojemności minutowej i objętości wyrzutowej serca
• Powiększenie średnicy głównych tętnic wieńcowych
• Zwiększenie gęstości naczyń wieńcowych
• Wzrost przepływu wieńcowego
• Poprawa czynności śródbłonka

Pośredni wpływ aktywności ruchowej na układ krążenia:

• Wzrost wydolności fizycznej
• Korzystne zmiany w anatomicznym układzie nerwowym
• Wzrost aktywności układu antyoksydacyjnego
• Wpływ antyzakrzepowy
• Wzrost stężenia cholesterolu we frakcji HDL i obniżenie TG
• Wzrost wrażliwości na insulinę i poprawa tolerancji glukozy
• Obniżenie masy ciała i objętości tkanki tłuszczowej
• Obniżenie stężenia homocysteiny
• Obniżenie poziomu lęku
• Poprawa jakości życia

Inne korzyści:

• Poprawa odporności nieswoistej organizmu
• Poprawa czynności układu oddechowego
• Zapobieganie osteoporozie i chorobie zwyrodnieniowej narządu ruchu

ZALECENIA:

3

• Częstość treningu: min. 3 razy/tydz.
• Intensywność: umiarkowana do 60% max. Tętna
• Czas: min. 30-60 min
• Rodzaj treningu: wysiłek wytrzymałościowy
• Ćwiczenia oporowe: uzupełnienie 10-15% treningu
• Wydatek energetyczny: 200-300 kcal/trening, 1000-2000 kcal/ tydz
• Trening: 5-10 min. rozgrzewka, trening (ćwiczenia ogólnorozwojowe i rozciągające),

10-15 min. ćwiczenia wyciszające

• Różne rodzaje dyscyplin, regularność

PRZECIWWSKAZANIA:

• Tachykardia spoczynkowa>110/min
• Nieuregulowane farmakologicznie nadciśnienie tętnicze
• Niewydolność układu oddechowego
• Niewyrównana cukrzyca
• Nadwaga BMI>40
• Stan zapalny w organizmie
• Świeży incydent zakrzepowo- zatorowy lub w ciągu ostatnich 2 miesięcy
• Krótki okres po krwotoku wewnętrznym
• Choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy w okresie zaostrzenia
• Niewyrównana niedokrwistość
• Choroby przebiegające z drgawkami lub krótkotrwałymi stanami utraty przytomności,

niepoddające się w pełni leczeniu

• Sytuacja zagrożenia życia lub niestabilny okres choroby serca innej niż choroba

niedokrwienna

PREWENCJA WTÓRNA- KINEZYTERAPIA:
Pacjent kierowany na rehabilitację kardiologiczną

• Stabilna choroba wieńcowa
• Przebyty zawał serca
• Po plastyce naczyń wieńcowych
• Po zabiegach kardiochirurgicznych (pomostowanie naczyń wieńcowych, wszczepienie

sztucznej zastawki serca, usunięcie tętniaka serca, przeszczep serca)

Kryteria kwalifikacji do rehabilitacji kardiologicznej
Badanie kliniczne

• (wywiad, badanie przedmiotowe, laboratoryjne /G, kw moczowy, jonogram, gosp.

lipidowa/, EKG spoczynkowe, test wysiłkowy, rtg płuc, ECHO 2D, 24-godzinne
badanie EKG

Etapy rehabilitacji kardiologicznej
OIOM

• Ćwiczenia indywidualne (oddechowe, bierne i czynne zmiany pozycji w łóżku, małych

grup mięśniowych, pionizacja)

• Wybór modelu rehabilitacji (w zależności od rozległości zawału i zaburzeń

kurczliwości serca

• Model A (I, II, III okres)
• Model B (I, II, III, IV okres)

Model A (przebieg niepowikłany)

4

• Angioplastyka, niewydolność wieńcowa, zawał serca dolny lub tylny, ściany przedniej,

ściany przednio-bocznej, koniuszka serca, zabieg operacyjny

Model B (przebieg powikłany)

• Zawał serca, zabieg operacyjny

Powikłania zawału serca

• Rozszerzenie strefy martwicy lub niedokrwienia
• Niewydolność lewokomorowa
• Złożone postacie zaburzeń rytmu i przewodzenia
• Poważne choroby współistniejące

Powikłania leczenia operacyjnego

• Zespół po kardiotomii
• Niezrośnięty mostek
• Zawał okołooperacyjny
• Niedrożność pomostu aortalno-wieńcowego
• Powikłania neurologiczne
• Niewydolność lewokomorowa
• Złożone postacie zaburzeń rytmu i przewodzenia
• W.z.w.
• Ostre psychozy
• Ropienie ran

Modele rehabilitacji kardiologicznej
I etap: rehabilitacja wewnątrzszpitalna
II etap: rehabilitacja poszpitalna do 14 dni po wypisie
III etap: rehabilitacja poszpitalna ambulatoryjna


INTENSYWNOść TRENINGU:

• Rezerwa tętna=max. tętno wysiłkowe-tętno spoczynkowe
• Tętno treningowe=tętno spoczynkowe+40-80% rezerwy tętna
• Intensywność: 11-14 pkt. Wg Borga
• Max tętno: 220-wiek lub 208-0,7*wiek

WIELKOŚĆ OBCIĄŻEŃ TRENINGOWYCH:

• Określenie odsetka prawidłowego tętna 60-85% tętna maksymalnego
• Określenie obciążenia w watach lub MET 40-70% max. Obciążenia tolerowanego w

próbie wysiłkowej

• Określenie wielkości progu wentylacyjnego VAT – 90% VAT w praktyce
• Określenie szczytowego zużycia tlenu (peak VO2) 40-80% w praktyce

PRZERWAĆ TRENING GDY:

• Ból w klatce piersiowej
• Duszność
• Nadmierne zmęczenie
• Zawroty głowy
• Uczucie osłabienia
• Przyspieszenie tętna ( I ETAP o >20/min, II i III ETAP powyżej założonego limitu)
• Zwolnienie tętna
• Brak przyrostu lub obniżenie RR

5

• Wzrostu RR ( IE. skurcz. o 40mmHg, rozkurczowe o 20mmHg, II/IIIE

>200/110mmHg

• Groźnych zaburzeń rytmu i przewodzenia
• Obniżenia lub uniesienia ST o ponad 1mm

Model A (I etap: rehabilitacja wewnątrzszpitalna, okresy)
A1 0-3 dni, 4-5 dni, 6-7 dni
A2 0-4 dni, 5-7 dni, 8-10 dni
A3 0-5 dni, 8-10 dni, 11-14 dni

Model B (I etap: rehabilitacja wewnątrzszpitalna, okresy)
B 2-5 dni, 6-10 dni, 11-14 dni, 14 i więcej dni

Model A (I etap: rehabilitacja wewnątrzszpitalna,
I okres) zakres czynności

• Pozycja leżąca, półsiedząca, w fotelu
• Obracanie na boki
• Czytanie, jedzenie w pozycji półsiedzącej
• Basen w pozycji półsiedzącej lub na wózku do WC
• Toaleta – mycie, golenie w łóżku

Model A (I etap: rehabilitacja wewnątrzszpitalna,
II okres zakres czynności

• Czynne siadanie z opuszczonymi nogami w fotelu
• Samoobsługa w pozycji siedzącej w zakresie spożywania posiłków, toalety
• Wywożenie chorego do WC
• Poruszanie się w obrębie sali
• Toaleta – mycie, golenie przy umywalce

Model A (I etap: rehabilitacja wewnątrzszpitalna,
III okres zakres czynności)

• Pełna samoobsługa
• Toaleta w łazience
• Spożywanie posiłków przy stoliku
• Dłuższe spacery po korytarzu
• Chodzenie po schodach do I piętra

Model A (I etap: rehabilitacja wewnątrzszpitalna,
I okres – ćwiczenia w pozycji leżącej 5-10 minut

• Ćw. oddechowe, oddechowe pogłębione
• Ćw. izometryczne wybranych grup mięśni (np. czworogłowego uda, posladków,

trójgłowego łydki)

• Ćw. dynamiczne małych grup mięśni (stóp, rąk)
• Ćwiczenia rozluźniające

Model A (I etap: rehabilitacja wewnątrzszpitalna,
II okres – ćwiczenia w pozycji siedzącej 10-15 minut

• Wszystkie z I okresu
• Ćw. dynamiczne kończyn górnych i dolnych
• Ćw. koordynujące
• Spacer po sali

Model A (I etap: rehabilitacja wewnątrzszpitalna,

6

III okres – ćwiczenia w pozycji stojącej i w marszu 10-15 minut

• Wszystkie z I i II okresu
• Dawkowanie marszu po korytarzu
• Chodzenie po schodach do I piętra

II etap: Rehabilitacja poszpitalna

• Chory po wypisie nie jest przystosowany do podjęcia obciążeń oczekujących ich w

życiu

• Warunki stacjonarne (oddziały rehabilitacyjne, szpitale uzdrowiskowe, sanatoria)
• Warunki ambulatoryjne

II etap: Rehabilitacja poszpitalna - warunki

• Kontynuacja leczenia
• Rehabilitacja fizyczna
• Rehabilitacja psychiczna
• Szkolenie dietetyczne, aktywne zwalczanie czynników ryzyka

• Zespół leczący: lekarze, kinezyterapeuci, psycholog, dietetyk
• Psycholog: opanowanie lęku, poczucie bezpieczeństwa, akceptacja ograniczeń

wynikających z choroby, relaksacja, kontrola emocji, rozładowanie napięcia

• Psychoterapia indywidualna i grupowa

Rehabilitacja fizyczna – oparta na ćwiczeniach i treningu fizycznym

• Obniżenie tętna, mniejszy wzrost RR, wzrost frakcji wyrzutowej LK
• Zmniejszenie zapotrzebowania tkanek na tlen przez m. sercowy (odbudowa śródbłonka

naczyniowego), rozwój krążenia obocznego

• Zwiększa wydolność fizyczną
• Zmniejszenia aktywności układu adrenergicznego
• Poprawa wentylacji płuc
• Zmniejszenie gromadzenia się metabolitów w mięśniach

III etap: Rehabilitacja poszpitalna - ambulatoryjna

• Ścisły nadzór zespołu rehabilitacyjnego (trening kontrolowany)
• Forma samodzielna (trening niekontrolowany)