Zajęcia 18.05.2010

SYMBOLE NARODOWE I WOJSKA POLSKIEGO:

1. Flaga Państwowa

Flaga Rzeczypospolitej Polskiej (Flaga Polski) – według ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle,
barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych

jest nią prostokątny

płat tkaniny o barwach Rzeczypospolitej Polskiej i proporcji 8:5, umieszczony na maszcie. Zgodnie z
art. 6 ust. 2 ustawy, za flagę Polski uważany jest wariant z godłem Polski, umieszczonym pośrodku
białego pasa.
Barwy flagi polskiej złożone z dwóch poziomych pasów: białego oraz czerwonego są
odwzorowaniem kolorystyki godła państwowego, który stanowi orzeł biały na czerwonym polu.
Zgodnie z zasadami heraldyki pas górny reprezentuje białego orła, a dolny czerwone pole tarczy
herbowej.

Kolory te według symboliki używanej w heraldyce mają następujące znaczenie:

•

Koloru białego używa się w heraldyce jako reprezentację srebra. Oznacza on także wodę, a w
zakresie wartości duchowych czystość i niepokalanie.

•

Kolor czerwony jest symbolem ognia, a z cnót oznacza odwagę i waleczność

Konstrukcja, wymiary i barwy

Obowiązująca flaga Rzeczypospolitej Polskiej jest prostokątem o proporcjach 5:8 podzielonym na dwa
poziome pasy: biały (u góry) i czerwony. Dopuszcza się także wieszanie flagi w formie pionowej wstęgi:
wówczas barwa biała powinna znajdować się po lewej stronie lub przy drzewcu.

Flaga państwowa z godłem

Oprócz opisanej powyżej flagi biało-czerwonej istnieje jeszcze flaga z godłem Polski na białym prostokącie
nazywana "flagą państwową z godłem".

Flagę tę także ustanowiono 1 sierpnia 1919 i początkowo przeznaczono dla polskich poselstw
(przedstawicielstw dyplomatycznych) i konsulatów oraz statków handlowych. W latach 1928-1938 była
tylko banderą handlową. Wynikało to z faktu, że flaga biało-czerwona była i jest do dziś jedną z flag
Międzynarodowego Kodu sygnałowego używanego do sygnalizacji na morzu (flaga biało-czerwona to flaga
"H" oznaczająca (jako sygnał jednoliterowy): "Mam pilota na statku"), zatem aby odróżnić od niej polską
banderę, dodano godło. Od 1938 ponownie używają jej polskie instytucje państwowe za granicą. Dekret z 7
grudnia 1955 potwierdził ten zakres używania flagi, rozszerzając go na lotniska cywilne, porty lotnicze oraz
polskie samoloty komunikacyjne za granicą. Ustawa z 31 stycznia 1980 rozszerzyła zakres używania flagi
także na kapitanaty i bosmanaty portów. Rysunek orła w czerwonym tle na białym pasie flagi zmieniał się
wraz z urzędową zmianą godła państwowego, a obecny wzór herbu pochodzi z 9 lutego 1990.

Aktualnie flagę państwową z godłem Rzeczypospolitej Polskiej podnoszą (art. 8 i art. 9 ustawy):

•

przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne oraz inne oficjalne przedstawicielstwa i misje
za granicą na budynkach lub przed budynkami ich siedzib urzędowych, a także kierownicy tych
przedstawicielstw, urzędów i misji na swych rezydencjach i środkach komunikacji – w wypadkach
przewidzianych w prawie i zwyczajach międzynarodowych,

•

cywilne lotniska i lądowiska,

•

cywilne samoloty komunikacyjne podczas lotów za granicą,

•

kapitanaty (bosmanaty) portów – na budynkach lub przed budynkami stanowiącymi ich siedziby
urzędowe,

•

polskie statki morskie jako banderę, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami
szczególnymi; ponadto do bandery stosuje się prawo i zwyczaje międzynarodowe.

Bandera wojenna

Modyfikacją flagi państwowej z godłem jest bandera wojenna ustanowiona ustawą z dnia 19 lutego 1993 r. o
znakach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. W ustawie tej określono, że "banderą wojenną jest
prostokątny płat tkaniny o barwach Rzeczypospolitej Polskiej, zakończony dwoma trójkątnymi językami na

wolnym liku. Pośrodku długości białego pasa, mierzonej od liku przydrzewcowego do wierzchołka wcięcia
między językami, jest umieszczone godło Rzeczypospolitej Polskiej. Stosunek szerokości płata do jego
długości wynosi 1:2,1. Głębokość wcięcia pomiędzy językami jest równa połowie szerokości płata. Stosunek
wysokości godła do szerokości płata wynosi 2:5".

2. Godło

Godło Polski jest określone w art. 28. ust. 1 Konstytucji z 1997: Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest
wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu. Jego aktualny, ustawowy wygląd (wg załącznika nr 1
ustawy o godle) to: biały, jednogłowy orzeł w złotej koronie, ze złotymi szponami i dziobem, zwrócony w
prawo na tle czerwonej, lekko zwężającej się ku dołowi tarczy herbowej. Barwy bieli i czerwieni są barwami
Rzeczypospolitej Polskiej, określonymi ustawowo (wg załącznika nr 2 ustawy o godle).

Legenda

Według popularnej legendy, założyciel państwa Polan, Lech, podczas postoju w okolicach Poznania ujrzał
pod wieczór sporych rozmiarów gniazdo na drzewie. Znajdował się w nim biały orzeł z dwoma pisklętami.
Gdy Lech przyglądał się mu, orzeł rozpostarł skrzydła na tle nieba czerwonego od zachodzącego słońca.
Lech zachwycił się, postanowił tam osiąść, umieścił orła w swym herbie, a miejsce na pamiątkę nazwał
Gniezdnem (obecnie Gniezno) od słowa gniazdo.

Tradycja heraldyczna

Orzeł przedstawiony jest zgodnie z tradycją heraldyczną, w postaci gotowej do walki. Biel oddaje w
heraldyce metal srebrny, tak więc nie ma potrzeby dodatkowego oddzielania bieli orła od czerwonego tła.
Polskie godło nosi nazwę własną Orzeł Biały, ale heraldyczny opis państwowego symbolu brzmi: w polu
czerwonym srebrny orzeł w złotej koronie. Ułożenie głowy orła w prawo (w stronę zaszczytną ku prawemu
skrzydłu) jest w heraldyce naturalne i nie wymaga dodatkowego określenia.

Również nieprawdziwe jest twierdzenie, że ukoronowanie orła oznacza niepełną suwerenność. Owszem, w
zachodnioeuropejskiej heraldyce ukoronowanie przedstawianego na tarczy zwierzęcia czy postaci oznaczało
zwykle zależność lenną. Ukoronowany Orzeł Biały przeciwnie, od początku symbolizował suwerenność
Polski.

Orły w Wojsku Polskim

Wojska Lądowe RP

Wojska Marynarki Wojennej

Siły powietrzne RP

Siły Specjalne RP

3. Hymn Państwowy

Pierwotnie, jako Pieśń Legionów Polskich we Włoszech, został napisany przez Józefa Wybickiego, autor
melodii opartej na motywach ludowego mazurka (właściwie mazura) jest nieznany. Pieśń powstała w dniach
16-19 lipca 1797 we włoskim miasteczku Reggio nell'Emilia w Republice Cisalpińskiej (w dzisiejszych
Włoszech). Pierwszy raz została wykonana publicznie 20 lipca 1797 roku.

Od samego początku z aplauzem została przyjęta przez Legiony Dąbrowskiego. Z początkiem 1798 znana
była również w kraju we wszystkich zaborach. Śpiewana była podczas powstania listopadowego (1830),
styczniowego (1863), przez Polaków na Wielkiej Emigracji, w czasie rewolucji 1905, I i II wojny światowej.
Tekst Mazurka był tłumaczony przez poetów solidaryzujących się z walczącą Polską i znany był w 17
językach, m.in.: niemieckim, francuskim, angielskim, rosyjskim, węgierskim, chorwackim, macedońskim,
serbskim, słowackim, litewskim. Podczas Wiosny Ludów (1848) "Mazurek Dąbrowskiego" śpiewany był na
ulicach Wiednia, Berlina i Pragi, gdzie cieszył się szczególną popularnością. Mazurek Dąbrowskiego był
wykorzystywany w utworach muzycznych. Jednym z pierwszych użył go Karol Kurpiński, który
skomponował w 1821 fortepianową (organową) Fugę na jego temat (wydaną obecnie w redakcji Rościsława
Wygranienki). Fuga ta, zinstrumentowana przez autora, zabrzmiała pod jego batutą 1 stycznia 1831 roku w
wykonaniu orkiestry Opery Warszawskiej. Ryszard Wagner wykorzystał melodię Mazurka w uwerturze
Polonia skomponowanej po upadku powstania listopadowego. Grano ją pod okupacją niemiecką w czasie II
wojny światowej, gdy zabronione było granie polskiego hymnu. W zmienionej postaci użyto muzykę hymnu
w nazistowskim filmie propagandowym "Powrót do ojczyzny" ("Heimkehr").

Analiza

Pierwsza zwrotka hymnu nawiązuje do ostatniego rozbioru Polski. Po klęsce insurekcji kościuszkowskiej, w
1795 r. terytorium Rzeczypospolitej zostało całkowicie rozdzielone pomiędzy Rosję, Prusy i Austrię.
Zwrotka wyraża zatem patriotyzm i wiarę w odzyskanie niepodległości.

Po III rozbiorze Rzeczypospolitej znaczna ilość polskich żołnierzy wyemigrowała do Francji i Włoch. W
styczniu 1797 r. generał Jan Henryk Dąbrowski na mocy umowy z rządem lombardzkim, w porozumieniu z
Francuzami, utworzył Legiony Polskie. W refrenie hymnu, powstałego w lipcu 1797 r., autor, który
współtworzył Legiony, wyraził nadzieję powrotu do Polski pod dowództwem gen. Dąbrowskiego.

Nadzieja legionistów na powrót do Polski była jednak związana z walkami prowadzonymi pod
zwierzchnictwem generała Napoleona Bonaparte, który już wówczas odnosił sukcesy wojskowe w płn.
Włoszech, a kilka lat później rządził Francją. W drugiej zwrotce (w trzeciej zwrotce w rękopisie
Wybickiego) hymnu autor wyraził przekonanie, iż z pomocą Bonapartego żołnierze podążając z zachodu
poprzez rzekę Wartę i południa poprzez Wisłę byliby w stanie przywrócić niepodległą Polskę.

Trzecia zwrotka (druga wg oryginalnego rękopisu) nawiązuje do Stefana Czarnieckiego, dowódcy
polskiego w czasie potopu szwedzkiego w XVII wieku.

W oryginalnym rękopisie Wybickiego występuje czwarta zwrotka, której brak we współczesnym hymnie. W
zwrotce tej autor doradza, iż jedynym warunkiem obronienia się przed dwoma największymi zaborcami, tj.
Prusami (Niemiec) i Rosją (Moskal), będzie ogólnonarodowa zgoda.

Czwarta zwrotka (piąta wg rękopisu) stanowiła dla pozostających na emigracji legionistów obraz Polaków
pozostających w Ojczyźnie i wysłuchujących tarabanu na znak zbliżających się polskich wojsk.

W szóstej zwrotce (w rękopisie) J. Wybicki nawiązał do Tadeusza Kościuszki, zwycięskiego dowódcy z
bitwy pod Racławicami w czasie powstania w 1794 r. Wyraził również ufność w Opatrzność Bożą.

Podsumowując, słowa Pieśni Legionów Polskich we Włoszech nawiązywały do wzniosłych wydarzeń z
dziejów polskiego oręża oraz współczesnych zwierzchników wojskowych, w których pokładano nadzieję na
powrót do Ojczyzny i odzyskanie niepodległości.

Sztandar Wojska Polskiego

Sztandar – jest znakiem jednostki wojskowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Jest on symbolem
sławy wojennej i tradycji oraz wierności, honoru i męstwa, których Ojczyzna wymaga od swych żołnierzy.'

Sztandary były bardzo różne w formie, rysunku i wielkości. Dopiero po odzyskaniu niepodległości w 1918
podjęto próbę ujednolicenia znaków wojskowych jednak nie były one rygorystycznie przestrzegane. Kolejne
unormowania wyglądu sztandarów miały miejsce w 1927 (zmiana rysunku godła państwowego) i w 1937.
Stare (nieregulaminowe) sztandary przekazywane były zazwyczaj do Muzeum Wojska Polskiego.

Od 1937 sztandar mogły otrzymać:

•

formacje liniowe wojska (piechota, kawaleria, saperzy)

•

szkoły oficerskie i podoficerskie tych formacji

•

oddziały lądowe marynarki wojennej

•

artyleria, broń pancerna, lotnictwo, łączność

•

szkoły oficerskie i podoficerskie tych formacji

•

samodzielne bataliony strzelców

Sztandar od chwili wręczenia towarzyszył pułkowi w każdej uroczystości i bitwie. Utrata sztandaru
oznaczała wymazanie oddziału z rejestru. W przypadku rozwiązania lub rozbicia jednostki w wyniku walk,
sztandar był ukrywany (tak by nie dostał się w ręce wroga) dzielony między żołnierzy lub niszczony.

Do 1939 w Wojsku Polskim nadano około 230 sztandarów. Na Zachód, różnymi drogami, przewieziono 42
sztandary (znajdują się w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. W. Sikorskiego w Londynie). Około 100
sztandarów odnaleziono po zakończeniu działań wojennych (znajdują się w Muzeum WP, niektóre we
fragmentach).

Sztandary Sił Zbrojnych RP

Całokształt spraw związanych z symboliką, nadawaniem i wyglądem sztandaru reguluje ustawa z 19 lutego
1993 o znakach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej z późniejszymi zmianami.

Stanowi ona, że sztandar jest znakiem jednostki wojskowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Jest
symbolem sławy wojennej i tradycji oraz wierności, honoru i męstwa, których Ojczyzna wymaga od swych
żołnierzy. Prawo posiadania sztandaru przyznaje jednostkom liniowym wszystkich rodzajów sił zbrojnych
oraz szkołom wojskowym.

Na sztandar wojskowy składają się: płat, głowica, drzewce i szarfa.

Płat sztandaru

To biała tkanina w kształcie kwadratu, po której obu stronach znajduje się krzyż kawalerski wykonany z
tkaniny czerwonej. Jeden bok sztandaru wszyty jest w białą skórę. Boki sztandaru obszyte złotą frędzlą. Na
stronie głównej płata, pośrodku krzyża kawalerskiego,znajdują się dwie gałązki wawrzynu, haftowane
złotym szychem (nić bawełniana owinięta spiralnie metalowym drucikiem). Pośrodku wieńca umieszczony
wizerunek orła białego z głową zwróconą do drzewca. W rogach płata umieszczone są wieńce wawrzynu z
numerem jednostki lub inicjały jej nazwy.

Na stronie odwrotnej płata, pośrodku krzyża kawalerskiego, znajduje się napis "BÓG HONOR
OJCZYZNA" w wieńcu z wawrzynu. W rogach płata umieszczone są wieńce wawrzynu, a w ich polach
mogą być herby miejscowości, symbole związane z historią jednostki wojskowej oraz emblematy lub
inicjały fundatorów sztandaru.

Płat przymocowany jest do drzewca siedmioma gwoździami z białego metalu, po każdej stronie płata.

Głowica sztandaru

Głowicę sztandaru stanowi orzeł i podstawa. Wykonana jest z białego metalu. Korona, dziób i szpony orła są
w kolorze złotym.. Na przedniej ścianie podstawy jest umieszczony numer jednostki wojskowej lub jej
inicjały.

Drzewce sztandaru

Drzewce jest dwudzielne połączone tuleją z metalu białego. Na górnym końcu drzewca jest umieszczona
głowica, a na dolnym - stożkowate okucie z metalu białego. Na drzewcu mogą być umieszczane gwoździe
pamiątkowe.

Szarfa

Szarfa o barwach narodowych jest umieszczona poniżej podstawy z orłem po głównej stronie płata. Jej
końce dochodzą do dolnego brzegu płata i są zakończone frędzlą koloru złotego. Na sztandarach jednostek
wojskowych odznaczonych orderami wojennymi umieszcza się pod szarfą o barwach Rzeczypospolitej
Polskiej szarfy z kolorami danego odznaczenia.

Nadanie sztandaru

Sztandar nadaje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Ministra Obrony Narodowej. Wręczenia
dokonuje się uroczyście, w formie ustalonej w ceremoniale wojskowym. Dowódcy jednostki sztandar
przekazuje Prezydent RP lub w jego imieniu minister ON lub bądź ich przedstawiciel.

Bóg, Honor, Ojczyzna – dewiza Wojska Polskiego. Została wprowadzona po raz pierwszy na sztandary
oddziałów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przez Naczelnego Wodza rozkazem z dnia 15 października
1943 r.. Wcześniej powszechnie obowiązująca dewiza "Honor i ojczyzna" (fr. honneur et patrie) pojawiła się
na sztandarach wojska obywatelskiego z czasów napoleońskich a jeszcze wcześniej na odznaczeniach Legii
Honorowej ustanowionej przez Napoleona w 1802 roku.

HYMN WOJSKA POLSKIEGO

Legiony

My, Pierwsza Brygada (wł. Marsz Pierwszej Brygady) była pieśnią I Brygady Legionów Polskich,
dowodzonych przez Józefa Piłsudskiego. Znana jest również pod tytułem Legiony to żołnierska nuta.

Melodia pieśni to melodia Marsza Kieleckiego nr 10, utworu zapisanego w śpiewniku orkiestry Kieleckiej
Straży Ogniowej pod numerem 10. Prawdopodobnym jej autorem był kpt. Andrzej Brzuchal-Sikorski, który
od 1905 r. był kapelmistrzem orkiestry Kieleckiej Straży Ogniowej, a potem, orkiestry I Brygady Legionów
Polskich Józefa Piłsudskiego. On to właśnie był pierwszym wykonawcą i aranżerem tego utworu.

Gdy 10 września 1914 r. Andrzej Brzuchal-Sikorski z orkiestrą Kieleckiej Straży Ogniowej wstąpili w
szeregi żołnierzy Józefa Piłsudskiego, Marsz Kielecki nr 10 zaczął towarzyszyć strzelcom i legionistom.

Słowa Pierwszej Brygady, do melodii Marsza Kieleckiego, powstawały żywiołowo, układane na kwaterach i
w okopach. Po 1925 r. zostało ustalone, że pierwsza podstawowa wersja tekstu powstała latem 1917 r. w
pociągu wiozącym internowanych legionistów do Szczypiorna i w samym obozie. Ostatecznie, w końcu lat
trzydziestych, w Wojskowym Instytucie Historycznym orzeczono, że autorem trzech pierwszych zwrotek
jest literat, pułkownik Andrzej Hałaciński, a sześciu zwrotek - oficer legionów Tadeusz Biernacki.