GUZY MÓZGU I KANAŁU KRĘGOWEGO

Neo śródczaszkowe i śródkanałowe

Guz – każda nieprawidłowa masa, która zajmuje przestrzeń przewidzianą dla prawidłowej struktury,

wypełniająca jamę czaszki lub kanału kręgowego. Doprowadza to do zaburzeń czynności bezpośrednio
niszczonych (naciekanych bądź uciskanych) struktur tkanki mózgowej lub rdzenia.

Guz może być nowotworowy lub nie. Przeważają guzy nowotworowe, a ta przewaga jest tak dalece

widoczna, że guz mózgu praktycznie oznacza nowotwór mózgu

Objawy guza mózgu – po zarośnięciu ciemienia i szwów jama czaszki jest wielkością stałą. Wypełniona

jest przez trzy składniki pozostające w równowadze tak, że jest stałe ciśnienie śródczaszkowe. W początkowym
procesie przyrost masy guza może powodować tylko przemieszczenie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego = główne objawy guza

Jednakże może występować również w przebiegu chorób nienowotworowych CUN, na przykład przy

krwawieniu podpajęczynówkowym, czy też procesach zapalnych lub chorobach pseudonowotworowych mózgu.
Przy chorobach pseudonowotworowych mózgu również występują bóle głowy, wymioty, obrzęk tarczy nerwu
II. Do końca nie wiadomo, co wywołuje tą chorobę. Często dotyczy ona kobiet w ciąży, młodych kobiet oraz ma
tendencję do nawracania. Jest to groźne zjawisko, ponieważ długotrwały obrzęk tarczy nerwu wzrokowego może
prowadzić do ślepoty.

Jeżeli chodzi o guzy mózgu to zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego jest późno pojawiającym

się objawem. Obecność masy guza i zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego prowadzi do zaburzeń w
przepływie krwi tętniczej, co z kolei prowadzi do niedokrwienia mózgu, a co za tym idzie zastoju w układzie
żylnym mózgu i rozwoju obrzęku mózgu. Powstaje wówczas niebezpieczeństwo wgłębień, szczególnie
niebezpieczne w guzach tylnej jamy czaszki.

Wgłobienia:

1. zakręt obręczy pod sierp mózgu
2. część płata skroniowego (hipokamp) pod namiot móżdżku, co daje objawy uszkodzenia nerwu

III→ rozszerzenie źrenicy.

3. wgłębienie pnia mózgu – migdałki móżdżku do otworu wielkiego→ zaburzenia ośrodka

oddychania

4. pień może wgłębić się też do góry – nad namiotem móżdżku

Objawy zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego:

a) bóle głowy (napady Brunsa)
b) wymioty
c) zmiany na dnie oczy (tarcza zastoinowa)

d)

spadek akcji serca, podwójne widzenie

e) objawy wgłębienia mózgu – anisocoria, zaburzenia oddychania, prężenia

a)

tendencja do narastania !!! Napady Brunsa → ból głowy ustępuje przy zmianie pozycji, na przykład
z leżącej na siedzącą. Ma to związek z nieprawidłowościami w przepływie PMR z powodu guza.
Typowy obraz tych napadów jest taki, iż pacjent budzi się w nocy z bólem głowy, wymiotami, które
to ustępują po zmianie pozycji.

b)

Przy zespole wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego lub bez niego, ale wówczas guz musi
znajdować się w okolicy ośrodka wymiotnego.

d) podwójne widzenie powstaje wówczas gdy obrazy padają na różne odcinki siatkówki. Związane jest

to z tym, iż nerw VI znajduje się swoim najdłuższym przebiegiem na podstawie czaszki i często może
ulec uciskowi lub uszkodzeniu

e) Anisocoria – a potem nawet obie źrenice się poszerzają i słabiej reagują na światło.

Oddech maszynowy → bardzo przyspieszony, głęboki
Oddech Cheyne-Stokesa

Zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego:

 ostry
 podostry
 przewlekły

1

Charakter bólów głowy:

o

narastające

o

z wymiotami

o

nocne

o

napadowe

o

Brunsa

Są one wyrazem rozciągania opony twardej oraz pociągania pni naczyniowych, jak i nerwów czuciowych,

jako struktur odpowiedzialnych za ból w czasie. Szczególną uwagę należy zwrócić na ludzi starszych. U nich
raczej nie rozwija się zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego. Trzeba również zwrócić baczną uwagę na
zmiany zachowania, ponieważ takie objawy dają zwykle oponiaki płatów czołowych.

Bóle napadowe, a zwłaszcza Brunsa to niebezpieczeństwo wklinowania mózgu. Bóle najczęściej idą z

wymiotami !!! Mogą być objawem w guzach tylnej jamy czaszki.

Bradykardia → przy jej występowaniu należy wykluczyć inne pochodzenie. Jest ona ważnym objawem
przy współistnieniem z bólami głowy i wymiotami. Jest to tzw. triada wgłobienia. Zaraz zaczną się
zaburzenia oddechu.

Zmiany na dnie oka → objaw obecnie rzadziej spotykany z wyjątkiem procesów szybko zaburzających
krążenie PMR.

Objawy ogólne zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego → ilościowe
diplopia z n.VI

zaburzenia świadomości

↓

senność

spowolnienie

Badania:
-Badanie EEG
- RTG czaszki

W badaniu EEG charakterystyczne fale α, theta, natomiast jeśli pacjent nie śpi, a pojawiają się fale δ to

źle!!!

Co można zobaczyć w RTG czaszki:



rozejście szwów



pogłębienie wycisków palczastych



u dorosłych przy długotrwałych procesach (przewlekły zespół wzmożonego ciśnienia
śródczaszkowego) → pogłębienie lub nawet zniszczenie siodła tureckiego.



zwapnienia (oponiaki, skąpodrzewiaki) → CRANIOPHARYNGEOMA

Brak cech zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego:

 wynikający z lokalizacji
 wynikający z wieku człowieka

Płat czołowy:

1. zaburzenia pamięci
2. zaburzenia nastroju
3. senność
4. męczliwość
5. brak koncentracji zespół psychoorganiczny
6. bezkrytycyzm
7. wesołkowatość

8.

odruch chwytny

Jeżeli proces leży dalej od bieguna mogą pojawić się zaburzenia piramidowe.

2

Guzy okolicy zakrętu przedśrodkowego:

Występują objawy ogniskowe, na początku przeważnie podrażnieniowe w postaci napadów

częściowych, po napadzie może wystąpić niedowład ponapadowy Todda. W miarę postępu choroby występuje
niedowład (może być ograniczony do jednej kończyny).

Guzy okolicy ciemieniowej:

o

objawy podrażnieniowe = napady czuciowe

o

objawy ubytkowe = niedoczulica

o

zaburzenia gnozji (rozpoznawania)

o

zespół Gerstmanna (zaburzenia rozpoznawania palców)

o

zaburzenia orientacji stron

Guzy płata skroniowego:

Długo bez objawów. Pierwsze objawy u ponad 50% chorych to napady padaczkowe (bo

komórki tych struktur mają niski próg pobudliwości) o różnej i bogatej symptomatologii. Dalsze objawy zależą
od lokalizacji guza. W półkuli podległej, jeżeli guz nie powoduje padaczki, może być prawie niemy, późnym
objawem → niedowidzenie kwadratowe. Z półkuli dominującej objawy są wcześniej sygnalizowane – poprzez
afazję czuciową.

Guzy płata potylicznego:

Najczęstszym objawem jest niedowidzenie jednoimienne przeciwstronne, zaburzenia gnozji

liter, przedmiotów, twarzy.

Guzy w obrębie komór bocznych – komory III i IV:

Zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego

O ostrym przebiegu z napadami Bruns’a oraz o powoli narastającym zespole

psychoorganicznym w przebiegu narastającego wodogłowia. Są cechy Parkinsonizmu, trudności w utrzymaniu
moczu, chodzeniu.

Guzy półkul móżdżku i robaka:

Powodują objawy ogniskowe. Jest tu znacznie nasilony zespół wzmożonego ciśnienia

śródczaszkowego.

Objawy zespołu móżdżkowego:

o

zaburzenia koordynacji ruchu

o

ataksje

o

oczopląs

o

mowa skandowana

o

zaburzenia równowagi

Guzy nerwu VIII:

Najczęściej nerwiak osłonkowy bądź oponiak → parestezje słuchowe, a dalej osłabienie

słuchu, objawy uszkodzenia nerwu VII, V (osłabienie odruchu rogówkowego). To wszystko to tzw. zespół kąta
mostowo-móżdżkowego.

Guzy nerwu II:

Najczęściej są to glejaki – osłabienie ostrości wzroku.

HISTOPATOLOGICZNIE:

1.

Neo pochodzenia neuroepitelialnego (42 – 60%)

 wywodzące się z gleju gwieździstego: gwiaździak

•

gwiaździak anaplastyczny

•

glejak wielopostaciowy

 wywodzące się z gleju skąpowypustkowego:

•

oligodendroma

•

oligodendroma anaplasticum

•

mieszany skąpodrzewiakogwiaździak



wywodzący się z wyściółki i splotu naczyniówkowego:

•

wyściółczak

3

•

wyściółczak

•

brodawczak splotu naczyniówkowego

 wywodzący się z szyszynki

•

szyszyniak

•

szyszyniak anaplastyczny

 wywodzący się z komórek nerwowych

•

nerwiak zwojowy

Guzy mózgu – podstępny przebieg, długo niemy. Często pacjent przyjęty pod tytułem „udar
niedokrwienny”. Na przekroju wygląd pstry. Leczenie chirurgiczne + radioterapia.

Guzy CUN – nie dają przerzutów poza układ nerwowy. Szerzą się przez PMR.

2. Neo z komórek osłonki nerwowej

 nerwiak osłonkowy
 nerwiakowłókniak

3.

Neo pochodzenia oponowego

 oponiak
 oponiak anaplastyczny
 oponiakomięsak
 pierwotny czerniak opon

4. Chłoniaki i neo układu krwiotwórczego

 szpiczak
 chłoniaki złośliwe – ostatnimi czasy rośnie częstość występowania chłoniaków.

Bardzo złe rokowanie. Obszar najczęściej zajmowany to obszar okołokomorowy ale
też mogą zająć opony

5. Neo pochodzenia naczyniowego

 naczyniak płodowy

6. Neo z komórek zarodkowych

 germinoma
 potworniak

7. Neo z przysadki mózgowej

 gruczolaki
 gruczolakoraki

8. Neo przerzutowe – częsta lokalizacja w móżdżku; o kształcie obrączkowatym

 oskrzeli
 sutka
 tarczycy
 nerki
 czerniaka

9. Z pustego siodła – na zdjęciu RTG rozdęte siodło tureckie b/neo

10. Inne neo

 naskórzak, skórzak, potworniak
 guz kieszonki Rathkego
 Torbiel koloidalna

11. Neo wtórnie wrastające do wnętrza czaszki

 neo kości

12. Neo niesklasyfikowane

4

GUZY NIENOWOTWOROWE:

o

Pochodzenia zapalnego:

 swoiste:

 gruźliczaki
 kilaki

 nieswoiste:

 ropnie

o

pochodzenia pasożytniczego:

 bąblowiec
 wągier
 toxoplasma

o

pochodzenia naczyniowego:

 naczyniaki
 tętniaki

o

Inne:



torbiele podpajęczynówkowe

 inne

-----------------------------------------------------------------------------------------------

- Torbiele pajęczynówkowe – częste, bezobjawowe
- Padaczka objawowa – znaczenie ma I napad u dorosłych
- Oponiak – wieloletni
- Gruczolaki – zmiany hormonalne

- Meta do CUN – są wyrazem uogólnionej choroby nowotworowej. Stanowią do 20% wszystkich
guzów. Znaczne nasilenie zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego →wynik dużego obrzęku
towarzyszącego zawsze meta. Leczenie chirurgiczne.
- Guzy u ludzi starszych – skąpoobjawowe, czasem bez zespołu wzmożonego ciśnienia
śródczaszkowego, z przewagą ilościowych zaburzeń świadomości
- Postępowanie w guzach:

i.

chirurgiczne – większość (dyskwalifikacja-guz motylowaty)

ii.

radioterapia

iii.

chemioterapia

--------------------------------------------------------------------------------------------------

GUZY KANAŁU KRĘGOWEGO

Mikroskopowo są to te same guzy, co guzy mózgu
Na podstawie lokalizacji:



zewnątrzrdzeniowe (nad- i podoponowe)



wewnątrzrdzeniowe

Guzy śródrdzeniowe – istota szara rdzenia
Guzy wewnątrzrdzeniowe – istota biała rdzenia

W ustaleniu lokalizacji pomagają zaburzenia czucia, ruchu oraz korzeniowe. Badania rozstrzygające to
MRI, ale zawsze poprzedzone RTG przeglądowym kręgosłupa.

Guzy zewnętrzne rdzenia
- wewn.
≡ TWARDÓWKOWO
-zewn.

5

Objawy zależą od poziomu rdzenia:

- upośledzona drożność okołordzeniowej przestrzeni PMR

- ↑ poziomu białka PMR

- patologiczna próba Queckenstedta

Zewnątrzrdzeniowe

Wewnątrzrdzeniowe

długi okres bólowy

brak

zwolnienia w przebiegu

brak

przewaga objawów bólowych nad
ruchowymi – na początku

przewaga objawów ruchowych

częsty zespół Brown – Sequarda

rzadko

rzadko zaniki i drżenia pęczkowe

często

zaburzenia wszystkich rodzajów czucia

typ rozszczepienny zaburzeń czucia

blok przestrzeni z rozszczepieniem w PMR

objawy rzadsze i mniej nasilone

zaburzenia zwieraczy – późne

wczesne zaburzenia zwieraczy

↓

6