XI 2
Który z prozaików XX - lecia międzywojennego jest ci najbliższy? Uzasadnij swój wybór scharakteryzuj jeden utwór.
Bruno Schulz "Sklepy cynamonowe", "Sanatorium pod klepsydrą" narratorem opowiadań jest młody chłopiec - Józef, patrzy z pozycji dziecka, świat jest swoistym cudem, cudowność mitotwórcza wyrasta z bardzo powszechnego źródła, zwykłe reklamowe anonse nabierają magicznej mocy; bohater ożywia mit, dzięki niemu księga żyje; jest w stanie w zwykłej rzeczywistości zobaczyć mit; dzięki niemu powszechność staje się mitem; reklamy mieszają się ze sobą, Schulz przeprowadza umitycznienie świata;
- kontakt z księgą wywołuje oszołomienie; Księga pomocna w zbieraniu aluzji po drogach naszego życia, naszą wielką epoką życia, genialną epoką (naszego życia); sztuka poznania, celem jest zrozumienie sensu
- poznanie utrudnione, Schulz sceptykiem w dziedzinie poznania, przekonany o ograniczonych możliwościach poznania; sztuka próbą poznania, ma dać możliwość wg. Schulza wszelka poezja jest mitologizowaniem, dąży do odtwarzania mitów o świecie chłopiec wkracza w krainę mitu, tak chce poznać świat Schulz używa języka poetyckiego pełnego symboli i metafor, brak realistycznego elementu w opisie rzeczywistości; realizm fantastyczny płynność świata, jest on bezforemny (Bergson)
- małe miasteczko żyje swoistym życiem; sklepy cynamonowe jakby wyławiane z przeszłości, wspominane, pełne niezwykłych towarów, jakby ze świata marzeń, towary dziwne, niezwykłe, bajeczne; choć istnieją nie sposób do nich trafić; pamięta je dokładnie, ale nie może ich zwiedzić; na granicy jawy i snu, między tym, co zwykłe i bajeczne, między dniem i nocą; sen, który się śni, miesza się z rzeczywistością, świat z pogranicza jawy i snu, lego, co realne i bajeczne, spiętrzenie marzenia sennego, niezwykła wędrówka senna; bohater wykracza poza zwykłość do jakiegoś innego świata, wykracza poza codzienną banalność, odkrywa miejsca, jest to wielka przygoda dojrzewania; objawia mu się niezwykły świat przeciwstawienie mężczyzna - kobiety; Adela reprezentuje to, co zwykłe, przyziemne i materialne, ojciec artysta i filozof, rzecznikiem tego, co niezwykłe, eksperymentuje z materią, stąd jego przemiany (karakon, kondor, sęp); granice wyznacza Adela (kobiety), ogranicza ojca (stopa); zawsze jest gdzieś granica dla mitycznego świata
- Twórczość jest zbliżaniem się do istniejącej, choć niedosiężnej tajemnicy; jest i demiurgiczną zabawą i swoistym procesem poznawczym; autor tworzy nowy świat, realizuje tęsknoty wyobraźni docierając do tego, co pierwotne, mitologiczne, "odczytując" to, co boskie czy demiurgiczne; fantazje dziecięce, mity, lęki; demiurgiczne kreowanie świata jest świadome; poeta szukając na nowo sensu świata próbuje połączyć na nowo słowa tak, by domyślić się sensu pierwotnego, który istniał w słowie sprawczym;
- docieranie do pokładów mitycznych; każdy fragment rzeczywistości jest odzwierciedleniem jakiegoś odwiecznego mitu, to jest dziecięce poszukiwanie; każdy ma swoją mitologię;
- każdy przyswaja sobie w dzieciństwie przeżycia i obrazy, które później przez całe życie odczytuje przymierzając do mitycznych fabuł i wizji świata; zawsze jest to mitologia osobista
- W niewielkim prowincjonalnym mieście skromny nauczyciel rysunków podjął się samotnie stworzenia nowego, własnego świata, stał się twórcą niepokojącej biblii, w której przedmiotem kultu jest tajemnicza biologia rzeczy przekraczających swą miarę, magia twórczości; mitycznym, zaginionym pierwowzorem tej Schulzowskiej biblii jest "Autentyk", księga dzieciństwa, ów znany nam wszystkim, byłym dzieciom czarodziejski szpargał, noszący w sobie olśnienia pierwszych dziecięcych lektur, pierwszych najgłębszych emocji: stare pismo ilustrowane, kalkomanie, album znaczków pocztowych...; Autentykiem okazuje się reszta starego tygodnika zawierającego dział reklam: zbiór fetyszy, znaków magicznych, haseł ewokacyjnych mitu, zwykłe anonse reklamowe nabierają magicznej mocy, poetyckiej treści
- Poezja jest mitologizowaniem - pisze Schulz- dąży do odtworzenia mitów o świecie, umitycznienie świata nie jest zakończone, proces ten został tylko zahamowany przez rozwój wiedzy; wiedza nie jest niczym innym jak budowaniem mitu o świecie, gdyż mit leży w tych samych elementach i poza mit nie możemy w ogóle wyjść
- Dzieło pisarskie Schulza jest wielowarstwowe, niejednoznaczne: każdy obraz kusi do rozmaitych, równouprawnionych interpretacji
Pisarz zrośnięty ze swoim miastem Drohobyczem; być może obawiał się, że opuściwszy je przerwie nici łączące go z jedyną dobrze znaną rzeczywistością, która stała się podstawą całej jego twórczości
- Zawsze zaczyna od opisu realiów, od spostrzeganych przez wszystkich przedmiotów wydarzeń i dopiero później, niepostrzeżenie, w ten opis włącza stopniowo elementy nierealne, na rzeczywistość nakłada projekcję swy6ch własnych urojeń, ujawnia swój wewnętrzny świat, który w efekcie zawsze zdominuje pozostałe elementy rzeczywistości przedstawianej i pozostanie jej jedynym tworzywem
- Postać ojca - jest postacią kluczową dla całej twórczości pisarza; tylko pozornie jest spokojnym kupcem z prowincjonalnego miasteczka, pod tą powłoką kryje się bogata osobowość człowieka, który chce się oderwać od spraw codzienności, dlatego to na
poddaszu hoduje przedziwne, tajemnicze ptaki o fantastycznym wyglądzie, symbolizujące marzenia o swobodzie, wolności i możliwościach oderwania się od ziemi; później jego hodowla zostaje rozpędzona przez Adelę, symbolizującą ślepe i bezwzględne siły rzeczywistości, w której nie ma miejsca na fantazję; ojciec jest da narratora wzorem postępowania, jest niejako pośrednio twórcą całego fantastycznego świata z kart utworów pisarza; w końcu jednak i jego zwycięża rzeczywistość, świat jaki chciał stworzyć ojciec jest z góry skazany na zagładę, bo nie wytrzymuje zderzenia z rzeczywistością; w zakończeniu wypędzone przez Anielę ptaki wracają, ale obserwujący to ludzie obrzucając je kamieniami i wszystkie zostają strącone martwe na ziemię; świat fantazji uległ ludzkiej bezmyślności i zniszczony bezpowrotnie legł na ziemi; strącone ptaki tracą cały swój urok; narrator zdaje sobie sprawę z tego, że były tylko pozorem, ich istnienie oferowało złudzenia, było formą samo oszustwa; ojciec jest natchnionym prorokiem, magiem, hodowcą eksperymentatorem, uczonym zapalającym innych swą badawczą pasją, kucem, groteskowym staruszkiem "otoczonym flaszkami, pigułkami, księgami handlowymi", przetwarza się dziecinnieje, jego przemiany wynikają z pasji badacza tajemnicy istnienia, przeistacza się po to, by poznać inne możliwości wcielenia, by całym sobą sprawdzić, jak wielkie i jednorodne jest bogactwo form życia; przeistoczenia mogą być nacechowane pozytywnie, ptaki ojca fascynują i upodabnia się do nich z własnej woli, ale mogą też wynikać z emocji negatywnej - jak w przypadku wstrętu do karakonów
- Powrót do dzieciństwa, genialnej epoki; wtedy sądy człowieka nie są obciążone całym późniejszym bagażem sformalizowanego wykształcenia; tylko dziecko potrafi reagować na wszystkie bodźce w sposób absolutnie szczery i spontaniczny, bez uprzedzeń "Moim ideałem jest dojrzeć do dzieciństwa. To była prawdziwa dojrzałość"