HISTORIOGRAFIA II RZECZPOSPOLITEJ

Odbudowanie niepodległego bytu państwowego zmieniło bowiem zasadniczo warunki uprawiania nauki historycznej w Polsce - korzystniejsze.

Znaczenie dla rozwoju nauki historycznej miał rozwój wyższych uczelni, obok uniwersytetów w Krakowie i Lwowie, powstawały uniwersytety w Warszawie, Poznaniu, Wilnie i KUL. Z tym wiązał się rozwój naukowego czasopiśmiennictwa historycznego: ogólnego, wyspecjalizowanego i regionalnego.

W roku 1925 powołano do życia Polskie Towarzystwo Historyczne. Naukowcy nawoływali do zasadniczej reorientacji historiografii polskiej i stworzenia nowej, odpowiadającej potrzebom obecnej rzeczywistości Polski, syntezy jej dziejów.

• Smoleński pisał: nauka historyczna polega na poszukiwaniu prawdy dla samej prawdy, bez względu na jej stosowalność praktyczną w chwili bieżącej i w przyszłości.

• Bobrzyński uważał, że synteza dziejów musi obracać się nie wokoło pytania dlaczego upadła Polska, lecz jak dźwigaliśmy się z upadku i z jakim zasobem sił moralnych i fizycznych.

• Zakrzewski uważał, że pogląd historiografii na narodową przeszłość straci uczuciowo - polityczne zabarwienie. Wskrzeszone państwo domaga się od ogółu swych obywateli starannego przygotowania historyczno - politycznego.

• Konopczyński zgadzał się ze zdaniem, że wskrzeszenie państwa powinno zmodyfikować nasz punkt widzenia w poglądach na przeszłość; wyrażał pogląd że demokratyzacja społeczeństwa każe pytać tym pilniej o przeszłość warstw ludowych, a nie tylko szlachty.

Dzieje Polski:

• Dzieje Polski Sobieskiego

• Wielka Historia Powszechna

Utrudniało stworzenie syntezy dziejów, że pogłębiona refleksja teoretyczno - metodologiczna nie należała do mocnych stron ówczesnej historiografii polskiej. Nasi historycy bardzo mało interesowali się teoretyczno - metodologiczną problematyką historii.

• Rewizjonizm historyczny:

• Skałkowski Adam - zakwestionował demokratyzm Tadeusza Kościuszki

• Górka Olgierd

• rewizja sienkiewiczowskiego Potopu; zaproponował sensacyjne odwrócenie pojęć: uważane za pesymistyczne poglądy szkoły krakowskiej ocenił jako optymistyczne

• pogląd szkoły krakowskiej, że upadła Polska z własnych win implikuje tezę, że odrodziła się również dzięki własnemu wysiłkowi

• główny czynnik dziejotwórczy to nie naród jako zbiorowość, ale aktywne polityczne elity, kierowane przez wielką opatrznościową jednostkę

• tradycja szkoły krakowskiej powinna stać się fundamentem obozu sanacji

• Polska odzyskała niepodległość własnym, tzn. legionowym wysiłkiem

Nurty historiografii:

• Sanacja - piłsudczykowi

• Władze wywierały wpływ na historiografię: rząd sanacyjny pozbawił katedr na Uniwersytecie Jagiellońskim dwóch wybitnych historyków: Kota i Sobieskiego; pierwszego za krytykę panującego systemu, drugiego za ocenę wydarzeń z 1920 roku

• Sam Marszałek zajmował się historią; pisał o postaniu styczniowym, dziejach polskiego czynu zbrojnego podczas I WŚ oraz dziejami wojny polsko - bolszewickiej

• Uczeni: Wacław Lipiński, Julian Stachiewicz, Władysław Pobóg - Malinowski zajmowali się najnowszymi dziejami Polski, akcentując w szczególności znaczenie polskiego czynu zbrojnego w odzyskaniu niepodległości i umocnieniu podstaw odrodzonej państwowości

• Endecja - narodowa demokracja

• Jedyny kierunek który zdobył się na stworzenie swojej własnej syntezy historii Polskie autorstwa Sobieskiego

• Liczyła więcej historyków niż sanacja ale częściej uczestniczyła w twórczości publicystycznej niż naukowej

• Uczeni: Konopczyński W. i Wojciechowski Z.

• Socjalizm

• Uczeni: Limanowski, Cynarski, Próchnik

• Komunizm

• Uczeni: Eugeniusz Przybyszewski, Hipolit Grynwaser

Orientacje historiograficzne:

• Zachodnia

• Idee narodowej demokracji, która główne zagrożenie dla Polski upatrywała w Niemczech i uważała, że odrodzona Polska powinna nawiązywać do tradycji państwa Piastów

• Badacze czasów średniowiecza: Tymieniecki, Tyc, Maleczyński, Włodarski, Górski, Zajączkowski, Sobieski, Feldman

• Polemizowali z poglądami historiografii niemieckiej podkreślali, że państwo polskie powstało na rodzimym korzeniu, rozwinęło się jako organizm niezależny od Niemiec, które wciąż mu zagrażały, że żywioł rodzimy, nie zaś niemiecki, zdecydował o ukształtowaniu struktury dawnego polskiego społeczeństwa

• Przeciwstawiali się rozwijanemu zarówno przez dawniejszą, jak i współczesną historiografię niemiecką poglądowi na niemiecką ekspansję wschodnią - był to brytany podbój a nie misja cywilizacyjna

• Wskazywali na polski i słowiański charakter obszarów pozostających pod panowaniem niemieckim: Śląsk Pomorze

• Wschodnia

• Federalistyczne koncepcje obozu piłsudczykowskiego, który nawiązywał do tradycji wielkości Polsk w czasach Jagiellonów

• Badacze czasów Jagiellońskich: Halecki, Kolankowski, Paszkiewicz, Kamieniecki

• W idei jagiellońskiej poszukiwali tradycji, mającej uzasadniać mocarstwowe ambicje współczesnego państwa polskiego

• Koncepcje polskiej obecności na Wschodzie: unitarystyczna i federalistyczna

• Powstała więc dyskusja na temat unii polsko - litewskiej; czy polegała ona na inkorporacji czy też na federacji

• Uważano, że unia miała polegać na dobrowolnym związku narodów, miała być świadectwem pokojowej ekspansji cywilizacyjnej

Szkoły naukowe

• Grono uczonych, skupionych wokół jednego bądź kilku naukowych mistrzów

• Szkoła historyczno - prawna: O. Balzer oraz S. Kutrzeba

• Szkoła ustroju: Dąbkowski, Wojciechowski, Hejnosz, Adamus

• Szkoła historii gospodarczej: Bujak, Rutkowski, Inglot, Hoszowski, Rusiński, Deresiewicz

• HANDELSMAN:

• Historia powszechna zachodnioeuropejskiego średniowiecza: Manteuffel Serajski, Arnold, Małowist, Gieysztor

• Historia powszechna i Polski czasów nowożytnych i XIX wieku: Więckowska, Płoski, Żywczyński, Rusjan

• Szkoła wojskowości: Tokarz, Moraczewski, Oppman, Jabłoński

Polska nauka historyczna w okresie II RP rozszerzyła horyzont swoich zainteresowań pod względem chronologicznym i problemowym; zajmuje się czasami przedhistorycznymi i czasom bliższym współczesności. Zajmuje się czasami porozbiorowymi - odzyskaniem niepodległości.

Europejski charakter historiografii polskiej:

• Historycy poczęli uprawiać badania nad niegdysiejszą rolą Polski na arenie międzynarodowej, zajmując się międzynarodowymi stosunkami:

• Politycznymi

• Gospodarczymi - historia gospodarcza

• Lwów - Bujak

• Poznań - Rutkowski

• Kraków - Grodecki

• Warszawa - Arnold

• Kościelnymi - dzieje kościoła

• Kulturalnymi - historia kultury

• Kraków - Kot

• Lwów - Łempicki, Ptaśnik

• Warszawa - Czarnowski

• Naukowymi - historia nauki i oświaty

• Kot, Łempicki, Barycz

• Historia powszechna

• Starożytność

• Morawski, Zieliński, Piotrowicz, Czarnecki

• Bizancjum

• Zakrzewski, Halecki

• Średniowiecze

• Ptaśnik, Dąbrowski, Zajączkowski, Włodarski, Handelsman

• Nowożytna i Najnowsza

• Dembiński, Konopczyński, Szelągowski, Feldman

• Żydzi

• Mojżesz Schorr, Majer Bałaban

Zasadnicze znaczenie dla rozwoju polskiej nauki historycznej było stworzenie dla niej normalnych, podobnych do istniejących w innych krajach europejskich, warunków rozwoju - umożliwiło to tym samym rozwój naukowej kadry. Sprzyjało rozszerzaniu zarówno chronologicznych, jak i problemowych horyzontów nauki; pobudziło rozwój nowych historycznych koncepcji. Historiografia polska była w pełnym tego słowa znaczeniu historiografią europejską.

7

---