!CZASZKA JAKO CAŁOŚĆ

Na czaszce wyróżnia się dwie główne części:

1. Czaszkę mózgową, mózgoczaszkę (neurocranium) - osłona kostna dla mózgowia i narządów zmysłów (wzroku, słuch i równowagi statycznej). Czaszka mózgowa zbudowana jest z 7 kości.

2. Czaszkę trzewiową, trzewioczaszkę (splanchnocranium) - osłona kostna dla początkowych odcinków układu pokarmowego i oddechowego. Czaszka trzewiowa składa się z trzech grup kości:

1. (15) Kości twarzy (ossa faciei)

2. (6) Kosteczek słuchowych (ossicula auditus)

3. (1) Kości gnykowej (os hyoideum)

!PODZIAŁ KOŚCI CZASZKI

!ŚCIANA GÓRNA CZASZKI - sklepienie (CALVARIA)

• Utworzona jest przez łuskę kości czołowej, która tworzy czoło (frons), dwie kości ciemieniowe, oraz łuski kości potylicznej stanowiące część tylną, potylicę (occiput)

• Granicę przednią sklepienia stanowią łuki brwiowe (arcus superciliares) kości czołowej, tylną - kresa karkowa górna (linea nuchae superior) kości potylicznej, ograniczenia boczne tworzą kresy skroniowe (linea temporales)

• Zewnętrzna powierzchnia sklepienia jest gładka, jej środek tworzy szczyt (vertex)

• W lini pośrodkowej biegnie szew strzałkowy (sutura sagittalis) łączący obie kości ciemieniowe, w przedniej części sklepienia styka się on ze szwem wieńcowym (sutura coronalis), który łączy kość czołową z kośćmi ciemieniowymi. Punkt styku szwów nosi nazwę BREGMA. Ku tyłowi szew strzałkowy łączy się ze szwem węgłowym (sutura lambdoidea) przebiegającym między kośćmi ciemieniowymi, a kością potyliczną. Miejsce zetknięcia szwów nosi nazwę LAMDA.

• Miejsce najbardziej wysunięte do przodu (między łukami brwiowym) to gładzizna (glabella)

• Wyniosłości kości ciemieniowych, położone bocznie od szwu strzałkowego określa się mianem guzów ciemieniowych (tubera parietalia).

!ŚCIANA TYLNA CZASZKI

• Utworzona jest przez tylne części kości ciemieniowych, część łuski kości potylicznej, oraz części sutkowe kości skroniowych wraz z ich wyrostkami sutkowatymi, znajdującymi się w dolnych rogach po obu stronach czaszki

• W linii pośrodkowej kości potylicznej wznosi się wyniosłość zwana guzowatością potyliczną zewnętrzną (prototuberantia occipitalis externa), której dolny punkt końcowy wyznacza tył głowy - INION.

• Obustronnie od tej wyniosłości biegnie kresa karkowa górna (linea nuchae superior), a ku dołowi grzebień potyliczny zewnętrzny (crista occipitalis externa). Od niego w połowie długości obustronnie odchodzi kresa karkowa dolna (linae nuchae inferior)

• Ściana dolna czaszki stanowi podstawę zewnętrzną czaszki (bassis cranii externa) bez żuchwy

• Przednią granicę wyznaczają wyrostki zębodołowe szczęk (processus alveolares maxille), granicę boczną - brzeg kości jarzmowej, łuk jarzmowy, wyrostek sutkowaty kości skroniowej oraz kresa karkowa górna kości potylicznej.

• Powierzchnię dolną czaszki można podzielić na trzy odcinki:

1. Przedni - należący do czaszki twarzowej, utworzony z podniebienia kostnego (palatum osseum), wyrostków podniebiennych szczęk (processus palatini) i blaszek poziomych kości podniebiennych (laminae horizontales ossis palatini)

2. Środkowy - należący do czaszki mózgowej, odpowiada on polu zawartemu pomiędzy tylną krawędzią podniebienia kostnego, a przednim brzegiem otworu wielkiego (foramen magnum) kości potylicznej

3. Tylny

!ŚCIANA BOCZNA CZASZKI

• Utworzona jest w kolejności od przodu do tyłu przez boczne części kości czołowej i kości ciemieniowej, skrzydło większe kości klinowej, kość skroniową oraz boczną część kości potylicznej

• Elementem charakterystycznym jest łuk jarzmowy (arcus zygomaticus) łączący mózgoczaszkę z twarzoczaszką

• Na bocznej ścianie czaszki biegnie kresa skroniowa (linea temporalis), która wraz z łukiem jarzmowym ogranicza dół skroniowy (fossa temporalis), który poniżej łuku jarzmowego przechodzi w dół podskroniowy (fossa infratemporalis)

!!! Dół żuchwowy, otwór słuchowy zewnętrzny, wyrostek rylcowaty, wyrostek sutkowaty kości skroniowej.

!KOŚĆ POTYLICZNA (1)
(OS OCCIPITALE)

Potylica stanowi tylno-dolne ograniczenie mózgoczaszki. Składa się z łuski (squama), części bocznych (partes laterales) i części podstawnej (pars basilaris). Części te ograniczają otwór wielki (foramen magnum)

1. ŁUSKA POTYLICZNA (SQUAMA OCCIPITALIS)

• Na powierzchni wewnętrznej łuski znajduje się guzowatość potyliczna wewnętrzna (protuberantia occipitalis interna), od której

• do góry biegnie bruzda zatoki strzałkowej górnej (sulcus sinus sagittalis superioris)

• w bok bruzda zatoki poprzecznej (sulcus sinus transversi)

• w dół grzebień potyliczny wewnętrzny (crista occipitalis interna) do którego przyczepia się sierp móżdżku (falx cerebelli)

Guzowatość potyliczna wewnętrzna wraz z układem bruzd tworzy wyniosłość krzyżowatą (eminentia cruciformis)

• Na powierzchni zewnętrznej łuski, pośrodku, w jej części dolnej znajduje się guzowatość potyliczna zewnętrzna (protuberantia occipitalis externa), od której

• W dół biegnie grzebień potyliczny zewnętrzny (crista occipitalis externa)

• Na boki odchodzą kresy karkowe górne (linea nuchae superior), a pod nimi równolegle biegną kresy karkowe dolne (linea nuchea inferior)

2. CZĘŚCI BOCZNE (PARTES LATERALES)

• Na zewnętrznej stronie części bocznych znajdują się kłykcie potyliczne (condyli occipitales) do połączenia z kręgiem szczytowym

• Na ich krawędzi bocznej znajduje się wcięcie boczne (incisura jugularis), które z analogicznym wcięciem na kości skroniowej ogranicza otwór szyjny, dla przejścia nerwów i naczyń krwionośnych

KOŚĆ SKRONIOWA
(OS TEMPORALE)

Kość skroniowa to parzysta część mózgoczaszki, wchodząca w skład jej ściany bocznej i częściowo uczestnicząca w tworzeniu podstawy czaszki. W kości skroniowej wyróżnia się cztery części:

1. Łuskową (pars squamosa), która stanowi górno-przedni odcinek kości i ustawiona jest strzałkowo. Na jej zewnętrznej powierzchni przyczepia się mięsień skroniowy. Z jej dolnej części odchodzi wyrostek jarzmowy (processus zygomaticus), u którego nasady znajduje się guzek stawowy (tuberculum articulare). Guzek i wyrostek stanowią powierzchnię stawową dla połączenia z kością skroniową w stawie skroniowo-żuchwowym. Brzeg górny łuski łączy się z kością ciemieniową szwem łuskowym (sutura squamosa)

2. Sutkową (pars mastoidea), położoną z tyłu za otworem słuchowym zewnętrznym. Jej dolny odcinek stanowi skierowany ku dołowi wyrostek sutkowy (processus mastoideus). Wewnątrz wyrostka znajdują się liczne jamki powietrzne zwane komórkami sutkowymi, które mają łączność z jamą bębenkową.

3. Bębenkową (pars tympanica), położoną do przodu od wyrostka sutkowego. Wraz z częścią skalistą ogranicza ona otwór słuchowy zewnętrzny

4. Skalistą (pars petrosa), zwaną również piramidą kości skroniowej, skierowaną przyśrodkowo i w przód. Na powierzchni tylnej tej kości znajduje się otwór słuchowy wewnętrzny

!KOŚĆ GNYKOWA (OS HYOIDEUM)

• Kształtem podobna do litery u, jako jedyna z kości czaszki leży poza jej obrębem, zajmując położenie w okolicy przedniej szyi, powyżej krtani

• Nie ma połączenia z innymi kośćmi czaszki, służy jako przyczep dla licznych mięśni

• Składa się z grubszej części środkowej, zwanej trzonem (corpus) i dwóch par rogów większych i mniejszych (cornua majora et minora)

!ŻUCHWA (MANDIBULA)

• Największa, nieparzysta kość twarzoczaszki, jedyna, która łączy się z nią za pomocą stawów (skroniowo-żuchwowych)

• Ma kształt podkowy, której przedni zgrubiały odcinek stanowi trzon (corpus), z którego ku tyłowi i do góry wyrastają parzyste gałęzie żuchwy (rami mandibule)

• Pośrodku trzonu znajduje się guzowatość bródkowa (protuberantia mentalis), a do boku od niej położony jest otwór bródkowy (foramen mentale)

• Na wewnętrznej powierzchni trzonu żuchwy w miejscu odpowiadającym guzowatości bródkowej znajduje się parzysty kolec bródkowy (spina mentalis)

• Górną krawędź trzonu stanowi łuk zębodołowy zawierający zębodoły

• Miejsce przejścia gałęzi w dolną krawędź trzonu nosi nazwę kąta żuchwy (angulus mandibulae)

• Gałęzie żuchwy są poszerzone ku górze i wyposażone w dwa wyrostki dziobiasty i kłykciowy (processus coronoideus et condylaris) odzielone wcięciem żuchwy (incisura mandibulae)

• Wyrostek kłykciowy zaczyna się szyjką żuchwy (collum mandibulae), a kończy głową żuchwy (caput mandibulae) z powierzchnią stawową dla kości skroniowej

POŁĄCZENIA CZASZKI

SZWY - odmiana więzozrostu, kości mózgoczaszki łączą się głównie szwami piłowatymi lub łuskowatymi, kości trzewioczaszki - szwami gładkimi.

• Szew wieńcowy (sutura coronalis) - łączy kość czołową z kośćmi ciemieniowymi

• Szew strzałkowy (sutura sagittalis) - łączy kości ciemieniowe ze sobą

• Szew węgłowy (sutura lambdoidea) - łączy łuskę kości potylicznej z kośćmi ciemieniowymi

CHRZĄSTKOZROSTY

• Skalisto-potyliczny (synchondrosis petrooccipitalis)

• Klinowo-skalisty (synchondrosis pshenopetrosa)

STAWY

• Staw skroniowo-żuchwowy (art. temporomandibularis)

!CIEMIĄCZKA (fonticuli) - występują na czaszce noworodka w miejscach łączenia się kości sklepienia

• Ciemiączko przednie, czołowe (fonticulus anterior s. frontalis) - skrzyżowanie szwów wieńcowego, strzałkowego i czołowego.

• Ciemiączko tylne, potyliczne (fonticulus posterior s. occipitalis) - między szczytem łuski kości potylicznej, a obu kośćmi ciemieniowymi

• Ciemiączka klinowe (parzyste) (fonticulus sphenoidalis) - położone między kością ciemieniową, a skrzydłem większym kości klinowej

• Ciemiączka sutkowe (parzyste) (fonticulus mastoideus) - położone u zbiegu kości ciemieniowej, klinowej i potylicznej

Kości twarzy (15)

CZASZKA (29)

Kosteczki słuchowe (6)

• Młoteczek (malleus)

• Kowadełko (incus)

• Strzemiączko (stapes)

Kości nieparzyste (3)

• Lemiesz (vomer)

• Sitowa (os ethmoidale)

• Żuchwa (mandibula)

Kości parzyste ukryte (6)

• Łzowa (os lacrimale)

• Podniebienna (os palatinum)

• Małżowina nosowa dolna (concha nasalis inferior)

Kości parzyste, wyczuwalne (6)

• Nosowa (os nasale)

• Jarzmowa (os zygomaticum)

• Szczękowa (os maxilla)

Kości nieparzyste (3)

• Potyliczna (os occipitale)

• Klinowa (os sphenoidale)

• Czołowa (os frontale)

Kości parzyste (4)

• Ciemieniowa (ossa parietale)

• Skroniowa (os temporale)

TRZEWIOCZASZKA (22)

*

NEUROCZASZKA (7)

Kość gnykowa (1)

(os hyoideum)

---