Regulacja krążenia krwi

Układ sercowo -naczyniowy posiada stałą kontrolę swojej czynności poprzez specjalne mechanizmy, które wpływają na mięsień sercowy i mięśnie gładkie ścian naczyń, a tym samym na wyrzut serca jak i opór naczyniowy (ciśnienie krwi). Praca serca i naczyń zostaj dostosowana do zmieniających się warunków wewnątrz- jak zewnątrz ustrojowych.

Regulacja pracy serca i naczyń odbywa się na drodze nerwowej i humoralnej.

Regulacja nerwowa.

Układ sercowo-naczyniowy kontrolowany jest przez dwa ośrodki nerwowe:

• ośrodek sercowy

• ośrodek naczynioruchowy

Na ośrodek sercowy składają się dwa ośrodki regulujące:

• ośrodek przyśpieszający pracę serca, zlokalizowany w części piersiowej rdzenia kręgowego;

• ośrodek zwalniający pracę serca, znajdujący się w rdzeniu przedłużonym.

Ośrodek przyspieszający pracę serca wysyła za pośrednictwem włókien współczulnych układu autonomicznego impulsy nerwowe, które po dotarciu do zakończeń pozazwojowych tych włókien powodują uwalnianie w nich neuroprzekaźnika - noradrenaliny, która przyśpiesza częstość skurczów serca.

Ośrodek zwalniający pracę serca wysyła za pośrednictwem włókien przywspółczulnych (nerwu błędnego) impulsy nerwowe uwalniające z zakończeń włókien pozazwojowych acetylocholinę, która zwalnia częstość skurczów serca.

Ośrodek zwalniający pracę serca wykazuje stałą przewagę nad ośrodkiem przyśpieszającym akcję serca.

Regulacja krążenia krwi w naczyniach polega na zmianach ich średnicy. Przyśpieszenie akcji serca zachodzi zwykle razem ze zwężeniem naczyń krwionośnych, a spowolnienie - z ich rozszerzeniem. Serce współdziałające z naczyniami wspólnie wpływają na zmiany ciśnienia i przepływu krwi.

Średnica drobnych tętniczek jest regulowana na drodze nerwowej przez ośrodek naczynioruchowy za pośrednictwem nerwów oraz na drodze humoralnej przez ośrodki nerwowe wpływające na wydzielanie hormonów.

Ośrodek naczynioruchowy znajduje się w rdzeniu przedłużonym, składa się z dwóch części:

• zwężającej naczynia krwionośne - presyjnej,

• rozszerzającej naczynia krwionośne - depresyjnej.

Pierwsza z nich utrzymuje mięśniówkę naczyń w stałym skurczu, działanie części depresyjnej dokonuje się głównie przez hamowanie części presyjnej i prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych.

Ośrodek naczynioruchowy połączony jest na drodze odruchowej z receptorami umiejscowionymi w ścianach tętnic szyjnych i aorty. Należą do nich:

• presoreceptory (baroreceptory), rejestrujące ciśnienie krwi;

• chemoreceptory, które przekazują informacje o składzie chemicznym krwi.

Część presyjna pobudzana jest przez:

• ośrodki z kory mózgowej za pośrednictwem podwzgórza i śródmózgowia (układ limbiczny),

• ośrodek oddechowy,

• obniżeni stężenia tlenu we krwi tętniczej,

• podwyższenia stężenia CO₂ we krwi tętniczej,

• impulsy nerwowe z chemoreceptorów aortalnych i szyjnych.

Część depresyjna pobudzana jest przez:

• obniżone stężenie CO₂ we krwi tętniczej,

• impulsy nerwowe z receptorów aortalnych i tętnicy szyjnej wewnętrznej, oceniających ciśnienie krwi.

Pod wpływem silnych emocji, znacznego wysiłku fizycznego, utraty krwi, oziębienia organizmu wysyłane są impulsy nerwowe z kory mózgowej przez podwzgórze i śródmózgowie do części piersiowej rdzenia kręgowego, a stamtąd do rdzenia nadnerczy, które wywołują wydzielanie do krwi hormonów: adrenaliny i noradrenaliny. Działają one naczyniozwężająco powodując wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz przyśpieszenie akcji serca. Podobnie działa hormon podwzgórza - wazopresyna. Glukagon - hormon trzustki i tyroksyna - hormon tarczycy również przyspieszają pracę serca, insulina natomiast zwalnia pracę serca.

W tkankach produkowane są hormony tkankowe, które również wpływają na mięśnie gładkie naczyń tętniczych wywołując ich rozszerzenie lub zwężenie. Do hormonów działających rozszerzająco należą min. bradykinina i histamina. Zwężająco działa serotonina i noradrenalina.

Przepływ krwi w naczyniach podlega także samoregulacji (autoregulacji). Wzrost ciśnienia tętniczego rozciąga ściany drobnych naczyń i w odpowiedzi na to następuje ich skurcz ( wynika to z właściwości mięśni gładkich - patrz tkanka mięśniowa). Dzięki temu odpływ krwi z naczyń tętniczych nie zmienia się.

Również jony niektórych pierwiastków wpływają na pracę serca, np. jony potasu (K⁺) hamują pracę serca, natomiast jony wapnia (Ca²⁺) przyśpieszają akcję serca.

Ośrodkową regulację krążenia krwi kontroluje nerwowy układ autonomiczny, układ przywspółczulny hamuje akcję serca i powoduje rozszerzenie naczyń, układ współczulny przyśpiesza pracę serca i zwęża naczynia krwionośne.

---