Stany Zjednoczone Ameryki

(ang. United States of America, United States, w skrócie: USA, US) - państwo położone w Ameryce Północnej. Graniczy z Kanadą od północy i Meksykiem od południa; od wschodu granicę kraju stanowi Ocean Atlantycki, a od zachodu Ocean Spokojny. Trzecie państwo świata pod względem terytorium (po Rosji i Kanadzie) oraz trzecie pod względem liczby ludności (po Chinach i Indiach).

flaga
godło

Dewiza: (ang.) In God We Trust

Język urzędowy: oficjalnie brak, faktycznie angielski

Stolica: Waszyngton

Ustrój polityczny: republika federalna

Głowa państwa: prezydent George W. Bush

Szef rządu: prezydent George W. Bush

Liczba ludności

• całkowita (2005)

• gęstość zaludnienia

Niepodległość: od Wielkiej Brytanii - 4 lipca 1776

Jednostka monetarna: dolar amerykański (USD, $)

Strefa czasowa UTC -5 do -11 - zima UTC-4 do -10 - lato

Hymn państwowy: The Star-Spangled Banner

Domena internetowa .us

Ustrój polityczny

Podział władzy: Konstytucja USA (przyjęta 17 września 1787, weszła w życie 4 marca 1789) wprowadziła trójpodział władzy oraz system "hamulców i równowagi", polegający na wzajemnym równoważeniu się różnych rodzajów władz. Władzę wykonawczą sprawuje prezydent (obecnie George W. Bush), który jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu (administracji). Prezydent (i wiceprezydent) wybierany jest w pośrednich wyborach na czteroletnią kadencję, może powtórnie sprawować urząd tylko raz. Prezydenta wybierają elektorzy przysługujący każdemu stanowi w liczbie równej członkom Kongresu z danego stanu. Choć dziś we wszystkich stanach elektorzy są wybierani w głosowaniu powszechnym, to stany nie mają obowiązku organizowania wyborów. Zgodnie z art. II Konstytucji Stanów Zjednoczonych o sposobie wyboru elektorów decyduje stanowa legislatywa i jeśliby uznała to za stosowne może np. wybrać elektorów samemu (taki sposób zresztą funkcjonował w wielu stanach przez wiele lat). System ten powoduje, że zdarza się, że kandydat, który uzyskał mniejszość w głosowaniu powszechnym uzyskuje przewagę w kolegium elektorskim i zostaje prezydentem. Taka sytuacja miała miejsce w latach: 1825, 1876, 1888, 1960 i niedawno w 2000.

Rząd jest powoływany przez prezydenta po uzyskaniu aprobaty Senatu. Władzę ustawodawczą sprawuje Kongres, składający się z dwóch izb: Izby Reprezentantów (izba niższa) i Senatu (izba wyższa). Izba Reprezentantów ma kadencję 2-letnią, liczy 435 członków, jest wyłaniana w wyborach powszechnych i bezpośrednich; liczba reprezentantów poszczególnych stanów jest proporcjonalna do liczby ich mieszkańców (każdy stan musi mieć co najmniej 1 przedstawiciela). Senat ma kadencję 6-letnią, liczy 100 członków, wszystkie stany mają równą reprezentację — po 2 senatorów (co 2 lata odnawia się 1/3 składu w wyborach częściowych); stołeczny Dystrykt Kolumbii nie ma reprezentacji w Kongresie. Na czele władzy sądowniczej stoi Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych (nie mylić z Sądami Najwyższymi poszczególnych stanów i wspólnot).

Partie polityczne

W Stanach Zjednoczonych istnieje system wielopartyjny, ale faktycznie politykę kontrolują jedynie dwie partie: Demokraci (Partia Demokratyczna) i Republikanie (Partia Republikańska). Ponadto w kraju istnieje kilkanaście partii politycznych, ale ich dostęp do życia publicznego jest znikomy. Zazwyczaj jedna partia kontroluje przez dekady konkretny powiat. W przypadku przejęcia władzy w legislaturze stanowej, wszystkie kluczowe stanowiska są obsadzane przez współpracowników jednej partii.

Lista partii politycznych w USA:

Republican Party - Partia Republikańska

Democratic party - Partia Demokratytczna

Libertarian Party - Partia Libertariańska

Constiution Party - Partia Konstytucyjna

Green Party of the USA - Amerykańska Partia Zielonych

System karny

W niektórych stanach wykonywana jest kara śmierci.

Według danych z czerwca 2003, amerykański system penitencjarny przetrzymuje 2 miliony 78 tysięcy 670 osób (ok. 1% dorosłej ludności kraju), co rocznie kosztuje 57 miliardów dolarów. Większość z nich to stosunkowo młodzi mężczyźni. W USA w dowolnej chwili około 20% mężczyzn - czarnych lub pochodzenia latynoskiego - przebywa w więzieniu. W miastach takich jak Waszyngton i Baltimore ponad połowa czarnych mężczyzn w wieku od 18 do 30 lat jest przetrzymywanych w więzieniach, na zwolnieniu warunkowym lub poddanych probacji.

W USA przebywa w więzieniach od 6 do 10 razy więcej ludzi niż w innych krajach demokratycznych. Średnio na 100 000 mieszkańców wypada 715 więźniów, gdy tymczasem w Australii na 100 tysięcy ludności przypada 114 skazanych, 116 w Kanadzie, 95 we Francji i 96 w Niemczech. Dla porównania, w Polsce współczynnik ten wynosi 215 (83 tysiące osadzonych na 38,6 miliona mieszkańców w roku 2005).

Geografia

Informacje ogólne

Obszar: całkowity: 9,6 mln km2 lądu: 9,2 mln km2 wodny: 470 tys. km2

Podział terytorialny

50 stanów (poniżej) i 1 okręg (Okręg stołeczny - dystrykt Kolumbii (District of Columbia)) oraz terytoria zależne (poniżej). Uwaga: Niektóre jurysdykcje nazywają siebie "wspólnotami" (Commonwealth), a nie stanami (State).

Stany: Alabama, Alaska, Arizona, Arkansas, Connecticut, Dakota Południowa (South Dakota), Dakota Północna (North Dakota), Delaware, Floryda (Florida), Georgia, Hawaje (Hawaii), Idaho, Illinois, Indiana, Iowa, Kalifornia (California), Kansas, Karolina Południowa (South Carolina), Karolina Północna (North Carolina), Kentucky (wspólnota), Kolorado (Colorado), Luizjana (Louisiana), Maine, Maryland, Massachusetts (wspólnota), Michigan, Minnesota, Missisipi (Mississippi), Missouri, Montana, Nebraska, Nevada, New Hampshire, New Jersey, Nowy Jork (New York), Nowy Meksyk (New Mexico), Ohio, Oklahoma, Oregon, Pensylwania (Pennsylvania) (wspólnota), Rhode Island, Tennessee, Teksas (Texas), Utah, Vermont, Waszyngton (Washington), Wirginia (Virginia) (wspólnota), Wirginia Zachodnia (West Virginia), Wisconsin, Wyoming

Terytoria zależne:

Samoa Amerykańskie (American Samoa), Baker (Baker Island), Guam, Howland (Howland Island), Jarvis (Jarvis Island), Johnston (Johnston Atoll), Kingman (Kingman Reef), Midway, Navassa (Navassa Island), Mariany Północne (Northern Mariana Islands), Palmyra (Palmyra Atoll), Portoryko (Puerto Rico), Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych (U.S. Virgin Islands), Wake (Wake Island)

Klimat

Klimat: w większości umiarkowany, ale tropikalny na Hawajach i Florydzie, arktyczny na Alasce, półsuchy na Wielkich Wyżynach na północ od Mississippi oraz suchy na południowym zachodzie.

Ukształtowanie powierzchni: równiny centralne, góry na zachodzie, wzgórza i niskie góry na wschodzie; krajobraz wulkaniczny na Hawajach.

najniższy punkt: Death Valley (Dolina Śmierci) 86 m p.p.m.

najwyższy punkt: (Alaska) Mount McKinley 6194 m n.p.m.

Zasoby naturalne: węgiel, miedź, ołów, molibden, fosforany, uran, złoto, rtęć, nikiel, potas, srebro, wolfram, cynk, ropa naftowa, gaz ziemny, drewno

[Edytuj]

Naturalne zagrożenia: tsunami, wulkany, trzęsienia ziemi, huragany wzdłuż wybrzeża Atlantyku i w Zatoce Meksykańskiej, tornada na obszarach centralnych i południowo-wschodnich, lawiny błotne i pożary w Kalifornii, powodzie.

Demografia Liczba ludności 295 734 134

Gospodarka

Największa i najsilniejsza technologicznie gospodarka świata. Rozwinięty przemysł samochodowy (wielkie koncerny, m.in.: General Motors, Ford Motor Company, Chrysler), petrochemiczny (Exxon Mobil), elektroniczny (IBM), energetyczny (General Electric), lotniczy i kosmiczny (Lockheed, Douglas Aircraft Company, Boeing, maszynowy, metalurgiczny, włókienniczy, chemiczny, farmaceutyczny, kosmetyczny, spożywczy (mięsny, młynarski, mleczarski, owocowo-warzywny), drzewny, celulozowo-papierniczy.

Największy producent żywności na świecie. Użytki rolne stanowią 46% powierzchni. Uprawia się: kukurydzę, soję, jęczmień, sorgo, bawełnę, tytoń, drzewa owocowe, warzywa. Hodowla bydła, trzody chlewnej, drobiu.

---