Co to jest próba badawcza, a co to próba kontrolna?	Próba badawcza to organizmy poddane kontrolowanemu przez nas czynnikowi, a kontrolna - nie poddane.
Jakie są dorosłe postacie parzydełkowców?	Polipy i meduzy.
Jakie parzydełkowce żyją w wodach na terenie Polski? Co o nich wiemy?	Stułbie. Dorastają do około 1 cm. Poruszają się stając raz na czułkach, raz na stopie. Polują na rozwielitki itp.
Co to są komórki parzydełkowe?	To komórki, z których wyskakują widoczne pod mikroskopem rurki wypełnione paraliżującym jadem.
Jakie parzydełkowce mają wpływ na efekt cieplarniany i są przez niego zagrożone?	Koralowce - pochłaniają CO2 z atmosfery do budowy raf koralowych z węglanu wapnia, przez co zmniejszają temperaturę Ziemi. Umierają w zbyt cieplej i zbyt zakwaszonej przez CO2 wodzie .
Czym jest skrobia?	Materiałem zapasowym roślin. Zbudowana jest z połączonych ze sobą cząstek glukozy.
Czym można ją zabarwić, by oglądać pod mikroskopem?	Jodyną
Czy ziarna skrobi wszystkich roślin są podobne?	Nie, kształt ziaren jest zależny od gatunku, bo cząsteczki glukozy mogą być łączone w różnie rozgałęzione łańcuchy.
Czy gotowanie unieczynnia działanie enzymów?	Tak, enzymy są białkami odpowiednio zwijanymi podczas ich wytwarzania przez rybosomy. Wysoka temperatura je rozwija, a po ochłodzeniu zwijają się przypadkowo przez co tracą swe właściwości. Przykładem jest enzym ziemniaka rozkładający wodę utlenioną.
Czym są narządy szczątkowe? Podaj przykłady.	To pozostałości po ewolucyjnych przodkach. U człowieka zęby mądrości i wyrostek robaczkowy, które były przystosowaniem do spożywania i trawienia celulozy, mięśnie poruszające małżowinę uszną. U kreta ślepe oczy.
Czym są struktury homologiczne, a czym analogiczne?	Homologiczne - o tym samym pochodzeniu, np.płetwy wieloryba i kończyny człowieka Analogiczne - pełniące podobne funkcje, ale mające inne pochodzenie, np. oczy owada i oczy człowieka.
Czym są żywe skamieniałości?	To nieliczne gatunki, które praktycznie nie zmieniły się mimo mijania epok geologicznych. Ich bliscy krewni wyginęli. Przykład: Latimeria przetrwała z ery paleozoicznej jako jedyna przedstawicielka ryb trzonopłetwych.
Jakie trudności napotyka teoria ewolucji?	Nie potrafi wyjaśnić jak powstało życie, ani jak powstały niektóre organy, np. ucho u ssaków i wić napędowa u bakterii.
Kto wprowadził pojęcie „komórka” w biologii?	Robert Hook
Kto pierwszy obserwował bakterie?	Antoni Leeuvenhoek (Lewenhuk)
Bakterie jakiej choroby zobaczył Robert Koch?	gruźlicy
Czym się prześwietla lub oświetla przedmioty w mikroskopie elektronowym?	Elektronami, które wyskakują z rozgrzanego drucika
Dlaczego w mikroskopie elektronowym można oglądać tylko martwe organizmy?	Bo panuje w nim próżnia. W powietrzu elektrony nie mogłyby lecieć.
Czego używa się w nim zamiast soczewek ze szkła?	Magnesów
Czym się różni mikroskop elektronowy transmisyjny od skaningowego?	W transmisyjnym elektrony przechodzą na wylot przez przedmiot, dają obraz podobny do prześwietlania człowieka promieniami Rentgena, w skaningowym odbijają się od powierzchni przedmiotu dając trójwymiarowy obraz.
Co to jest odporność krzyżowa? Kto pierwszy z niej korzystał?	Odporność krzyżowa to odporność na jakąś chorobę zdobyta dzięki kontaktowi z podobną. Edward Jenner dowiedział się o ludowym przekonaniu, że zachorowanie na ospę krowiankę (która nie jest śmiertelna), chroni przed zachorowaniem na ospę prawdziwą. Sprawdził, że tak faktycznie jest i rozpoczął szczepienia.
Kto obalił teorię samorództwa drobnoustrojów?	Ludwik Pasteur
Szczepionki przeciw jakim bakteriom wynalazł Pasteur?	Przeciw bakteriom wąglika, cholery drobiu i różycy świń.
Szczepionki przeciw jakim wirusom wynalazł Pasteur?	Przeciw wirusowi wścieklizny.
Kto opracował metodę pasteryzacji i sterylizacji?	Ludwik Pasteur
Na czym polega pasteryzacja?	Na trwającym kilka minut podgrzaniu do temperatury 70ºC-100 ºC, przez co giną żywe bakterie, ale nie ich przetrwalniki. Np. pasteryzacja mleka.
Na czym polega sterylizacja?	Na zniszczeniu wszystkich form życia przez podgrzanie powyżej 100 ºC, promieniowanie jądrowe lub ultrafioletowe, środki odkażające. Np. sterylizacja narzędzi chirurgicznych.
Co to jest plazmid?	To dodatkowe krótkie DNA istniejące oprócz głównego DNA. Zapisuje mniej ważne funkcje bakterii takie jak odporność na antybiotyki. Plazmidami mogą być przekazywane za pomocą rurki nawet innym gatunkom.
Na czym polega PCR - łańcuchowa reakcja polimerazy?	Jest to technika pozwalająca powielić w milionach egzemplarzy wybrany fragment DNA.
Co to jest polimeraza?	To enzym robiący kopię DNA.
Wymień cztery zasady nukleinowe występujące w DNA. Jak się ze sobą łączą?	Adenina, cytozyna, guanina, tymina. A-T, C-G.
Napisz reakcję fotosyntezy	6CO2 + 6H2O = C6H12O6 + 6O2
Skąd rośliny mają chlorofil?	Przejęły go od bakterii - sinic.
Czym są chloroplasty?	To organelle roślin, zawierające chlorofil, będące pierwotnie sinicami.
Jaki chlorofil mają sinice?	Chlorofil a.
Jaki chlorofil mają rośliny?	Chlorofil a i b. Chlorofil b wyewoluował w roślinach z chlorofilu a. Dziś są w każdej roślinie obecne oba.
W jaki sposób do wnętrza liści dostaje się dwutlenek węgla?	Przez aparaty szparkowe wlatuje CO2, wylatuje O2. Przez nie też liść paruje. Dlatego, gdy jest sucho i gorąco roślina je zamyka i ustaje fotosynteza.
Jakie są dwie fazy fotosyntezy? Co jest budowane w pierwszej, co w drugiej?	Jasna - kosztem energii świetlnej rozkładane są cząsteczki wody. Cząsteczki ADP są przekształcane w ATP. Ciemna - pobierany CO2, budowana z niego glukoza przez dołączenie do dwutlenku węgla atomów wodoru pochodzących z wody. Podczas tego procesu ATP traci energię wracając do postaci ADP.
Czym jest oddychanie komórkowe?	Uwalnianiem energii z glukozy. Energia ta jest pakowana na cząsteczki ATP i służy do przeprowadzania różnych reakcji w komórce.
Jakie są trzy rodzaje oddychania komórkowego? Które wytwarza najwięcej ATP?	Tlenowe, beztlenowe, fermentacja Tlenowe wytwarza aż 36 ATP z jednej cząsteczki glukozy.
Napisz reakcję oddychania tlenowego	C6H12O6 + 6O2 = 6CO2 + 6H2O
Co to są mikromacierze?	To płytki z naniesionymi chwytnikami różnych mRNA czyli cząsteczek RNA niosących z jądra informację o potrzebnych do budowy białkach. W komórce zmienionej nowotworowo część produkowanych białek jest inna niż w zdrowej. Cząsteczki mRNA ze zdrowej komórki i chorej są rozróżnialne dzięki dołączonym do nich barwnikom świecącym pod wpływem ultrafioletu.
Jakie są rodzaje RNA?	mRNA - przenosi informację (ang. „message”= wiadomość) z DNA do rybosomów, rRNA - stanowi część rybosomy czyli jednostek budujących białka, tRNA - transportowe RNA, przenosi aminokwasy z których rybosomy robią białka.
Jak się nazywa ośrodek w mózgu sterujący produkcją hormonów?	Podwzgórze
Co to jest melatonina? Co go wytwarza?	Hormon snu. Wytwarza go szyszynka.
Jak nazywa się faza snu podczas której człowiek śni.	REM
Jak się nazywa faza w której najbardziej regeneruje się organizm?	Faza snu głębokiego.
Jak się nazywa najpowszechniejsza metoda badania aktywności mózgu?	Elektroencefalografia - bada napięcia elektryczne na skórze głowy.
Jaki hormon powoduje dojrzewanie pęcherzyka w jajniku kobiety?	Hormon folikulotropowy - FSH („folliculus stimulating hormone”= „hormon stymulujący pęcherzyk”)
Jaki hormon powoduje uwolnienie komórki jajowej i powstanie ciałka żółtego?	Hormon luteinizujacy - LH („luteolus”= żółty)
Jaki hormon wytwarza ciałko żółte?	Progesteron - umożliwia on zagnieżdżenie się zarodka w macicy i trwanie ciąży.
Co to są estrogeny?	To hormony kobiece - decydują o przemianie dziewczynki w kobietę. Ich odpowiednikiem u mężczyzn jest testosteron.
Opisz jak organizm kobiety steruje cyklem miesiączkowym?	Hormony są cząsteczkami chemicznymi, które uwalnia do krwi gruczoł dokrewny, by zmieniać tryb pracy wybranych narządów ciała. Podwzgórze wysyła gonadoliberynę w postaci impulsów o małej częstotliwości. Przysadka reaguje na to wysyłaniem hormonu FSH (folliculus stymulujący hormon - gdzie folliculus to łacińska nazwa pęcherzyka) Gdy jeden z pęcherzyków w jajniku dojrzeje wysyła mocny impuls estrogenów - kobiecych hormonów płciowych, które są też, ale w dużo mniejszej ilości także w organizmach mężczyzn. To oznacza, że pęcherzyk jest gotowy do uwolnienia komórki jajowej. Podwzgórze szybiki impulsami gonadotropiny zleca wtedy przysadce wysłanie hormonu LH powodującego uwolnienie komórki jajowej i powstanie ciałka żółtego (L to pierwsza litera łacińskiego słowa „luteum” oznaczającego żółtko) Ciałko żółte wysyła hormon progesteron, hormon ciążowy. Pozwala on na zagnieżdżenie się zarodka w błonie śluzowej macicy i utrzymanie ciąży. Objawem ubocznym jego działania jest nieznacznie podniesienie temperatury ciała w drugiej fazie cyklu. Jeśli zarodek się zagnieździ, błona go otaczająca, tzw. kosmówka, wysyła hormon (gonadotropinę kosmówkową - tej nazwy znać nie trzeba), który podtrzymuje istnienie ciałka żółtego. Jeśli się nie zagnieździ ciałko żółte zanika i błona śluzowa macicy ulega rozpadowi.
Co jest estywacja?	Zapadanie w sen i odrętwienie na czas wysokiej temperatury i suszy.
Co to jest hibernacja?	Zapadanie w sen i odrętwienie na czas niskich temperatur.
Jak dzielimy rośliny ze względu na porę ich kwitnienia?	Sałata, rzodkiewka jest przedstawicielem roślin długiego dnia. Kwitną dopiero, gdy dzień jest odpowiednio długi. Sałata sadzona w sierpniu, nie zakwitnie, a całą swą energię ulokuje w rozroście. Roślinami krótkiego dnia są kukurydza i ryż. Kukurydza bez względu na to kiedy posiana kwitnie dopiero pod koniec lipca, a dojrzewa we wrześniu i październiku. Pomidorom i ogórkom jest zaś wszystko jedno - kwitną, gdy są do tego gotowe.
Skąd niektóre rośliny wiedzą jak długo trwa dzień skoro nie mają zegarków?	W istocie nie mierzą długości dnia, a długość nocy. Służy do tego cząsteczka chemiczna zwana fitochromem (fito=roślina). Światło nadaje jej pewną postać. W ciemności cząsteczki fitochromu wracają stopniowo (tzn. nie wszystkie na raz) do pierwotnej postaci. Stężenie naświetlonych cząstek fitochromu spada. Jeśli po nocy osiągnie odpowiednią wartość uruchamia to kwitnienie.
Co to jest homeostaza?	To utrzymanie stabilnych parametrów wewnętrznych takich jak właściwego stężenia glukozy we krwi, temperatury ciała, ciśnienia i składu krwi. Przykładem homeostazy jest usuwanie alkoholu z organizmu.
Czym jest osmoza?	To przenikanie wody przez błony komórkowe na te stronę gdzie jest większe stężenie substancji, która przez błonę przeniknąć nie może. Dlatego rodzynki, a także niesuszone winogrona wrzucone do wody pęcznieją i w końcu pękają.
W jaki sposób z osmozą w skrzelach radzą ryby słodkowodne i słonowodne?	W krwi ryb słodkowodnych jest więcej rozpuszczonych substancji niż w otaczającej wodzie, dlatego w skrzelach woda przechodzi do ich organizmu. Nadmiar wody usuwany jest jak u człowieka z moczem. W krwi ryb morskich jest mniejsze stężenie różnych soli niż w otaczającej wodzie, przez co w skrzelach woda ucieka do otoczenia. Aby skład krwi się nie zmienił, ryby te piją wodę a nadmiar soli usuwają w moczu.
Podaj przykład hydrofitu, higrofitu, mezofitu, kserofitu.	moczarka kanadyjska, grzybień biały kaczeńce, niezapominajki, paprocie drzewa liściaste, rośliny łąkowe kaktusy

---