CHRZEŚCIJANIN

WOBEC PAŃSTWA

O. Waldemar Polczyk OFM

Prudnik, 20 września 2013

RELIGIA I WŁADZA W STARYM

TESTAMENCIE

Bóg sam uwalnia naród z niewoli Egipskiej. Mojżesz

przedstawicielem Boga.

Pan mówił: «Dosyć napatrzyłem się na udrękę ludu

mego w Egipcie i nasłuchałem się narzekań jego na
ciemięzców, znam więc jego uciemiężenie. 8
Zstąpiłem, aby go wyrwać z ręki Egiptu i wyprowadzić
z tej ziemi do ziemi żyznej i przestronnej, do ziemi,
która opływa w mleko i miód

4

, na miejsce

Kananejczyka

4

, Chetyty, Amoryty, Peryzzyty, Chiwwity

i Jebusyty. 9 Teraz oto doszło wołanie Izraelitów do
Mnie, bo też naocznie przekonałem się o cierpieniach,
jakie im zadają Egipcjanie. 10 Idź przeto teraz, oto
posyłam cię do faraona, i wyprowadź mój lud,
Izraelitów, z Egiptu». (Wj 3,7-10).

Sędziowie Charyzmatyczni przywódcy,

wskazania przez Pana.

Izraelici popełniali to, co złe w oczach Pana.

Zapominali o Panu, Bogu swoim, a służyli
Baalom i Aszerom. 8 I znów zapłonął gniew
Pana przeciw Izraelowi. Wydał więc ich w ręce
Kuszan-Riszeataima, króla Aram-Naharaim

2

,

przeto Izraelici służyli mu przez osiem lat. 9
Wołali więc Izraelici do Pana i Pan sprawił, że
powstał wśród Izraelitów wybawiciel, który ich
wyswobodził - Otniel, syn Kenaza, młodszego
brata Kaleba. 10 Był nad nim duch Pana

3

, i on

sprawował sądy nad Izraelem (Sdz 3,7-10).

Instytucja Monarchii.

Tradycja Deuteronomistyczna i prorocy przeciwko

monarchii.

Ochozjasz

12

, syn Achaba, objął władzę w Samarii w

siedemnastym roku [panowania] Jozafata, króla
judzkiego, i królował w Izraelu dwa lata. 53 Czynił to,
co jest złe w oczach Pańskich, bo poszedł drogą
swego ojca i drogą swej matki oraz drogą Jeroboama,
syna Nebata, który doprowadził Izraela do grzechu.
54 Poszedł bowiem na służbę Baala i oddawał mu
pokłon, czym rozdrażnił Pana, Boga Izraela, zupełnie
tak, jak uczynił jego ojciec.

(1Krl 22,52-54).

Przychylna monarchii tradycja

kapłańska (Jahwistyczna).

Dawid i Salomon troszczą się o

kult.

Cyrus Wielki pokonuje Babilonię następnie tron obejmuje

Dariusz. Wtedy pojawia się Aleksander Macedoński. 332-
324 (10 lat) podbija cały ówczesny świat. Nie wyznaczył
następcy, a jego imperium nie przetrwało jego śmierci.
Jego generałowie dzielą między siebie jego zdobycze.
Władzę obejmują Seleucydes na północy i Ptolomeusz
na południu (Egipt). Żydzi znajdują się pod władza
Ptolomeuszy, później znajdą się pod panowaniem
potomków Seleucydesa, pogan. Rodzi się ruch oporu, na
czele

którego

staje

rodzina

Machabeuszy.

Najsłynniejszym z nich jest Juda Machabeusz. Wybucha
powstanie w 167 i trwa do 161r, za panowanie Antiocha
IV Epifanesa. Rodzi się królestwo Izraela, które szczyt
potęgi osiągnie za Aleksandra Jamneusza w latach 103-
76. W 76r na scenę wkracza cesarstwo Rzymskie.

Jezus odpowiedział: «Nie miałbyś

żadnej władzy nade Mną, gdyby ci
jej nie dano z góry. Dlatego większy
grzech ma ten, który Mnie wydał
tobie».(J 19,11).

Jezus wobec władzy świeckiej.
Posłuszeństwo:

1 W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara

Augusta

1

, żeby przeprowadzić spis ludności w całym

państwie. 2 Pierwszy ten spis odbył się wówczas,
gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz

2

. 3 Wybierali

się więc wszyscy, aby się dać zapisać, każdy do
swego miasta. 4 Udał się także Józef z Galilei, z
miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego,
zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i
rodu Dawida, 5 żeby się dać zapisać z poślubioną
sobie Maryją, która była brzemienna (Łk 2,1-5).

Gdy przyszli do Kafarnaum, przystąpili do Piotra

poborcy dwudrachmy

12

z zapytaniem: «Wasz

Nauczyciel

nie

płaci

dwudrachmy?»

25

Odpowiedział: «Owszem». Gdy wszedł do domu,
Jezus uprzedził go, mówiąc: «Szymonie, jak ci się
zdaje? Od kogo królowie ziemscy pobierają daniny
lub podatki? Od synów swoich czy od obcych

13

?» 26

Gdy powiedział: «Od obcych», Jezus mu rzekł: «A
zatem synowie są wolni. 27 żebyśmy jednak nie dali
im powodu do zgorszenia, idź nad jezioro i zarzuć
wędkę! Weź pierwszą rybę, którą wyciągniesz, i
otwórz jej pyszczek: znajdziesz statera. Weź go i daj
im za Mnie i za siebie! (Mt 17,24-27).

Krytyka:

A Jezus przywołał ich do siebie i rzekł do

nich: «Wiecie, że ci, którzy uchodzą za
władców narodów, uciskają je, a ich wielcy
dają im odczuć swą władzę. 43 Nie tak
będzie między wami. Lecz kto by między
wami chciał się stać wielkim, niech będzie
sługą waszym. 44 A kto by chciał być
pierwszym między wami, niech będzie
niewolnikiem wszystkich. 45 Bo i Syn
Człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono,
lecz żeby służyć i dać swoje życie na okup
za

wielu».

(Mk 10,42-45).

Lecz On rzekł do nich: «Królowie
narodów panują nad nimi, a ich
władcy

przyjmują

nazwę

dobroczyńców. 26 Wy zaś nie tak
[macie

postępować].

Lecz

największy między wami niech
będzie

jak

najmłodszy,

a

przełożony jak sługa!(Łk 22,25-26).

1 Wówczas przemówił Jezus do tłumów i do swych

uczniów tymi słowami: 2 «Na katedrze

2

Mojżesza

zasiedli uczeni w Piśmie i faryzeusze. 3 Czyńcie więc i
zachowujcie wszystko, co wam polecą

3

, lecz uczynków

ich nie naśladujcie. Mówią bowiem, ale sami nie
czynią. 4 Wiążą ciężary wielkie i nie do uniesienia i
kładą je ludziom na ramiona, lecz sami palcem ruszyć
ich nie chcą. 5 Wszystkie swe uczynki spełniają w tym
celu, żeby się ludziom pokazać. Rozszerzają swoje
filakterie i wydłużają frędzle u płaszczów. 6 Lubią
zaszczytne miejsca na ucztach i pierwsze krzesła w
synagogach. 7 Chcą, by ich pozdrawiano na rynkach i
żeby ludzie nazywali ich Rabbi

4

(Mt 23,1-7).

Wtedy faryzeusze odeszli i naradzali się, jak by podchwycić

Go w mowie. 16 Posłali więc do Niego swych uczniów
razem ze zwolennikami Heroda, aby Mu powiedzieli:
«Nauczycielu, wiemy, że jesteś prawdomówny i drogi Bożej
w prawdzie nauczasz. Na nikim Ci też nie zależy, bo nie
oglądasz się na osobę ludzką. 17 Powiedz nam więc, jak Ci
się zdaje? Czy wolno płacić podatek Cezarowi, czy nie?» 18
Jezus przejrzał ich przewrotność i rzekł: «Czemu Mnie
wystawiacie na próbę, obłudnicy? 19 Pokażcie Mi monetę
podatkową!» Przynieśli Mu denara. 20 On ich zapytał: «Czyj
jest ten obraz i napis?» 21 Odpowiedzieli: «Cezara».
Wówczas rzekł do nich: «Oddajcie więc Cezarowi to, co
należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga». 22 Gdy
to usłyszeli, zmieszali się i zostawiwszy Go, odeszli.
(Mt 22,15-22).

Kościół i państwo w NT.
Sprzeciw wobec Sanhedrynu (władzy

religijnej)

Trzeba bardziej słuchać Boga niż ludzi

- odpowiedział Piotr i Apostołowie.
(Dz 5,29).



1 Każdy niech będzie poddany władzom, sprawującym rządy nad
innymi. Nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od Boga, a te,
które są, zostały ustanowione przez Boga. 2 Kto więc przeciwstawia
się władzy - przeciwstawia się porządkowi Bożemu. Ci zaś, którzy się
przeciwstawili, ściągną na siebie wyrok potępienia. 3 Albowiem
rządzący nie są postrachem dla uczynku dobrego, ale dla złego. A
chcesz nie bać się władzy? Czyń dobrze, a otrzymasz od niej
pochwałę. 4 Jest ona bowiem dla ciebie narzędziem Boga,
[prowadzącym] ku dobremu. Jeżeli jednak czynisz źle, lękaj się, bo nie
na próżno nosi miecz. Jest bowiem narzędziem Boga do wymierzenia
sprawiedliwej kary

2

temu, który czyni źle. 5 Należy więc jej się poddać

nie tylko ze względu na karę, ale ze względu na sumienie. 6 Z tego
samego też powodu płacicie podatki. Bo ci, którzy się tym zajmują, z
woli Boga pełnią swój urząd. 7 Oddajcie każdemu to, mu się należy:
komu podatek - podatek, komu cło - cło, komu uległość - uległość,
komu cześć - cześć.

(Rz 13,1-5).

Bądźcie poddani każdej ludzkiej zwierzchności ze

względu na Pana: czy to królowi jako mającemu
władzę, 14 czy to namiestnikom jako przez niego
posłanym celem karania złoczyńców, udzielania
zaś pochwały tym, którzy dobrze czynią. 15 Taka
bowiem jest wola Boża, abyście przez dobre
uczynki zmusili do milczenia niewiedzę ludzi
głupich. 16 Jak ludzie wolni [postępujcie], nie jak
ci, dla których wolność jest usprawiedliwieniem
zła, ale jak niewolnicy Boga. 17 Wszystkich
szanujcie, braci miłujcie, Boga się bójcie, czcijcie
króla!
(1Pt 2,13-14).



1 Każdy niech będzie poddany władzom, sprawującym rządy nad
innymi. Nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od Boga, a te,
które są, zostały ustanowione przez Boga. 2 Kto więc przeciwstawia
się władzy - przeciwstawia się porządkowi Bożemu. Ci zaś, którzy się
przeciwstawili, ściągną na siebie wyrok potępienia. 3 Albowiem
rządzący nie są postrachem dla uczynku dobrego, ale dla złego. A
chcesz nie bać się władzy? Czyń dobrze, a otrzymasz od niej
pochwałę. 4 Jest ona bowiem dla ciebie narzędziem Boga,
[prowadzącym] ku dobremu. Jeżeli jednak czynisz źle, lękaj się, bo nie
na próżno nosi miecz. Jest bowiem narzędziem Boga do wymierzenia
sprawiedliwej kary

2

temu, który czyni źle. 5 Należy więc jej się poddać

nie tylko ze względu na karę, ale ze względu na sumienie. 6 Z tego
samego też powodu płacicie podatki. Bo ci, którzy się tym zajmują, z
woli Boga pełnią swój urząd. 7 Oddajcie każdemu to, mu się należy:
komu podatek - podatek, komu cło - cło, komu uległość - uległość,
komu cześć - cześć.
(Rz 13,1-5).



1 Zalecam więc przede wszystkim, by prośby,
modlitwy, wspólne błagania, dziękczynienia
odprawiane były za wszystkich ludzi: 2 za
królów i za wszystkich sprawujących władze,
abyśmy mogli prowadzić życie ciche i
spokojne z całą pobożnością i godnością. 3
Jest to bowiem rzecz dobra i miła w oczach
Zbawiciela naszego, Boga, 4 który pragnie, by
wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do
poznania prawdy

1

.

(1Tm 2,1-4).

1 I ujrzałem Bestię wychodzącą z morza,

mającą dziesięć rogów i siedem głów,
a na rogach jej dziesięć diademów,
a na jej głowach imiona bluźniercze

1

.

(Ap 13,1).

Potem dano jej wszcząć walkę ze świętymi

i zwyciężyć ich

4

,

i dano jej władzę nad każdym szczepem, ludem,
językiem i narodem.
8 Wszyscy mieszkańcy ziemi będą oddawać pokłon
władcy

5

,

każdy, którego imię nie jest zapisane od założenia
świata w księdze życia zabitego Baranka.

(Ap 13,7-8).

Stosunek Chrześcijan do służby

wojskowej.

Dystans spowodowany zachowaniem

żołnierzy.

Celsus (178) powszechne przyjęcie

chrześcijaństwa

uczyniłoby

cesarstwo bezbronnym.

Przykłady pozytywne:
Pytali go też i żołnierze: «A my, co

mamy czynić?» On im odpowiadał:
«Nad nikim się nie znęcajcie i
nikogo

nie

uciskajcie,

lecz

poprzestawajcie na swoim żołdzie».

(Łk 3,14).

Gdy Jezus wszedł do Kafarnaum, zwrócił się do Niego

setnik i prosił Go, mówiąc: "Panie, sługa mój leży w
domu sparaliżowany i bardzo cierpi". Rzekł mu Jezus:
"Przyjdę i uzdrowię go". Lecz setnik odpowiedział:
"Panie, nie jestem godzien, abyś wszedł pod dach mój,
ale powiedz tylko słowo, a sługa mój odzyska zdrowie.
Bo i ja, choć podlegam władzy, mam pod sobą żołnierzy.
Mówię temu: «Idź», a idzie; drugiemu «Chodź tu», a
przychodzi; a słudze: «Zrób to», a robi". Gdy Jezus to
usłyszał, zdziwił się i rzekł do tych, którzy szli za Nim:
"Zaprawdę, powiadam wam: U nikogo w Izraelu nie
znalazłem tak wielkiej wiary. Lecz powiadam wam: Wielu
przyjdzie ze Wschodu i Zachodu i zasiądą do stołu z
Abrahamem, Izaakiem i Jakubem w królestwie
niebieskim". (Mt 8, 5-11)

Większość Chrześcijan nie potępiała

wojny jako takiej.

Por. 2Sm 11,1:
Na początku roku, gdy królowie

zwykli wychodzić na wojnę.

Chrześcijaństwo religią państwową.

313 (Konstantyn, Edykt Mediolański).

Potwierdzenie edykty Galeriusza
(311r),

kończącego

prześladowania.

Teodozjusz I (27.2.380r). Dekret De

fide

catholica

o

ogłoszeniu

Chrześcijaństwa religią państwową.

Model wschodni

zatarcie różnicy między wymiarem

politycznym a religijnym. Władca
rządzi państwem, wymagającym
istnienia jednego zwierzchnika,
już nie boga, ale najbliższemu
Bogu naśladowcy Jego władzy.

Tradycja zachodnia

dualizm

Dwie

są

mianowicie,

dostojny

cesarzu, frodzaje władzy, którymi
się ten świat rządzi: święta powaga
biskupów

oraz

zwierzchność

cesarska (Papież Gelazy do cesarza
Anastazjusza, 494r).

Spór między Kościołem a Państwem.
Wkrótce po ukazaniu się dekretu o obsadzaniu

stanowisk kościelnych przedstawiciele Episkopatu
uważali za swój obowiązek złożyć w jego
przedmiocie formalny protest. Dziś protestuje
cały Episkopat Polski. W poczuciu apostolskiego
naszego powołania, oświadczamy, w sposób
najbardziej stanowczy i uroczysty, że
wymienionego dekretu, jako sprzecznego z
Konstytucją Rzeczypospolitej Ludowej i
naruszającego prawa Boże i kościelne, nie
możemy uznać za prawomocny i wiążący. "Więcej
trzeba słuchać Boga niż ludzi". 8.5.1953r.

Państwo prawa.

Pismo św. nie zastępuje kodeksu

praw narodów; chrześcijanie żyją
wg zasad wiary i przestrzegają
praw swojego kraju.

Kościół koegzystuje ze współczesnym

światem.

Prawo Kościelne nie działa pod

sankcją prawa świeckiego.

Prawo świeckie nie może naruszać

prawa

godności

osoby

oraz

istotnego porządku małżeństwa i
rodziny.



Bł. Jan Paweł II, Hawana, 25
stycznia 1998r.

Nowoczesne państwo nie ma prawa

czynić z ateizmu lub religii kmoncepcji
politycznej. Trzymając się z dala od
wszelkiego fanatyzmu i skrajnego
sekularyzmu, państwo musi stwarzać
spokojny klimat społeczny i adekwatne
prawodawstwo, aby każda osoba i
każda wspólnota religijna mogła żyć
bez ograniczeń w swojej wierze, a
także wyrażać ją w życiu publicznym.

Kościół i demokracja.
Kościół docenia demokrację jako system, który

zapewnia udział obywateli w decyzjach
politycznych

i

rządzonym

gwarantuje

możliwość

wyboru

oraz

kontrolowania

własnych rządów, a także - kiedy należy to
uczynić - zastępowania ich w sposób pokojowy
innymi

93

. Nie może zaś demokracja sprzyjać

powstawaniu wąskich grup kierowniczych,
które dla własnych partykularnych korzyści
albo dla celów ideologicznych przywłaszczają
sobie władzę w państwie. (CA V,46).

Sam podstawowy sens istnienia

państwa jako wspólnoty politycznej
polega

na

tym,

że

całe

społeczeństwo, które je tworzy — w
danym wypadku odnośny naród —
staje się niejako panem i władcą
swoich własnych losów (RH 17).

Autentyczna demokracja możliwa jest

tylko w Państwie prawnym i w
oparciu o poprawną koncepcję
osoby ludzkiej

(CA 46).

Otóż żaden człowiek nie może posiadać w

sobie, ani sam ze siebie pierwiastka,
pozwalającego mu tego rodzaju więzami
skrępować sumienie i wolną wolę
innych. Jeden Bóg, wszechrzeczy twórca
i prawodawca, posiada podobną władzę,
ci więc, którzy ją wykonują, muszą ją
mieć udzieloną sobie przez Boga i w
Jego imieniu ją sprawować (Leon XIII,
Diuturnum Illud 13).

Nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od

Boga, (Rz 13,1).

Dzięki mnie królowie panują,

słusznie wyrokują urzędnicy (Prz 8,15).

bo od Pana otrzymaliście władzę,

od Najwyższego panowanie:
On zbada uczynki wasze i zamysły wasze
rozsądzi.
4 Będąc bowiem sługami Jego królestwa, nie
sądziliście uczciwie
aniście prawa nie przestrzegali,
aniście poszli za wolą Boga,
(Mdr 6,3-4).

Władza pochodzi od Boga, stwórcy

natury ludzkiej. Bóg pragnąc
społecznej natury ludzkiej, stwarza
władzę.

Kościół nie wypowiada się na temat

natury sprawowania władzy
(monarchia, demokracja).

Każda władza pochodzi od ludu.
Teoria umowy społecznej (Hobbes

1588-1679).

Jednostki

rezygnacja

z

części

wolności

na

rzecz

władcy.