Stres

i radzenie sobie ze

stresem

Sposoby ujmowania

stresu

1. Stres jako uogólniona

reakcja

(fizjologiczna i psychologiczna) na
działanie szkodliwych czynników;

2. Stres jako negatywny

czynnik

zewnętrzny

(bodziec, zespół bodźców, sytuacja
trudna);

3. Stres jako

forma relacji

pomiędzy

człowiekiem

i otoczeniem (brak dopasowania

pomiędzy możliwościami jednostki a
wymaganiami otoczenia).

Stres jako uogólniona

reakcja

(poziom fizjologiczny)

Stres:

• “fizjologiczna odpowiedź
organizmu na
zagrożenie ze strony środowiska”;

• reakcja adaptacyjna (General
Adaptation
Syndrome – GAS);

• wszystkie stresory wywołują taką
samą
reakcją fizjologiczną;

Hans Selye:

Ogólny zespół adaptacji

Wg H. Selye

Reakcja
alarmow
a

Odpornoś

ć

Wyczerpa
nie

Choroba/śmi
erć

Optymal
ny
poziom
odpornoś
ci

Streso
r

• Natychmiastowa reakcja
organizmu
na bodziec stresowy:
wzmożenie
rytmu serca, podwyższenie
temperatury
ciała, potliwość, nadkrzepliwość
krwi,
wzrost liczby krwinek białych.

• Odporność jest zmniejszona.

Faza

Alarmu:

Faza

Odporności

• Optymalne przystosowanie
ustroju
do działającego bodźca
stresowego.

• Objawy reakcji alarmowej
znikają i
odporność wzrasta powyżej
poziomu
normalnego.

Faza Wyczerpania

• Energia przystosowawcza
wyczerpuje
się. Ustrój nie jest w stanie
produkować
więcej hormonów.

• Pojawiają się powtórnie oznaki
fazy
alarmu i następuje śmierć.

Ogólny zespół adaptacji

Wg H. Selye

Reakcja
alarmow
a

Odpornoś

ć

Wyczerpa
nie

Choroba/śmi
erć

Optymal
ny
poziom
odpornoś
ci

Streso
r

•

Dystres: ma negatywne

następstwa.

• Eustres: ma pozytywne
następstwa,
jest to „dobry stres”.

Stres jako uogólniona

reakcja

(poziom psychologiczny)

Fazy stresu

psychologicznego

• Faza mobilizacji;

• Faza roztrojenia;

• Faza destrukcji.

Faza mobilizacji

• Aktywizacja procesów

psychologicznych;

• Sprawniejsze procesy

spostrzegania, myślenia,
szybsze reakcje;

• Zachowanie adekwatne do

sytuacji.

• Próba zwalczenia stresu.

Faza roztrojenia

• Obniżenie poziomu czynności;

• Trudno się skupić, myśleć

logicznie;

• Trudno jest kontrolować

emocje;

• Bezradność, oznaki lęku i

gniewu.

Faza destrukcji

• Brak adekwatnej oceny

sytuacji;

• Spadek motywacji do

działania,

„poddawanie się,

załamanie”;

• Dezorganizacja

zachowania.

Formy dezorganizacji

zachowania w stresie:

•Zahamowanie działania;
•Zachowanie regresyjne;
•Fiksacje;
•Zachowanie agresywne;
•Reakcje ucieczkowe;.
•Tzw. objaw Camerona;

Stres jako negatywny

czynnik

zewnętrzny

(bodziec, zespół bodźców,

sytuacja trudna)

• Kataklizmy;

• Wielkie wydarzenia
stresowe;

• Codzienne utrapienia.

Natężenie sytuacji

trudnych

Skala stresu wg Holmesa i Rahe

Social Readjustment Rating Scale (SRSS)

• Śmierć bliskiej osoby (100)
• Rozwód (75)
• Zawarcie małżeństwa (50)
• Zwolnienie z pracy (47)
• Ciąża (40)
• Nowy członek rodziny (39)
• Zmiana stanowiska pracy (36)
• Duża pożyczka na dom (31)
• Kłopoty z szefem (23

Niektóre stresory, ocenione w
punktach:

Rodzaje sytuacji

trudnych

Deprywacja

Przeciążenie

Utrudnienie

Zagrożenie

Konflikt motywacyjny

Stres jako

forma relacji

pomiędzy człowiekiem i
otoczeniem (brak dopasowania
pomiędzy możliwościami
jednostki a wymaganiami
otoczenia).

Ujęcie transakcyjne: Richard

Lazarus i Susan Folkman

Ujęcie transakcyjne

Interakcj
a:

A

B

Transakcj
a:

A

B

R. Lazarus i S. Folkman:

„Stres to szczególny rodzaj relacji
pomiędzy jednostką i otoczeniem,
która jest przez jednostkę
oceniana jako nadwyrężająca lub
przekraczająca jej możliwości
poradzenia i zagrażająca jej
dobrostanowi”.

Kluczowe pojęcia ujęcia

transakcyjnego:

• Ocena poznawcza;

• Radzenie sobie ze stresem
(coping).

Ocena poznawcza

jest procesem
wartościowania poprzez
który jednostka ocenia
jakie znaczenie ma dana
transakcja z otoczeniem.

Pierwotna:

Jakie znaczenie ma dana transakcja:

a/ transakcja jest bez znaczenia;
b/ jest sprzyjająco-pozytywna;
c/ jest stresująca:

(krzywda, strata, zagrożenie,
wyzwanie).

Wtórna:

Jakie są możliwości poradzenia sobie.

Ocena poznawcza

• Historia życia jednostki;

• Samoocena;

• Wcześniejsze doświadczenia;

• Motywacja i system wartości;

• Aktualny stan fizyczny i
psychiczny;

• Wsparcie społeczne;

• Umiejętność rozwiązywania
problemów;

• Umiejscowienie poczucia
kontroli.

O ocenie sytuacji stresowej

decydują:

Radzenie sobie ze stresem

określa wszelkie poznawcze i
behawioralne wysiłki podmiotu
aby sprostać specyficznym
zewnętrznym lub wewnętrznym
wymogom ocenianym jako
przekraczające możliwości.

Jest to dynamiczny proces
monitorowany oceną poznawczą

Funkcje radzenia sobie ze

stresem

1. Zmniejszenie napięcia

emocjonalnego

(radzenie zorientowane na

emocje

);

2. Rozwiązanie problemu, który

spowodował stres

(radzenie zorientowane na

problem

).

Radzenie zorientowane na

problem

• Aktywne radzenie sobie – podjęcie
działań by
usunąć, obejść stresor, lub osłabić go.

• Planowanie – rozważanie jak sobie
poradzić.

• Ograniczenie konkurujących
działań – odłożenie
wszelkich działań i skupienie się na
stresorze.

• Odsunięcie problemu – czekanie na
sprzyjające
warunki do działania.

• Szukanie wsparcia społecznego z
pobudek
instrumentalnych – szukanie rady,
pomocy,
informacji.

Radzenie zorientowane na

emocje

• Szukanie wsparcia społecznego z pobudek
emocjonalnych – szukanie współczucia i
pocieszenia.

• Pozytywna reinterpretacja – powtórna ocena
problemu w pozytywnym świetle.

• Akceptacja – zgoda na daną sytuację.

• Zaprzeczenie – odmowa uznania realności
sytuacji.

• Zwrot ku religii – modlitwa, szukanie
pociechy duchowej.

• Koncentracja na emocjach – skupienie na
negatywnych
uczuciach w celu ich przewartościowania.

• Oderwanie behawioralne – ograniczenie
działań w
kierunku usunięcia stresora, poddanie się.

• Oderwanie psychologiczne – podjęcie działań
w celu
oderwania uwagi od sytuacji.

Strategie radzenia sobie

ze stresem

• Konfrontacja
• Dystansowanie się
• Samokontrola
• Poszukiwanie wsparcia

społecznego
• Przyjmowanie

odpowiedzialności
• Ucieczka – unikanie
• Planowe rozwiązywanie

problemów
• Pozytywne przewartościowanie

Efektywne radzenia sobie

ze stresem:

• prowadzi do:

- rozwiązania transakcji stresowej;
- zminimalizowania poziomu napięcia;
- podtrzymania samooceny.

• jest dobrze dopasowane do
wymogów
transakcji stresowej;

• minimalizuje koszt radzenia na
płaszczyznie
psychologicznej, społecznej i
fizjologicznej.

Rezultaty procesu radzenia

sobie

• natychmiastowe: np. zmiany w
relacjach
człowieka z otoczeniem, emocje,
zmiany
fizjologiczne.

• odległe (wyniki adaptacyjne)
dotyczą:
- morale, np. poczucie szczęścia,
satysfakcji;
- zdrowia somatycznego;
- funkcjonowania społecznego;
- płaszczyzny duchowej;
- zachowania zasobów zaradczych na
przyszłość;
- zmian osobowości.

Techniki kontrolowania

stresu

•Relaksacja:
- Relaksacja neuromięśniowa;
- Systematyczne

odwrażliwianie.

•Medytacja.

•Biofeedback – biologiczne

sprzężenie zwrotne.

•Aktywność fizyczna.

•Wygadanie się.

Dziękuję za
uwagę.

Adrenalina i noradrenalina:

• wzrost ciśnienia krwi i rytmu serca;

• lepsze zapamiętywanie i czujniejsza
uwaga;

• czas od percepcji stresu do wzrostu
wydzielania
2-3 sekundy.
Kortyzol:

• uszkadza neurony podwzgórza;

• zaburza pracę układu
odpornościowego
(powstrzymuje produkcję nowych
limfocytów i
zabija limfocyty wchodząc do
limfocytu i
produkując białko które zalepia DNA;

• wydzielanie – minuty, godziny, doby).

Hormony

stresu