Postępowanie w nagłych
przypadkach w alergologii

A. Lewandowska

Nagłe przypadki w
alergologii to:

• Reakcja anafilaktyczna

(ANAFILAKSJA)

• Zaostrzenie astmy oskrzelowej i

stan astmatyczny

Definicje

Anafilaksja:brak

Zaostrzenie astmy
oskrzelowej: brak

Anafilaksja 1 (próby
definiowania)

• Anafilaksja - stan charakteryzujący się

wystąpieniem potencjalnie
niebezpiecznych dla życia objawów ze
strony układu krążenia i oddechowego

• stan zagrożenia życia
• zespół objawów klinicznych, które są

następstwem uwolnienia mediatorów z
komórek tucznych i bazofilów

Anafilaksja 2

• Podział reakcji anafilaktycznych:

anafilaksja alergiczna - immunologicznie

uwarunkowana reakcja natychmiastowa (z udziałem
przeciwciał IgE, kompleksów immunologicznych, IgG,
dopełniacza i limofocytów, itp.) na powtórny kontakt z
antygenem, który był poprzednio dobrze tolerowany

anafilaksja niealergiczna - objawy przedmiotowe i

podmiotowe anafilaksji, ale w wyniku
nieimmunologicznego uwolnienia mediatorów z komórek

Anafilaksja 3

• Podział reakcji anafilaktycznych:

miejscowe (reakcja o lokalizacji
ograniczonej do jednego
narządu np.oczna, oskrzelowa )

ogólnoustrojowe (zaangażowany więcej niż jeden narząd)

• Skóra
• Układ oddechowy
• Układ krążenia
• Układ pokarmowy

• Reakcja natychmiastowa: sekundy, minuty
• Reakcja późna: po kilku godzinach
• Reakcje dwufazowe
• Reakcje przedłużające się (początek natychmiast,

szczyt po wielu godzinach, narastanie objawów)

Objawy kliniczne
anafilaksji

Objawy cd

• ŚWIĄD: Drętwienie twarzy i podniebienia, świąd dłoni
i stóp, pachwin, nosa, spojówek lub całego ciała
• RUMIEŃ: twarzy, szyi, tułowia
• LĘK, poczucie zagrożenia,
• DUSZNOŚĆ
• POTY

• SPADEK CIŚNIENIA TĘTNICZEGO
• OBRZĘK TWARZY I POKRZYWKA (skóra)
• CHRYPKA, DYSFONIA, STRIDOR, DUSZNOŚĆ (układ

oddechowy)

Objawy kliniczne cd 2

• BÓL ZA MOSTKIEM, TACHYKARDIA, ZABURZENIA

RYTMU I PRZEWODNICTWA, . . . ,zawał serca
(układ krążenia)

• NUDNOŚCI, WYMIOTY, BÓLE BRZUCHA,

BIEGUNKA (układ pokarmowy)

• ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI, UTRATA

PRZYTOMNOŚCI, DRGAWKI

• WSTRZĄS ANAFILAKTYCZNY

Objawy - podsumowanie

• Duszność (obrzęk krtani, skurcz

oskrzeli)

• Spadek ciśnienia tętniczego

Diagnostyka anafilaksji

• Obraz kliniczny (wywiad w przypadku przebytej w

przeszłości)

• Badania laboratoryjne: wzrost wskaźnika

hematokrytowego, hipoksja, hiperkapnia, zaburzenia
równowagi kwasowo-zasadowej, wzrost aktywności
enzymów: kinazy fosfokreatynowej, AST, ALT, zaburzenia
układu krzepnięcia i fibrynolizy, aktywacja układu
dopełniacza

• PODWYŻSZONY POZIOM HISTAMINY W SUROWICY
• i TRYPTAZY (bardziej trwały marker aktywacji mastocytów)

Mechanizm
anafilaksji

•Złożon

y

Komórka
tuczna

Mechanizm anafilaksji

HISTAMINA

PROSTAGLANDYN
Y

LEUKOTRIENY

Kichanie, duszność, pokrzywka, wstrząs

anafilaktyczny

Skurcz mięśni gładkich, obrzęk błony śluzowej, zwiększenie wydzielania
gruczołów

Komórka
tuczna

Mechanizm anafilaksji

HISTAMINA

PROSTAGLANDYN
Y

LEUKOTRIENY

Kichanie, duszność, pokrzywka, wstrząs

anafilaktyczny

Skurcz mięśni gładkich, obrzęk błony śluzowej, zwiększenie wydzielania
gruczołów

C5a,
C3a,

i
inni....

Czynniki wywołujące

•

Antybiotyki i chemioterapeutyki (penicyliny, cefalosporyny, makrolidy, tetracykliny, nitrofrantoina,
sulfonamidy, amfoterycyna B)

•

Surowice (anatoksyny:tęzcowa, błonicza, jadu kiełbasianego, zgorzeli gazowej, wścieklizny, jadów
węży, globulina antylimfocytarna i antymonocytarna, przeciwciała monoklonalne)

•

Jady (owady błonkoskrzydłe, pająki, węże)

•

Produkty spożywcze: mleko, jaja, warzywa strączkowe, orzechy, czekolada, świeże warzywa (seler,
marchew, pomidory, ziemniaki), świeże owoce ( truskawki, owoce cytrusowe), skorupiaki i inne
„owoce morza”

•

Witaminy (tiamina, kwas foliowy, cyjanokobalamina)

•

Wyciągi alergenowe (preparaty alergenowe stosowane w alergologii testy skórne, IT)

•

Wielocukry: dextran, koloidalny roztwór wodorotlenku żelazowego i dekstranu

•

Szczepionki: toksoidy tężca, odry, grypy

•

Hormony: insulina, ACTH, parathormon, progesteron

•

Enzymy: trypsyna, chymotrypsyna, penicylinaza, papaina, streptokinaza

•

Preparaty krwi: krew pełna, masa erytrocytarna, osocze, albuminy, immunoglobuliny, osocze
antyhemofilowe

•

Opioidy: morfina, kodeina, heroina

•

Jodowe środki kontrastowe: uropolina

•

Środki zwiotczające: tubokuraryna, alloferyna, suksametonium

•

Anafilaksja fizykalna: wysiłek fizyczny, ekspozycja na zimno

•

inne

Postępowanie

• Leczenie NATYCHMIAST

• Adrenalina 0,5 mg, i.m, u dzieci 0,3 mg co 15-30min

• Lek przeciwhistaminowy: antazolina (Phenazolinum) 100 mg i.m.,

clemastin 2 mg i.v.,

• dostęp do żyły (venflon), tlen
• Glikokortykosteroid i.v.: Hydrokorytzon 200-600mg,

metylprednizolon 40-120 mg

• W przypadku skurczu oskrzeli; Salbutamol w nebulizacji 2,5-5 mg
i następnie ewentualnie
• wlew: płyn wieloelektrolitowy, płyny koloidowe
• antazolina 100 mg i.v. I 200mg cymetydyny w 20 ml rozpuszczalnika

Postępowanie

• Reakcje miejscowe:

• lek antyhistaminowy p.o. np. Zyrtec (może być w

kroplach),

• okład z lodu,
• miejscowy glikokortykosteroid

• obserwacja 1-1,5 godz

Koniec

Przygotowane na podstawie:

• podręcznika Immunologia Kliniczna pod red. Prof. Marka

Kowalskiego,

• konspektu z Warsztatu pt. Postepowanie w nagłych

przypadkach w alergologii z IV Konferencji Środkowo-
Europejskiej, Łódź 2002, prowadzonego przez dr
hab.med. A Emeryka i dr G.Woszczka