System prawny ochrony
przeciwpożarowej
w Polsce
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie
przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 81, poz. 351 ze zm.)
ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji
przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia,
mienia lub środowiska przed pożarem, klęską
żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem
poprzez:
a) zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się
pożaru,
klęski żywiołowej lub innego miejscowego
zagrożenia;
b) zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru,
klęski
żywiołowej lub innego miejscowego
zagrożenia;
c) prowadzenie działań ratowniczych.
klęska żywiołowa-
katastrofa naturalna lub awaria techniczna, której
skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób,
mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na
znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być
skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu
nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych
organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i
formacji działających pod jednolitym kierownictwem,
(ustawa
z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej.Dz.
U. z dnia 22 maja 2002 r.)
inne miejscowe zagrożenie-
zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i
naturalnych praw przyrody niebędące pożarem ani
klęską żywiołową, stanowiące zagrożenie dla życia,
zdrowia, mienia lub środowiska, któremu zapobieżenie
lub którego usunięcie skutków nie wymaga
zastosowania nadzwyczajnych środków;
działania ratownicze-
każda czynność podjęta w celu ochrony życia, zdrowia,
mienia lub środowiska, a także likwidację przyczyn
powstania pożaru, wystąpienia klęski żywiołowej lub
innego miejscowego
zagrożenia;
System ochrony przeciwpożarowej skupia następujące
jednostki:
- jednostki organizacyjne PSP,
- jednostki organizacyjne wojskowej ochrony
przeciwpożarowej,
- zakładowe straże pożarne,
- zakładowe służby ratownicze,
- gminne zawodowe straże pożarne,
- powiatowe (miejskie) zawodowe straże pożarne,
- terenowe służby ratownicze,
- ochotnicze straże pożarne,
- związek ochotniczych straży pożarnych,
- inne jednostki ratownicze,
- inne służby, inspekcje, straże, instytucje i inne
podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy
cywilno-prawnej zgadzają
się uczestniczyć w
działaniach ratowniczych.
Na obszarze województwa lub powiatu wojewoda lub
odpowiednio starosta koordynują funkcjonowanie
systemu i kontrolują wykonywanie wynikających stąd
zadań, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia,
zdrowia lub środowiska kierują tym systemem. Zadania
te wykonują przy pomocy zespołów do spraw ochrony
przeciwpożarowej i ratownictwa.
Wójt (burmistrz lub prezydent miasta) koordynuje
funkcjonowanie krajowego systemu ratowniczo-
gaśniczego na obszarze gminy w zakresie ustalonym
przez wojewodę.
Realizacja zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej
polega na nałożeniu stosownych obowiązków na osoby
prawne, osoby fizyczne, organizacje lub instytucje
korzystające ze środowiska przyrodniczego, budynku,
obiektu lub terenu.
Ustanowione zadania i obowiązki w zakresie ochrony
przeciwpożarowej podlegają ustawowej kontroli przez
właściwe miejscowo i rzeczowo organy państwowe.
Prawo do przeprowadzania czynności kontrolno-
rozpoznaw-czych z zakresu ochrony przeciwpożarowej
mają uprawnieni strażacy pełniący służbę w PSP oraz
osoby uprawnione przez komendanta wojewódzkiego
PSP. Osoby te są upoważnione w przypadku
stwierdzenia naruszeń przepisów pożarowych do
nakładania kary grzywny w postępowaniu
mandatowym.
Odpowiedzialność za bezpieczeństwo pożarowe
uregulowana jest przede wszystkim w kodeksie
wykroczeń oraz kodeksie karnym. Zakres tej
odpowiedzialności zależy w szczególności od rodzaju
zaniedbań, ich skutków bądź konsekwencji.
Za realizację polityki państwa w zakresie ochrony
przeciwpożarowej odpowiada Minister Spraw
Wewnętrznych i Administracji, który pełni również
zwierzchni nadzór nad funkcjonowaniem krajowego
systemu ratowniczo-gaśniczego.
krajowy system ratowniczo-gaśniczy-
integralna część organizacji bezpieczeństwa
wewnętrznego państwa, obejmująca, w celu ratowania
życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie,
rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk
żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń; system
ten skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej, inne
służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty,
które dobrowolnie w drodze umowy cywilnoprawnej
zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych.
Według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. w Krajowym
Systemie Ratowniczo-Gaśniczym funkcjonuje:
• 499 (w tym 5 szkolnych) jednostek ratowniczo-
gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej,
• 3.815 jednostek ochotniczych straży pożarnych,
• 5 zakładowych straży pożarnych,
• 12 szpitali, w tym 10 szpitali MSW i A oraz Centrum
Leczenia Oparzeń w Siemianowicach Śląskich i Szpital
Praski pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego –
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w
Warszawie,
• 205 specjalistów krajowych z różnych dziedzin
ratownictwa.
System wspomagają: Policja, Straż Graniczna,
Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Instytut
Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowa Agencja
Atomistyki, Stacje Ratownictwa Górniczego, Morska
Służba Poszukiwania i Ratownictwa, Lotnicze Pogotowie
Ratunkowe, a także organizacje pozarządowe: GOPR,
WOPR, TOPR, Aeroklub Polski, ZHP, PCK, Polski Związek
Alpinizmu.”
Siły centralnego odwodu operacyjnego Krajowego
Systemu Ratowniczo-Gaśniczego na dzień 8 marca
2011 r.
10 Specjalistycznych Grup Ratownictwa Wodno-
Nurkowego 14 Specjalistycznych Grup Ratownictwa
Wysokościowego 16 Specjalistycznych Grup
Ratownictwa Chemicznego i Ekologicznego,
7 Specjalistycznych Grup Ratownictwa Technicznego
5 Specjalistycznych Grup Poszukiwawczo-Ratowniczych
25 Kompanii gaśniczych,
23 Kompanie specjalne,
W zakresie ustalonym przez Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji zadania ochrony
przeciwpożarowej realizują również inni ministrowie,
wojewodowie, organy gminy- w stosunku do budynku,
obiektu lub terenu oraz jednostek organizacyjnych im
podległych lub przez nich nadzorowanych oraz
podmiotów gospodarczych, dla których są organami
założycielskimi, a w stosunku do polskich placówek
zagranicznych- kierownicy tych placówek.
Centralnym organem administracji rządowej w
sprawach ochrony przeciwpożarowej oraz organizacji
krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego jest
Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej.
Państwowa Straż Pożarna- zawodowa,
umundurowana i wyposażona w specjalistyczny sprzęt
formacja, przeznaczona do walki z pożarami, klęskami
żywiołowymi i innymi miejsco-wymi zagrożeniami.
(Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r.
o Państwowej Straży Pożarnej Dz.U. 1991 Nr 88 poz.
400)
Do podstawowych zadań Państwowej Straży Pożarnej
należy:
1) rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych
miejscowych
zagrożeń;
2) organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w
czasie
pożarów, klęsk żywiołowych lub likwidacji
miejscowych
zagrożeń;
3) wykonywanie pomocniczych specjalistycznych
czynności ratowniczych w czasie klęsk żywiołowych
lub likwidacji
miejscowych zagrożeń przez inne
służby ratownicze;
4) kształcenie kadr dla potrzeb Państwowej Straży
Pożarnej i innych jednostek ochrony przeciwpożarowej
oraz powszechnego systemu ochrony ludności;
5) nadzór nad przestrzeganiem przepisów
przeciwpożarowych;
6) prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie
ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony ludności;
7) współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji
Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji
jego zadań ustawowych;
8) współdziałanie ze strażami pożarnymi i służbami
ratowniczymi innych
państw oraz ich organizacjami
międzynarodowymi na podstawie wiążących
Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych
oraz odrębnych przepisów;
9) realizacja innych zadań wynikających z wiążących
Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych na
zasadach i w zakresie w nich określonych.
Organizacja ochrony przeciwpożarowej w
zakładzie pracy
Z uwagi na różnorodność działających zakładów,
charakter ich działalności, rodzaje produkcji,
technologie wykorzystywane w produkcji, wielkość,
zagrożenie pożarowe itp. nie jest możliwe ustalenie
modelowego wzorca ochrony przeciwpożarowej dla
danego zakładu pracy.
W odróżnieniu od ustalonych zasad dotyczących
tworzenia jednostek ratowniczo gaśniczych nie ma
obecnie ustalonych jednolitych zasad powoływania i
tworzenia innych jednostek ochrony przeciwpożarowej
czy służb ratowniczych.
Decyzja o utworzeniu jednostki ochrony
przeciwpożarowej bądź służby ratowniczej powinna być
podjęta po uprzednim przeprowadzeniu analizy ryzyka
pożaru czy też innego zagrożenia miejscowego.
Do prowadzenia spraw ochrony przeciwpożarowej mogą
być tworzone:
- stanowiska pracy jedno lub wieloosobowe,
- straże pożarne czy służby ratownicze,
- komisje, zespoły i inne organy o charakterze
opiniodawczym i doradczym,
- przeciwpożarowe pogotowia kadrowe,
-inne zespoły i służby wg potrzeb i uznania właściciela,
zarządcy bądź użytkownika budynku, obiektu lub
terenu.
Za bezpieczeństwo pożarowe zakładu pracy,
zawsze odpowiedzialny jest właściciel firmy,
który ostatecznie podejmuje decyzję o
obowiązującym systemie ochrony
przeciwpożarowej.