Ochrona środowiska

Wykład IV

Prawo ochrony środowiska w systemie prawnym RP

Wspólnotowe prawo ochrony środowiska

Art. 5

Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego
terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz
bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz

zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą
zrównoważonego rozwoju.

Art. 74.

1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą
bezpieczeństwo ekologiczne
współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.
3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie
środowiska.
4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz
ochrony i poprawy stanu środowiska.

Konstytucja RP

Akty prawne dotyczące ochrony środowiska

Ustawa Prawo ochrony środowiska

(Dz.U.2001.62.627 - ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r)

Ustawa o odpadach

(Dz.U.2001.62.628 - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r.)

Ustawa Prawo wodne

(Dz.U.2001.115.1229 - Ustawa z dnia 18 lipca 2001r.)

Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych

(Dz.U.2001.63.638 - Ustawa z dnia 11 maja 2001r.)

Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie

gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie

produktowej i opłacie depozytowej

(Dz.U.2001.63.639 - ustawa z dnia 11 maja 2001r.)

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września
2001r. w sprawie katalogu odpadów

(Dz.U.2001.112.1206)

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001r.
w sprawie rodzajów odpadów, lub ich ilości, dla których
nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów, oraz
kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą
prowadzić uproszczoną ewidencję odpadów

(Dz.U.2001.152.1735)

Akty prawne dotyczące ochrony środowiska

Zasady prawa ochrony środowiska

Zasady prawa ochrony środowiska:

to te normy prawa ochrony środowiska,

które muszą być uznane za wiodące (podstawowe),

zaś wynikające z nich rozwiązania winny być uważane
za kryteria interpretacyjne dla całej ustawy

Zasady prawa ochrony środowiska

• Zasada korzystania ze środowiska

• Zasad kompleksowości

• Zasad prewencji i przezorności

• Zasada „zanieczyszczający płaci”

• Zasada planowości

• Zasada prawa do informacji o środowisku

• Zasada uczestnictwa społeczeństwa w postępowaniach

w sprawie wydawania decyzji z zakresu ochrony
środowiska

• Zasad nieważności decyzji wydanej z naruszeniem

przepisów dotyczących ochrony środowiska

• Zasada stosowania metodyk referencyjnych

Zasady prawa ochrony środowiska

Zasada korzystania ze środowiska

Wyróżniamy dwa rodzaje korzystania ze środowiska:

1. Powszechne korzystanie ze środowiska

- polega na korzystaniu w celu zaspokojenia potrzeb osobistych i

potrzeb gospodarstwa domowego, w tym wypoczynku i sportu jednak
bez użycia instalacji. Ten rodzaj korzystania przysługuje każdemu.

2. Zwykłe korzystanie ze środowiska

Dzielimy je na:

- zwykłe korzystanie ze środowiska, które nie wymaga uzyskania

pozwolenia

- zwykłe korzystanie ze środowiska, które wymaga uzyskania

pozwolenia – jest to najbardziej kwalifikowany sposób korzystania ze
środowiska ale obowiązek uzyskania pozwolenia wynika z ustawy.

Zasady prawa ochrony środowiska

Zasada kompleksowości

zasada zintegrowanej ochrony środowiska

Wyraża ją art. 5 ustawy prawo ochrony środowiska – „ochrona
jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być
realizowana z uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów”

Zasada kompleksowości dotyczy także stanów naturalnych – np. stan
bez hałasu

Jednym z istotniejszych instrumentów prawnych będących
konkretyzacją zasady kompleksowości jest tzw. pozwolenie
zintegrowane

Art. 201 i 211 ustawy:

„Pozwolenia zintegrowanego wymaga prowadzenie instalacji, której
funkcjonowanie, ze względu na rodzaj i skalę prowadzonej w niej
działalności, może powodować znaczne zanieczyszczenie
poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako
całości”

Zasady prawa ochrony środowiska

Zasada prewencji i przezorności

Art. 6 ust. 1 ustawy prawo ochrony środowiska „kto podejmuje
działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest
obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu”

Zasada prewencji dotyczy każdej działalności nie tylko
gospodarczej.

Podejmowanie czynności prewencyjnych powinno nastąpić z własnej
inicjatywy podmiotu, niezależnie od tego, czy został do tego
zobowiązany przez organy administracji publicznej

Art. 6 ust.2 „kto podejmuje działalność, której negatywne
oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, jest
obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe
środki zapobiegawcze”

Zasady prawa ochrony środowiska

Zasada „zanieczyszczający płaci”

Art. 7 ustawy prawo ochrony środowiska „kto powoduje

zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia
skutków tego zanieczyszczenia (…) Kto zaś może
spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty
zapobiegania temu zanieczyszczeniu”

Przez zanieczyszczenie należy rozumieć emisję, która jest

szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, powoduje
szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne
środowiska lub koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami
korzystania ze środowiska

Zasadę te rozpatruje się w dwóch aspektach:

1. kompensacyjnym

2. prewencyjnym

Zasada planowości

Art. 8 ustawy prawo ochrony środowiska „Polityki,
strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności
przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji,
gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki
przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki
i wykorzystania terenu powinny uwzględniać zasady
ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju”

Zasadę planowości należy rozumieć w wąskim i
szerokim znaczeniu

Zasady prawa ochrony środowiska

Zasady prawa ochrony środowiska

Zasada planowości

Wąskie znaczenie zasady planowości oznacza, że
wszelkie działania mające na celu ochronę środowiska
powinny być podejmowane w sposób zaplanowany i
systematyczny.

Szerokie znaczenie oznacza, że każdego rodzaju
polityki, strategie, plany i programy powinny uwzględniać
zasady ochrony środowiska i konstytucyjną zasadę
zrównoważonego rozwoju

Zasada prawa do informacji o środowisku

Prawo do informacji zostało podniesione do rangi regulacji
konstytucyjnej.

Prawo ochrony środowiska reguluje to w art. 19-24.

Dostępność do informacji o stanie środowiska jest zasadą,
natomiast ograniczenie tego prawa jest wyjątkiem od
zasady.

Obowiązek udostępniania tych informacji spoczywa na
organach administracji publicznej.

Prawo do informacji z mocy prawa przysługuje każdemu.

Udostępnianie informacji odbywa się na wniosek. W razie
odmowy przysługuje nam odwołanie.

Zasady prawa ochrony środowiska

Zasada uczestnictwa społeczeństwa w

postępowaniach w sprawie wydania decyzji z
zakresu ochrony środowiska

Problematykę tę reguluje art. 31-39 ustawy Prawo ochrony

środowiska.

Prawo do udziału społeczeństwa przybiera dwojakiego

rodzaju formę:

1. zapewnienie każdemu prawa do składania uwag i

wniosków w postępowaniach prowadzonych z udziałem
społeczeństwa

2. uczestnictwo organizacji ekologicznych w postępowaniach

prowadzonych z udziałem społeczeństwa, na prawach
strony tego postępowania

Zasady prawa ochrony środowiska

Zasada nieważności decyzji wydanej z naruszeniem
przepisów dotyczących ochrony środowiska

Art. 11 ustawy Prawo ochrony środowiska „Decyzja wydana
z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska
jest nieważna”

Zasady prawa ochrony środowiska

Zasada stosowania metodyk referencyjnych

Art. 12 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowi:

„1. podmioty korzystające ze środowiska oraz organy ochrony
środowiska są zobowiązane, z zastrzeżeniem ust 2, do
stosowania metodyk referencyjnych, jeżeli metodyki takie
zostały określone na podstawie ustaw.

2. Jeżeli na podstawie ustaw wprowadzono obowiązek
korzystania z metodyki referencyjnej, dopuszczalne jest
stosowanie innej metodyki pod warunkiem udowodnienia jej
pełnej równoważności uzyskiwanych wyników”

Metoda referencyjna to określona na podstawie ustawy
metoda pomiarów lub badań, która może obejmować w
szczególności sposób poboru próbek, sposób interpretacji
danych, a także metodyki modelowania rozprzestrzeniania
substancji oraz energii w środowisku

Zasady prawa ochrony środowiska

• Najlepsza dostępna technika

(BAT - Best Available Technique)
to najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom

rozwoju technologii i metod prowadzenia danej
działalności, wykorzystywany jako podstawa
ustalania granicznych wielkości emisyjnych,
mających na celu eliminowanie emisji lub, jeżeli nie
jest to praktycznie możliwe, ograniczanie emisji i
wpływu na środowisko jako całość.

Najlepsza dostępna technika

Najlepsza dostępna technika

“technika” oznacza zarówno stosowaną technologię,

jak i sposób, w jaki dana instalacja jest
projektowana, wykonywana, eksploatowana oraz
likwidowana,

“dostępne techniki” oznacza techniki o takim

stopniu rozwoju, który umożliwia ich praktyczne
zastosowanie w danej dziedzinie przemysłu, z
uwzględnieniem warunków ekonomicznych i
technicznych oraz rachunku kosztów
inwestycyjnych i korzyści dla środowiska, a które to
techniki prowadzący daną działalność może
uzyskać,
“najlepsza technika” oznacza najbardziej
efektywną technikę w osiąganiu wysokiego
ogólnego poziomu ochrony środowiska jako całości

Najlepsza dostępna technika

Podstawowe definicje

• Standardy emisyjne - dopuszczalne wielkości emisji

• Graniczne wielkości emisyjne - dodatkowe

standardy emisyjne, ustalane dla instalacji

wymagających pozwolenia zintegrowanego

• Próg tolerancji - ustalona wielkość, o którą do

wskazanego czasu mogą być przekraczane

graniczne wielkości emisyjne

• wymagania dotyczące materiałochłonności i

energochłonności;

• inne niezbędne wymagania techniczne.

Minimalne wymagania wynikające z najlepszej
dostępnej techniki będą określane w drodze
rozporządzeń Ministra Środowiska.

Najlepsza dostępna technika

Minimalne wymagania dotyczące BAT

Najlepsza dostępna technika

Graniczne wielkości emisji

Graniczne wielkości emisji nie mogą być wyższe od
standardów emisyjnych, jeżeli takowe zostały ustanowione.
Odstępstwa do granicznych wartości emisji są dopuszczalne
jedynie w granicach ustanowionych prawem progów
tolerancji, pod warunkiem, że:

- będzie się to odbywać z korzyścią dla środowiska jako

całości,

- dotrzymywane będą standardy jakości środowiska

Jednocześnie ustawa wymaga w stosunku do wszystkich
rodzajów instalacji, aby wielkość dopuszczalnej emisji nie
była wyższa niż wynikająca z ich prawidłowej eksploatacji.

Najlepsza dostępna technika

Graniczne wielkości emisji

Graniczne wielkości emisji mogą być określane:

- w przypadku gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza

jako:
* stężenie gazów lub pyłów w gazach odlotowych, lub
* masa gazów lub pyłów wprowadzana w określonym czasie,
* stosunek masy gazów lub pyłów do jednostki

wykorzystywanego surowca, materiału, paliwa lub
powstającego produktu,

- w przypadku wytwarzania odpadów jako:

* stosunek jednostki objętości albo masy powstających

odpadów w stosunku do jednostki wykorzystywanego
surowca, materiału, paliwa lub powstającego produktu,

w przypadku emisji hałasu jako:

* poziom mocy akustycznej instalacji,

w przypadku odprowadzania ścieków:

* masa substancji w ściekach przypadająca na

jednostkę masy wykorzystywanego surowca,
materiału, paliwa lub powstającego produktu,

* stężenie substancji w ściekach,

* masa substancji w ściekach wprowadzona w

określonym czasie,

* temperatura ścieków,

Najlepsza dostępna technika

Graniczne wielkości emisji

Najlepsza dostępna technika

Graniczne wielkości emisji

w przypadku wytwarzania pól elektromagnetycznych, jako:

* napięcie znamionowe linii i stacji

elektroenergetycznych,

* maksymalna równoważna moc promieniowania dla

instalacji emitujących pole elektromagnetyczne o
częstotliwościach od 0,3 MHz do 300 000 MHz.

Najlepsza dostępna technika

Wymagania

Najlepsza dostępna technika powinna spełniać wymagania,
przy których określaniu uwzględnia się jednocześnie:

• rachunek kosztów i korzyści

• czas niezbędny do wdrożenia najlepszych dostępnych
technik dla danego rodzaju instalacji

• zapobieganie zagrożeniom dla środowiska powodowanym
przez emisje lub ich ograniczanie do minimum

• podjecie środków zapobiegających poważnym awariom
przemysłowym lub zmniejszających do minimum
powodowane przez nie zagrożenia dla środowiska

Najlepsza dostępna technika

Zakres obowiązywania

Wymagania ochrony środowiska wynikające z
najlepszej dostępnej techniki

powinny spełniać instalacje wymagające

pozwolenia zintegrowanego

Wykaz rodzajów instalacji wymagających
pozwolenia zintegrowanego określa Minister
Środowiska w drodze rozporządzenia

Najlepsza dostępna technika

Dokumenty referencyjne BAT

Wytyczne BAT dla poszczególnych rodzajów
instalacji

Opracowywane przez Techniczne Grupy Robocze,
działające przy Europejskim Biurze IPPC (Integrated
Pollution Prevention and Control) w Sewilli

Dokumenty te nie mają rangi aktów prawnych

Najlepsza dostępna technika

Struktura dokumentu referencyjnego BAT

•

Streszczenie

• Opis struktury dokumentu
• Informacje ogólne
• Opis stosowanych procesów produkcyjnych

i technik

• Aktualny poziom emisji i zużycia zasobów w

procesach produkcyjnych

• Techniki uwzględnione przy określaniu BAT
• Opis Najlepszych Dostępnych Technik
• Informacja o postępie naukowo-technicznym
• Zalecenia i wnioski
• Załączniki

Najlepsza dostępna technika

Dokumenty referencyjne BAT

• Komisja Europejska
• Europejskie Biuro IPPC w Sewilli (EIPPCB)
• Techniczne Grupy Robocze
• Forum Wymiany Informacji

Najlepsza dostępna technika

Opracowane dokumenty referencyjne

• Przemysł cementowo-wapienniczy
• Hutnictwo żelaza i stali
• Produkcja metali nieżelaznych
• Przemysł celulozowo-papierniczy
• Przemysł szklarski
• Przetwórstwo metali żelaznych
• Przemysł chloro-alkaliczny
• Systemy chłodzenia
• Przemysł garbarski
• Rafinerie oleju mineralnego i gazu
• Wielkotonażowa produkcja związków organicznych
• Oczyszczanie ścieków i gazów w sektorze chemicznym

Najlepsza dostępna technika

Dokumenty referencyjne – prace w toku

• Przemysł tekstylny
• Systemy monitorowania
• Intensywna hodowla zwierzęca
• Przemysł spożywczy i przetwórstwo mleka
• Kuźnie i odlewnie
• Zagospodarowanie odpadów w górnictwie surowców mineralnych
• Ubojnie i zakłady utylizacji odpadów pochodzenia zwierzęcego
• Spalanie odpadów
• Duże obiekty energetycznego spalania
• Obróbka powierzchniowa metali
• Wielkotonażowa produkcja związków nieorganicznych - zw. azotowe,
kwasy, nawozy
• Emisje związane z masowym składowaniem lub z niebezpiecznymi
związkami
• Zagadnienia ekonomiczne i ogólne związane z IPPC
• Utylizacja i wykorzystanie odpadów

Unijne dokumenty referencyjne nie są dokumentami
wiążącymi dla polskich organów wydających
pozwolenia zintegrowane.

Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie
minimalnych wymagań wynikających z najlepszej
dostępnej techniki.

Tłumaczenia unijnych dokumentów referencyjnych

Najlepsza dostępna technika

Polskie dokumenty referencyjne BAT

Najlepsza dostępna technika

Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki

1. Czy technologia zastosowana w danej instalacji nie jest

zakazana przez odnośne dokumenty referencyjne?

2. Jeżeli dokumenty referencyjne sugerują konieczność

docelowego wyeliminowania danej technologii, ale
określają sytuacje, kiedy jej wykorzystanie jest dozwolone,
to jakie warunki muszą być w takiej sytuacji spełnione i czy
dana instalacja spełnia te kryteria?

3. Jeżeli stosowana technologia odpowiada wymaganiom

NDT, to czy wniosek zawiera odniesienie się do wszystkich
granicznych wielkości emisji lub innych równoważnych
parametrów wskazanych w dokumentach referencyjnych?

Najlepsza dostępna technika

Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki

4. Czy prowadzący instalację rozważył możliwość zastąpienia
stosowanych surowców i materiałów ich substytutami, mniej
groźniejszymi dla środowiska oraz zdrowia i życia ludzi?

5. Czy prowadzący instalacje rozumie i stosuje w praktyce
zasadę trzech priorytetów – zapobieganie – ograniczanie –
minimalizowanie i unieszkodliwianie – i jak to przedstawił we
wniosku?

6. Czy proponowane/stosowane przez wnioskodawcę metody
ograniczania oddziaływań na środowisko nie powodują
nadmiernego obciążenia jednego komponentu środowiska, w
celu ochrony drugiego? (czy dokonano zbilansowania
wszystkich emisji i wskazania tych, które powstają w wyniku
zastosowania odpowiednich metod ochrony środowiska?)

Najlepsza dostępna technika

Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki

7. Czy standardy jakości środowiska w zakresie

odpowiadającym charakterystyce emisji nie są naruszone

poza terenem, do którego prowadzący ma tytuł prawny i w

jaki sposób można to zweryfikować?

8. Czy gospodarka energetyczna prowadzona na obiekcie jest

racjonalna, a w szczególności, czy nakłady energetyczne na

ograniczenie emisji do środowiska nie powodują efektu

przekraczającego uzyskane efekty wzrosty emisji w innym

miejscu?

9. Czy ryzyko wystąpienia awarii przemysłowej zostało

przeanalizowane i sprowadzone do racjonalnego minimum?

Jakie środki w tym celu zastosowano?

Najlepsza dostępna technika

Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki

10. Czy i w jaki sposób wnioskujący jest w stanie
sprawować kontrolę nad pracą instalacji w warunkach
odbiegających od normalnych?

11. Czy wnioskujący ma koncepcję i odpowiednie środki
finansowe i techniczne dla likwidacji instalacji po
zakończeniu jej eksploatacji?

Określenie, co uznaje się za BAT dla konkretnej

branży nie jest tożsame z ustaleniem wymagań BAT dla
konkretnego obiektu

.

Ustalenie konkretnych warunków emisyjnych i eksploatacyjnych
w pozwoleniu zintegrowanym powinno być każdorazowo
wynikiem procesu oceny, w której bierze się pod uwagę wiele
czynników:

• Koszty ewentualnej modernizacji lub wdrożenia usprawnień

technologii,

• Sytuację ekonomiczną zakładu,

• Lokalne warunki środowiska,

• Porównanie z innymi zakładami danej branży,

• Odniesienie do warunków referencyjnych itp..

Najlepsza dostępna technika

Analiza wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki

Wspólnotowe prawo ochrony środowiska

Rozwój historyczny

• Początkowo:

– brak przepisów o ochronie środowiska w Traktatach
– regulacje dotyczące ochrony środowiska - oparte na innych

postanowieniach TWE - głównie dotyczących wspólnego rynku (art. 94

TWE (dawny art. 100))

• Jednolity Akt Europejski z 1986 r. - wprowadzenie do TWE tytułu

„Środowisko” (dawne art. 130r - 130t) - wyrażającego zasady:

prewencji, zanieczyszczający płaci, rektyfikacji u źródła, a także

wysokiego poziomu ochrony

• Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) z 1992 r. -

nowelizacja tytułu „Środowisko”, wprowadzenie zasady przezorności

• Traktat Amsterdamski z 1999 r. - wprowadził zasadę integracji

polityk ochrony środowiska z politykami sektorowymi (art. 6 TWE)

Źródła wspólnotowego prawa

ochrony środowiska

• Acquis communautaire - dorobek prawny Wspólnoty

Europejskiej:
- prawo pisane (traktaty oraz prawo tworzone przez organy

Unii)
- prawo niepisane (wytworzone w sposób zwyczajowy ogólne

zasady i prawa podstawowe)
- wyroki ETS
- umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnotę i

państwa członkowskie z państwami nieczłonkowskimi
- polityki wspólnotowe

• Podział źródeł prawa:

- pierwotne
- wtórne (pochodne)

Prawo pierwotne

• Traktaty założycielskie wraz z protokołami i

załącznikami,

• Traktaty o przystąpieniu nowych członków

(traktaty akcesyjne),

• Niektóre uchwały Rady (zmieniające liczbę

członków Komisji Europejskiej, liczbę sędziów w

Trybunale Sprawiedliwości, czy uchwała o

ustanowieniu Sądu Pierwszej Instancji).

• Do prawa pierwotnego zalicza się też tzw.

ogólne zasady prawa UE.

Prawo wtórne

• Akty wiążące:

– rozporządzenia
– dyrektywy
– decyzje

• Akty niewiążące:

– zalecenia
– opinie

• Umowy międzynarodowe,

których stroną jest WE i

państwa członkowskie (choć czasem uważane też za

swoiste źródło prawa)

Zasady ogólne wspólnotowego

prawa ochrony środowiska

• Zasada integracji polityki ochrony środowiska z

politykami sektorowymi (art. 6 TWE)

• Zasada prewencji (art. 174 ust. 2)
• Zasada przezorności (art. 174 ust. 2)
• Zasada zanieczyszczający płaci (art. 174 ust. 2)
• Zasada wysokiego poziomu ochrony (art. 174 ust. 2 i art.

95 ust. 3)

• Zasada rektyfikacji (usuwania szkód) u źródła (art. 174

ust. 2)

• Zasada kompleksowej ochrony (nie wyrażona wprost w

TWE; wyprowadza się ją z przyjętych w nim zasad)

Acquis środowiskowe

• Traktaty
• Około 200 dyrektyw i rozporządzeń
• 9 działów
• Rola przepisów horyzontalnych
• Różne instrumenty

Instytucje UE zaangażowanie w

ochronę środowiska

• Rada Europejska
• Rada Unii Europejskiej (Rada)
• Parlament Europejski
• Komisja Europejska (gł. Dyrekcja Środowisko)
• Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) i

Sąd Pierwszej Instancji

• Europejska Agencja Ochrony Środowiska (EEA)
• Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa

Żywności (EFSA)

• Europejskie Biuro do spraw Chemikaliów (ECB)