KATEDRA MEDYCYNY SĄDOWEJ A.M. WE

WROCŁAWIU

ZAKŁAD PRAWA MEDYCZNEGO

Prof. dr hab.

Barbara

Barbara

Świątek

PRAWO MEDYCZNE

Eutanazja.

EUTANAZJA

Kodeks Etyki Lekarskiej – 2004 r.

Rozdział – Pomoc chorym w stanach terminalnych:

Art. 32.

1. W stanach terminalnych lekarz nie ma

obowiązku podejmowania i prowadzenia
reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania
środków nadzwyczajnych.

2. Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do

lekarza i jest związana z oceną szans
leczniczych.

EUTANAZJA

Wykładnia art. 150 par. k.k. –

eutanazja to wszelkie działania i
zaniechania

zmierzające

do

pozbawienia życia człowieka pod
wpływem współczucia i na jego
żądanie. W polskim prawie karnym
eutanazja to zabójstwo człowieka
na jego żądanie i pod wpływem
współczucia dla niego.

EUTANAZJA

W literaturze prawniczej brak jednolitego

nazewnictwa tego przestępstwa.
Używane są, przez różnych autorów,
określenia:

-      zabójstwo na żądanie,

-         zabójstwo ze współczucia,

-         zabójstwo eutanastyczne,

-         zabójstwo na żądanie zabitego,

-         zabójstwo z litości,

-         eutanazja.

EUTANAZJA

Eutanazja

to

uprzywilejowany

typ

zabójstwa:

- Eutanazja jest czynem przestępnym,

który musi obligatoryjnie spełniać dwa
warunki: żądanie przez przyszłą ofiarę
pozbawienia jej życia oraz współczucie
u sprawcy. Nie wystarczy tu zgoda
ofiary na pozbawienie jej życia, musi być
żądanie, nawet z elementami presji, ale
wyrażone z pełnym rozeznaniem co do
znaczenia

tego

żądania

(Zoll

–

Komentarz do kk).

EUTANAZJA

Brak jest w przepisach jakichkolwiek

wskazówek

jaki

stan

fizyczny

i

psychiczny człowieka może uzasadniać
tak silne współczucie dla niego, iż
uzasadnia ono zabójstwo. Wszyscy
automatycznie przyjmują , że eutanazja
może mieć miejsce tylko w przypadku
nieuleczalnej , śmiertelnej choroby,
powodującej znaczne cierpienia fizyczne
i psychiczne.

EUTANAZJA

Sąd Najwyższy w wyroku z 1936 roku

orzekł: „o współczuciu, które
uzasadniałoby art. 227 k.k. (obecnie art.
150 kk) może być mowa tylko w
przypadku, gdy sprawca przekonany jest
o tym, że osoba żądająca śmierci, cierpi
tak silnie, iż ze względu na jej cierpienia
śmierć stanowi dla niej raczej
dobrodziejstwo i że śmierć może ją od
tych cierpień wybawić”. (za D.
Kowalską, Prokuratura i Prawo 1, 2002
r).

EUTANAZJA

Żądanie może wynikać nie tylko z cierpień fizycznych,

bezpośrednią jego przyczyną może być także – jak
wskazał Sąd Najwyższy (jak wyżej) – tzw. zawód
miłosny, który może wywołać cierpienia duchowe.
Prezentowane były w literaturze prawniczej poglądy, że
przyczyna eutanazji może być „groza hańby”.

Takie stanowiska przyjmowane były tylko w okresie

międzywojennym.W okresie późniejszym doktryna
prawna

przyjęła

iż

okolicznościami

usprawiedliwiającymi popełnienie eutanazji mogą być
tylko ważne powody, związane z cierpieniami
fizycznymi a zatem : stan psychiczny chorych
śmiertelne, cierpiących w związku z silnymi bólami ,
beznadziejny stan zdrowia itp.

Obecnie zatem usprawiedliwieniem eutanazji są cierpienia

ofiary, spowodowane nieuleczalną chorobą i agonią (za
D. Kowalską j.w.)

EUTANAZJA

W doktrynie prawnej wyróżnia się eutanazję

czynną i bierną.

Eutanazja czynna - jest to postępowanie

świadome, zmierzające do skrócenia życia

chorego (M. Nesterowicz). W art. 150 k.k.

ofiara eutanazji nie jest określona jako

„chory”.

Eutanazja bierna – przyśpieszenie śmierci

poprzez zaprzestanie stosowania wobec osoby

cierpiącej odpowiednich, podtrzymujących

życie środków, odstąpienie od przedłużania

życia np. przez odłączenie chorego od

aparatury.

EUTANAZJA

Nowy kodeks karny stworzył możliwość

odstąpienia przez sąd od wymierzenia kary
sprawcy eutanazji w „wyjątkowych
wypadkach”. Przez „wyjątkowy wypadek” Zoll
(Komentarz do k.k.) rozumie: „wyjątkowo silny
nacisk motywacyjny na sprawcę, a więc
wyjątkowo uzasadnione powody do
współczucia dla ofiary”.

Wg innych autorów (W. Szkotnicki) ustawodawca

miał na myśli zapewne „takie sytuacje, w
których terapia, często pozorna, przedłuża
agonię, kiedy cierpienia chorego przekraczają
zdolności ich znoszenia”.

EUTANAZJA

Eutanazji nie wolno dokonać lekarzowi, gdyż jego

powołaniem jest ratowanie życia człowieka.
Moim zdaniem do tak głębokiego współczucia,
które uzasadniałoby zadanie śmierci, jest
zdolna tylko osoba bliska przyszłej ofierze.

W niektórych krajach zalegalizowano eutanazję i

w akcie tym – niestety – uczestniczą lekarze.
Jest to możliwe ze względu na inne znaczenie
tego określenia. Stosowne artykuły kodeksów
karnych w tych krajach stawiają tylko jeden
warunek uzasadniający eutanazję – żądanie
śmierci przez przyszłą ofiarę tego
uprzywilejowanego zabójstwa.

EUTANAZJA

Art. 151 kk.

Kto namową lub przez udzielenie pomocy

doprowadza człowieka do targnięcia się na
własne życie, podlega karze pozbawienia
wolności od 3 miesięcy do lat 5.

EUTANAZJA w Holandii

(za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94)

Holenderski kodeks karny eutanazję pojmuje jako

celowe działanie polegające na pozbawieniu
życia człowieka na jego wyraźne i poważne
żądanie (eutanazja sensu stricto). Eutanazja
sensu largo to „eutanazja bierna” czyli
skrócenie życia człowieka poprzez
dyskontynuację leczenia na wyraźne żądanie
pacjenta, czy też bez takiego żądania w
przypadkach leczenia bezcelowego z
medycznego punktu widzenia i „eutanazja
pośrednia”: zaaplikowanie środków medycznych
w celu zmniejszenia doznawanych cierpień gdy
niejako skutkiem ubocznym jest przyspieszenie
śmierci człowieka. Eutanazja sensu largo
traktowana jest jako normalna działalność
lekarska a naruszenie reguł w takich
przypadkach pociąga za sobą jedynie
odpowiedzialność dyscyplinarną.

EUTANAZJA w Holandii

(za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94)

Karalne jest wspomaganie

samobójstwa. Pojęcie to oznacza
zamierzony akt udzielenia pomocy
na życzenie danej osoby w czynie
kończącym jej życie i przez nią
dokonanym. Kodeks karny
przewiduje sankcję za pomoc w
samobójstwie lub dostarczenie do
tego środków, gdy samobójstwo
zostało dokonane.

EUTANAZJA w Holandii

(za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94)

Z orzecznictwa Sądów można wyprowadzić

następujące kryteria uchylające bezprawność
eutanazji:

- poważne, wyraźne żądanie dokonania przez

pacjenta będącego w stanie podejmować
decyzję

- może być ono wyrażone, jasno w sposób

pisemny lub ustny, pisemne żądanie nie jest
ważne dopóki pacjent jest w stanie nadal
wyrażać wolę

- żądanie to nie jest wiążące dla lekarza, jest

jedynie upoważnieniem

- żądanie musi mieć charakter trwały, lekarz

powinien sprawdzić, czy nie wynika z chwilowej
depresji czy impulsu.

EUTANAZJA w Holandii

(za P. Gensikowskim, PiP,4,2002,s.80-94)

• sama nieuleczalność choroby nie jest

wystarczająca, musi jej towarzyszyć cierpienie
„nie do wytrzymania” – co ocenia lekarz

• pacjent nie musi znajdować się w stanie pre-

agonalnym

• pacjent musi dysponować dokładną i nie

budzącą wątpliwości wiedzą o swoim stanie
zdrowia i rokowaniach

• sytuacja zdrowotna w której się znajduje to taka

gdy nie ma szans na poprawę

• procedurę może przeprowadzić lekarz leczący

lub specjalista

• decyzja musi być podjęta po konsultacji z innym

lekarzem, który nie zajmował się tym
pacjentem.

EUTANAZJA w Belgii

(za K. Poklewski-Koziełł, PiP,7-8,2002,s.102-109)

W 2002 r. uchwalono „Ustawę o eutanazji”.

Eutanazja według niej to: „działania osoby
trzeciej, która umyślnie odbiera życie osobie
tego żądającej” Lekarz nie popełnia
przestępstwa dokonując eutanazji gdy:

• pacjent jest pełnoletni lub ma zdolność do

czynności prawnych oraz pełną świadomość
w chwili wyrażania żądania,

• żądanie jest dobrowolne, wyrażone z

rozwagą, powtarzane, na piśmie

• sytuacja zdrowotna pacjenta jest bez wyjścia

i wiąże się ze stałym cierpieniem, nie do
zniesienia, fizycznym lub psychicznym, nie
dającym się uśmierzyć i będącym wynikiem
wypadku lub choroby organicznej

EUTANAZJA w Belgii

(za K. Poklewski-Koziełł, PiP,7-8,2002,s.102-109)

• pacjent przestrzega warunków i trybu

postępowania ustawy

Lekarz ma wówczas obowiązek:
• poinformować pacjenta o stanie zdrowia i

nadziei na utrzymanie przy życiu, uzgodnić z
nim wspólne stanowisko i rozważyć
możliwości terapeutyczne, wspólnie dojść do
przekonania o braku innych rozwiązań

• upewnić się, że cierpienie fizyczne lub

psychiczne jest trwałe podobnie jak jego
wola zakończenia życia

• przeprowadzić konsultację z innym

niezależnym lekarzem

• na życzenie pacjenta omówić sprawę z jego

bliskim