Katedra i Zakład Medycyny Sądowej

Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Niewłaściwe postępowanie fachowych
pracowników służby zdrowia może
wyrządzić poważne szkody



fizyczne



psychiczne



materialne

Postępując nieprawidłowo lekarz może
naruszyć szereg aktów prawnych



Kodeksu Karnego



Kodeksu Cywilnego



Ustawy o Zawodzie Lekarza



Przepisów administracyjnych



Regulaminów służbowych

Błąd lekarski nie jest pojęciem
kodeksowym, żadne przepisy prawne
nie podają jego definicji, ani określają
jego skutków prawnych.
Błąd lekarski to działanie lub
zaniechanie niezgodne z powszechnie
przyjętymi zasadami wiedzy lekarskiej

lub

Takie postępowanie lekarza, które jest
niezgodne z poziomem i przeciętną
wiedzą lekarską na danym etapie
rozwoju medycyny.

Jeżeli błąd lekarski jest popełniony z

winy lekarza

, jego skutkiem

zostaną naruszone przepisy
ustawowe tzn. głównie Kodeksu
Karnego, staje się to podstawą
prawną do odpowiedzialności
lekarza.

Istota błędu lekarskiego polega na
działaniu lub zaniechaniu wbrew

podstawowym

zasadom wiedzy

lekarskiej.

Jest to wiedza podstawowa, szkolna,
która obowiązuje lekarza po
uzyskaniu dyplomu.
Chodzi o zasadnicze wiadomości,
ogólnie przyjęte i utrwalone w
medycynie, przede wszystkim
praktycznej.

Natomiast nie mogą stanowić kryterium
błędu lekarskiego w podstawowej opiece
medycznej i szpitalach o niskiej
referencyjności umiejętności dostępne
wybitnym specjalistom lub naukowcom,
lub zasady jeszcze dyskusyjne.
Nie znaczy to, że nie ocenia się
nieprawidłowości postępowania w
ośrodkach wysoko specjalistycznych. Kto
wydaje opinie sądowo-lekarskie odnośnie
błędów medycznych:

 Katedry i Zakłady Medycyny Sądowej

 Biegli indywidualni

Warunki oceny prawidłowości

postępowania lekarskiego

 Błąd lekarski jest kategorią obiektywną.
Nie może być związku między ustaleniem
błędu lekarskiego i właściwościami
osobistymi lekarza.
 Ocena z uwzględnieniem tylko i wyłącznie
stanu faktycznego znanego w chwili działania –

ex ante

.

Jeżeli np. objawy chorobowe wskazują na inną
chorobę niż ta, która jak wiadomo

ex post

miała miejsce, to rozpoznanie tej innej
choroby, choć błędne będzie zgodne z
zasadami wiedzy lekarskiej.

Ustalenie związku przyczynowego między błędem
lekarskim a śmiercią lub uszkodzeniem ciała
napotyka w praktyce na szczególne trudności, gdyż
błędne postępowanie lekarskie dotyczy niemal
zawsze człowieka chorego i bardzo często jest
możliwe, że nawet w przypadku właściwego
postępowania lekarskiego mógł zaistnieć skutek w
wyniku samej choroby.

Tak więc nie każdy błąd lekarski pociąga za sobą
konsekwencje karne.

Konsekwencje karne ponosi lekarz wówczas jeżeli
błąd lekarski był przez niego zawiniony, tj. nastąpił
z

jego winy

.

Niezawiniony błąd lekarski

jest wtedy, gdy

lekarz postępuje zgodnie z zasadami wiedzy i
prawidłowo, a pomimo to błędnie – w wyniku
okoliczności od niego niezależnych np.:

- zabiegi lekarskie w szczególnie trudnych warunkach anatomicznych,

- niewłaściwie rozpoznane i leczone choroby z powodu
szczególnie nietypowych objawów,

- pomyłka zawiniona przez inne osoby (zamiana leków,
nieprawidłowe oznaczanie grupy krwi, itp.),

- powikłanie operacyjne odpowiednio wcześnie rozpoznane i
właściwie leczone,

- niepowodzenie lecznicze (niekorzystne skutki działań lekarskich):

• nietypowość objawów

• nagłość przebiegu choroby

• nie dające się przewidzieć niekorzystne reakcje chorego

Niezawiniony błąd lekarski nie jest karalny

Zawiniony błąd lekarski

Wina nieumyślna

– najczęściej:

-

lekkomyślność

– lekarz przewiduje

możliwość czynu zabronionego, lecz
bezpodstawnie przypuszcza, że tego
uniknie,
-

niedbalstwo

– gdy sprawca nie

przewiduje możliwości popełnienia
czynu zabronionego, chociaż powinien
i mógł to przewidzieć.

Wina umyślna

– wyjątkowo rzadko

(lekarz ma zamiar, tj. chce, godzi się)

Współczesne poglądy na prawidłowe
postępowanie lekarskie:



Lekarz nie powinien podejmować się

leczenia w zakresie, w którym nie
posiada dostatecznej biegłości



Ma obowiązek dołożyć najwyższej staranności



Mieć kwalifikacje i wiedzę (co

najmniej na poziomie zawartym w
odpowiednich podręcznikach dla
lekarzy i specjalistów).

Podziały błędu lekarskiego

Błąd decyzyjny

- diagnostyczny

 niewłaściwe zebranie i interpretacja
wyników badań,

 niedokładne badanie lub brak
badania przedmiotowego

 rezygnacja z badań dodatkowych

- terapeutyczny

Błąd wykonawczy
(techniczny)

- niepoprawne wykonanie
prawidłowych decyzji leczniczych i
diagnostycznych.

Błąd organizacyjny

- błąd kierowników zespołów operacyjnych

-
ordynatoró
w

- dyrektorów zakładów leczniczych
jeśli skutkiem nieprawidłowości
organizacyjnych chorzy ponieśli
szkody.

Błąd orzeczniczy

- opinie,

Błąd opiniodawczy popełnia lekarz,
który sporządził opinię sprzeczną z
wypracowanymi regułami
opiniodawczymi

W Kodeksie Postępowania Karnego
kwestie biegłych poruszają:

Art. 193, 194, 195, 198

Art. 193.

§1. Jeżeli stwierdzenie okoliczności

mających istotne znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości
specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo
biegłych.

§2. W celu wydania opinii można też zwrócić
się do instytucji naukowej lub
specjalistycznej.

§3. W wypadku powołania biegłych z zakresu
różnych specjalności, o tym, czy mają oni
przeprowadzić badania wspólnie i wydać jedną
wspólną opinię, czy opinie odrębne, rozstrzyga
organ procesowy powołujący biegłych.

Art. 194.

O dopuszczeniu dowodu z opinii

biegłego wydaje się postanowienie, w którym
należy wskazać:

1) imię, nazwisko i specjalność biegłego lub
biegłych, a w wypadku opinii instytucji, w razie
potrzeby, specjalność i kwalifikacje osób, które
powinny wziąć udział w przeprowadzeniu
ekspertyzy,

2) przedmiot i zakres ekspertyzy ze
sformułowaniem, w miarę potrzeby, pytań
szczegółowych,

3) termin dostarczenia opinii.

Art. 195.

Do pełnienia czynności biegłego

jest obowiązany nie tylko biegły sądowy, lecz
także każda osoba, o której wiadomo, że ma
odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie.

Art. 198.

§1. W miarę potrzeby

udostępnia się biegłemu akta sprawy i
wzywa się go do udziału w
przeprowadzeniu dowodów.

§2. Organ procesowy może zastrzec swoją
obecność przy przeprowadzaniu przez
biegłego niektórych lub wszystkich
badań, jeżeli nie wpłynie to ujemnie na
wynik badania.

§3. W razie potrzeby organ procesowy
może wprowadzić zmiany co do zakresu
ekspertyzy lub postawionych pytań oraz
stawiać pytania dodatkowe.

Przyczyny błędnych opinii



niedostatek wiedzy fachowej,



nieprawidłowy sposób badania osób, rzeczy, zwłok,



niewłaściwa interpretacja uzyskanych wyników,



wysnuwanie nieumotywowanych

wniosków przyczynowo-skutkowych

Prof. Olbrycht : „Biegły nie może być rzecznikiem żadnej ze stron.”



zaświadczenia,



orzeczenia,

wydane wbrew zasadom wiedzy.

Fałszywe

zaświadczenie lekarskie

podlega sankcjom wg Kodeksu
Karnego

Art. 271.

§1. Funkcjonariusz publiczny lub

inna osoba uprawniona do wystawienia
dokumentu, która poświadcza w nim
nieprawdę co do okoliczności mającej
znaczenie prawne,
Podlega karze pozbawienia wolności od 6
miesięcy do lat 8.

Uwaga: każda działalność lekarska obciążona jest
większym lub mniejszym ryzykiem. Dąży się do
stosowania nieinwazyjnych metod diagnostycznych
i leczniczych.

Z naszych obserwacji wynika, że w przeszło ½
przypadków błąd lekarski sprowadza się do nie
dokonania badania lekarskiego w ogóle,
przeprowadzenie go niedokładnie i
powierzchownie, ewentualnie bez podstawowych
badań dodatkowych lub konsultacji – czyli takich
uchybień, które nie zależą od wiedzy i których
można było łatwo uniknąć.

Dokładne, przeprowadzone „lege artis” zwykłe
badanie lekarskie jest podstawą diagnozy i
terapii.

Czynniki powodujące tzw. „sprawy lekarskie”



konflikt lekarza z pacjentem lub jego rodziną,



wiara, że „medycyna może wszystko”,



niezwykłość przypadku,



nieprzemyślane wypowiedzi pracowników pomocniczych

i pacjentów, a niekiedy lekarzy,



sami lekarze, bo:

•

nie przykładają należytej uwagi do sposobu i treści

wyjaśnień dla pacjenta i rodzin,

•

niekiedy pracują w pośpiechu i wypowiadają się opryskliwie,

•

próbują łatwo wyjaśnić niepowodzenia i winią lekarzy poprzednich,

•

nie udzielają wyczerpujących i zrozumiałych wyjaśnień

•

przeprowadzają rozmowy w obecności osób

postronnych źle rozumiejących wypowiedzi.



w ostatnich latach rysuje się tendencja do

uzyskiwania odszkodowania nawet gdy prawidłowość
działalności lekarskiej jest oczywista.

Najczęstsze przyczyny błędów lekarskich



Nieprawidłowa diagnostyka następstw urazów głowy



Nieprawidłowa diagnostyka ostrych chorób

jamy brzusznej



Błędy w diagnostyce i postępowaniu w

ostrych krwotokach



Błędy w czasie porodu i u kobiet ciężarnych



Błędy w ostro przebiegających chorobach :



zawał mięśnia sercowego,



udar mózgu,



piorunująco przebiegające choroby zakaźne



Błędy organizacyjne :



niewłaściwa obsada dyżurów,



wykonywanie niektórych zabiegów

operacyjnych przez szpitale o niskiej
referencyjności (np. operacje z zakresu
chirurgii dziecięcej),



braki w dokumentacji i nieprawidłowy

przepływ informacji



Błędy opiniodawcze :



niezasadne przyjmowanie związku

przyczynowego między warunkami pracy a
zachorowaniem i nagłym zgonem,



nieumotywowany liberalizm w

przyznawaniu grup inwalidzkich,



niepoprawna ocena przyczyny śmierci

Skutki błędów lekarskich



Związek przyczynowy pomiędzy

popełnionym błędem a skutkiem (np.
zgonem)



Ustalenie czy skutku tego można było uniknąć



Ustalenie czy poprawne postępowanie

medyczne pozwoliłoby uniknąć
niepowodzenia



Tzw. błąd bezskutkowy



Narażenie chorego na bezpośrednie

niebezpieczeństwo utraty życia albo
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu

Art. 180.

Kto, znajdując się w stanie

nietrzeźwości lub pod wpływem środka
odurzającego, pełni czynności
związane bezpośrednio z
zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu
pojazdów mechanicznych,
podlega karze pozbawienia wolności od
3 miesięcy do lat 5.

Odrębne Izby Lekarskie prowadzą
postępowanie przy podejrzeniu błędu
lekarskiego (niezależnie od postępowania
organów ścigania i wymiaru
sprawiedliwości).