Waldemar Placek

Katedra i Klinika Dermatologii CM w Bydgoszczy

UMK w Toruniu

Współautor prezentacji: Sebastian Kaszewski

Skóra człowieka jest jednym z

najważniejszych narządów,

jakimi dysponuje organizm ludzki.



powierzchnia ok. 1,5–2,0 m

2



masa wynosi zwykle 18–20 kg



grubość od 0,5 do 4 mm



integracja ze środowiskiem zewnętrznym



ochrona narządów wewnętrznych



termoregulacja ustroju



gospodarka wodno-elektrolitowa



przemiana materii



czynności wydalnicze

Warstwy skóry:

Naskórek
Skóra właściwa
Tkanka podskórna

Budowa skóry

Wykwity skórne (Efflorescentiae) są

objawami przedmiotowymi choroby
skóry.

I.

Wykwity pierwotne (E. primariae)

II.

Wykwity wtórne (E. secundariae)

Wykwity pierwotne (Efflorescentiae

primariae):



Plama (Macula)



Bąbel pokrzywkowy (Urtica)



Grudka (Papula)



Guzek (Nodulus)



Guz (Nodus)



Pęcherzyk (Vesicula)



Pęcherz (Bulla)



Krosta (Pustula)

Wykwity wtórne (Efflorescentiae

secundariae):



Nadżerka (Erosio)



Przeczos (Excoriatio)



Rozpadlina (Rhagas)



Pęknięcie (Fissura)



Owrzodzenie (Ulcus)



Łuska (Squama)



Strup (Crusta)



Blizna (Cicatrix)

„tzw. stany narzucone”

•

zmiany nie odpowiadają wykwitom
pierwotnym lub

wtórnym

•

są powikłaniem innych dermatoz

Należą do nich:

I.

Zliszajowacenie- lichenifikacja,
lichenizajca (Lichenificatio)

II.

Zliszajcowacenie- impetyginizacja
(Impetiginisatio)

III.

Spryszczenie (Eczematisatio)

Wykwity rozsiane na skórze określamy

terminem osutka (Exanthema)

I.

Jednopostaciowe (monomorficzne)

•

Bąble pokrzywkowe

II.

Wielopostaciowe (polimorficzne)

•

osutka w pemfigoidzie; pęcherze, pęcherzyki i
rumienie

•

ospa wietrzna

Przy opisie zwracamy uwagę na:



WIELKOŚĆ



BARWĘ



KONSYSTENCJĘ (miękka, twarda)



KSZTAŁT (nieregularne, regularne, okrągłe,
obrączkowate)



POWIERZCHNIĘ (gładka, lśniąca, szorstka,
brodawkująca)



ODGRANICZENIE (ostre, brak wyraźnej granicy
pomiędzy zmianą a zdrową skórą)



OTOCZENIE (np. zmienione zapalnie podłoże)

Istotne są również cechy określające wzajemne relacje

pomiędzy poszczególnymi wykwitami, jak:



rozmieszczenie zmian,



ich wzajemne ułożenie,



sposób powiększania się

Plama (Macula) jest to wykwit leżący w poziomie skóry,

niewyczuwalny przy dotyku, różniący się od

otoczenia zabarwieniem.

Ze względu na morfologię:

•

Plamy wypukłe (plama obrzękowa, plama naciekowa)

•

Plama wklęsła (plama atroficzna)

•

Palmy płaskie (plama barwnikowa)

Ze względu na czas pojawienia się:

•

Plamy wrodzone

•

Plamy nabyte

Ze względu na mechanizm powstania:

I.

Plamy z zaburzeń ukrwienia skóry

a.

z przekrwienia

b.

z niedokrwienia

II.

Plamy z zaburzeń unaczynienia

a.

Wrodzone

b.

Nabyte (objawowe)

III.

Plamy wybroczynowe

IV.

Plamy barwnikowe

V.

Plamy naciekowe lub zwyrodnieniowe

VI.

Plamy złogowe

I.

Plamy z zaburzeń ukrwienia:

1.

Plamy z przekrwienia:

a.

Plamy rumieniowe (różyczka, odra, płonica, osutki
polekowe, łupież różowy Giberta)

b.

Rumienie

i.

rumienie przelotne (pojawiają się nagle na skórze i szybko
ustępują) „zespół chińskiej restauracji”, zespół rakowiaka

ii.

rumienie „trwałe” (utrzymują się na skórze przez pewien czas)
róża, rumień wielopostaciowy, Toksyczna nekroliza naskórka
(zespół Lyella), Gronkowcowy zespół oparzonej skóry (SSSS),
Zespół Sweeta, rumień trwały, rumień obrączkowaty
odśrodkowy, podostry liszaj rumieniowaty, rumień przewlekły
pełzający, rumień spiralny pełzający, rumień nekrolityczny
wędrujący.

c.

Erytrodermia (uogólniony stan zapalny skóry)

i.

Łuszczyca, po lekach, chłoniaki skóry, atopowe zapalenie skóry

2.

Plamy z niedokrwienia (plamy sinicze)

•

Guzkowe zapalenie naczyń

•

Angiopatia cukrzycowa

•

Zespół Raynauda

•

Livedo reticularis

•

Sinica groniasta

•

Krioglobulinemia

•

Livedo vasculitis

•

Zespół antyfosfolipidowy

•

Czerwienica prawdziwa

II.

Plamy z zaburzeń unaczynienia:



rozszerzenie naczyń fizjologicznych, ew. patologicznych
(nowopowstałych)

1.

Plamy naczyniaste wrodzone:

•

Naczyniak płaski

•

Znamię ogniste

•

Rodzinne dziedziczne rozszerzenia naczyń włosowatych

2.

Plamy naczyniaste nabyte:

•

Naczyniak gwiaździsty

•

Naczyniaki starcze

•

Teleangiectasia macularis eruptiva perstans

•

Naczyniak pełzakowaty

3.

Objawowe plamy naczyniaste nabyte

•

Trądzik różowaty

•

Rumieniec cukrzycowy

•

Marskość wątroby

•

Uszkodzenia popromienne późne

•

Skóra barwnikowa i pergaminowa

•

Twardzina

•

Zanik pstry naczyniasty skóry

III.

Plamy wybroczynowe:



wydostawanie się krwi z naczyń do skóry



niezmieniona barwa pomimo ucisku szkiełkiem

1.

Plamice naczyniowe:

a)

Plamice naczyniowe wyczuwalne palpacyjnie

i.

Plamica hiperergiczna

ii.

Toczeń rumieniowaty układowy

iii.

Zapalenie skórnomięśniowe

iv.

Ziarniniak Wegenera

b)

Plamice naczyniowe niewyczuwalne palpacyjnie:

i.

Plamice związane z zakażeniami

ii.

Plamica piorunjąca

iii.

Krioglobulinemia

iv.

Plamica pourazowa

v.

Plamica posłoneczna

vi.

Plamica polekowa

vii.

Plamica posterydowa

viii.

Skrobiawica pierwotna

2.

Plamice małopłytkowe:

a.

Zespół Wiskotta-Aldricha

b.

Niedokrwistość Fanconiego

3.

Plamice związane z zaburzeniami krzepliwości:

a.

Hemofilia

b.

Zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC)

IV.

Plamy barwnikowe

1.

Plamy barwnikowe z nadmiaru barwnika
(hipermelanozy)
(Wrodzone i nabyte):

a.

Naskórkowe: piegi, plamy soczewicowate, zespół Peutza-
Jeghersa, LEOPARD, plamy koloru kawy z mlekiem, ostuda,
hiperpigmentacja pozapalna.

b.

Skórne: znamiona barwnikowe, zespół znamion atypowych,
czerniak złośliwy, Ashy dermatosis, wszawica łonowa.

c.

Uogólnione: karotenemia, żółtaczka, choroba Wilsona,
hemochromatoza, choroba Addisona (melanozy
hormonalne)

V.

Plamy zwyrodnieniowe

◦

Obumieranie tłuszczowe

VI.

Plamy złogowe

◦

Wewnątrzpochodne



złogi hemosyderyny w przebiegu niewydolności żylnej

◦

Zewnątrzpochodne



tatuaż

Bąbel pokrzywkowy (Urtica) jest obrzękowym wykwitem

wystającym ponad powierzchnię skóry, nagle pojawiającym
się i szybko znikającym z towarzyszącym świądem,
ustępującym bez pozostawienia śladu.

Grudka (Papula) jest to wykwit wyniosły ponad poziom

skóry, dobrze odgraniczony, różniący się od otoczenia
spoistością i ustępujący
bez pozostawienia śladu.

I.

Grudki naskórkowe:

•

brodawki zwykłe, brodawki płaskie, kłykciny kończyste,
brodawki podeszwowe, mięczak zakaźny.

II.

Grudki skórno-naskórkowe:

•

atopowe zapalenie skóry, liszaj płaski, łuszczyca,
rogowacenie mieszkowe, choroba Dariera, łupież czerwony
mieszkowy Devergie, amyloidoza skórna.

III.

Grudki skórne:

•

kępki żółte

OBJAW KOEBNERA

•

dotyczy grudek naskórkowych i skórno-naskórkowych,

•

polega na linijnym wysiewie grudek po 6-12 dniach od
zadrapania (podrażnienia)

•

Występuje tylko w objawowym okresie choroby

Charakterystyczny dla:

1.

łuszczycy,

2.

liszaja płaskiego,

3.

brodawek płaskich

Guzek (Nodulus) jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię

skóry, który jest związany ze zmianami w skórze właściwej,
ustępuje pozostawiając bliznę.

Guzki są charakterystyczne dla:

•

gruźlicy, sarkoidozy,

•

kiła późna skóry,

•

guzki reumatyczne,

•

ziarniniak obrączkowaty,

•

świerzbiączka guzkowa Hyde,

•

hiperlipoproteinemie, limphocytoma,

•

ziarniniak naczyniowy,

•

stwardnienie guzowate,

•

amyloidoza guzkowa,

•

czerniak złośliwy, rak podstawnokomórkowy

Guz (Nodus, Tuber, Phyma) jest większym niż guzek

wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry, który
może zajmować również tkankę podskórną lub wychodzić z
węzłów chłonnych i głębszych narządów.: zapalenie tkanki
tłuszczowej podskórnej, rumień guzowaty, zespół
Loefgrena, rumień stwardniały, choroba Recklinghausena,
kilaki, promienica, tłuszczaki, choroba Dercuma, naczyniak
jamisty

GUZY ZAPALNE

1.

Ostre- ustępuje bez pozostawienia blizny, żywoczerwone,

bolesne, nieostro odgraniczone

•

rumień guzowaty,

•

czyrak

2.

Przewlekłe- maja skłonność do wrzodzenia i rozpadu,

pozostawiają blizny zanikowe

•

gruźlica rozpływna,

•

Promienica

•

kiła

GUZY NIEZAPALNE (NOWOTWOROWE)

1.

Łagodne

•

włókniak, tłuszczak, naczyniak

2.

Złośliwe

•

czerniak,

•

guzowata postać ziarniniaka

grzybiastego

Pęcherzyk (Vesicula) jest małym wykwitem (<0.5 cm)

wyniosłym ponad poziom skóry, wypełnionym płynem i
ustępującym bez pozostawienia blizny.

Wykwity pęcherzykowe są charakterystyczne dla

•

chorób wypryskowych,

•

grzybicy potnicowej stóp,

•

opryszczki,

•

wyprysku opryszczkowatego,

•

ospy wietrznej,

•

półpaśca

Pęcherzyk – mechanizm powstawania

W żywych warstwach naskórka

• Stan gąbczasty – (wyprysk), płyn między
komórkami w – wy kolczystej,

• Zwyrodnienie balonowate – (półpasiec,
opryszczka), płyn w komórkach = wakuolizacja

Pęcherz (Bulla) jest wykwitem wyniosłym ponad poziom

skóry przekraczającym średnicę 0,5 cm, ustępującym
bez pozostawienia blizny.

Ze względu na głębokość:

1.

Pęcherze podrogowe (pęcherzyca liściasta, liszajec
zakaźny).

2.

Pęcherze śródnaskórkowe (pęcherzyca zwykła,
pęcherzyca bujająca).

3.

Pęcherze podnaskórkowe (pemfigoid, opryszczki
ciężarnych, choroba Duhringa, nabyte pęcherzowe
oddzielanie się naskórka [EBA])

Krosta (Pustula) jest wykwitem wyniosłym ponad

powierzchnię skóry, od początku wypełnionym treścią
ropną.

1.

Krosty podrogowe

•

Choroba Sneddona-Wilkinsona,

•

krostowe osutki polekowe,

•

ostra uogólniona osutkowa krostkowica (AGEP)

2.

Krosty przymieszkowe

•

zapalenie mieszków włosowych,

•

trądzik pochodzenia zawodowego,

•

trądzik pospolity (grudkowo-krostkowy)

•

trądzik różowaty,

•

grzybica skóry gładkiej,

•

rozsiane zakażenie rzeżączkowe

Wykwity wtórne (Efflorescentiae

secundariae):



Nadżerka (Erosio)



Przeczos (Excoriatio)



Pęknięcie (Fissura)



Rozpadlina (Rhagas)



Owrzodzenie (Ulcus)



Łuska (Squama)



Strup (Crusta)



Blizna (Cicatrix)

Nadżerka (Erosio) jest to owalny lub okrągły ubytek

naskórka powstający w wyniku jego zniszczenia.

Przeczos (Excoriatio) to linijny ubytek naskórka

najczęściej uprzednio niezmienionego, powstający zwykle
pod wpływem drapania.

Pęknięcie (Fissura) to linijny ubytek obejmujący cały

naskórek, ustępuje bez pozostawienia blizny.

Rogowiec dłoni i stóp, rybia łuska, wyprysk, blizny Parrota w

kile, zajady, wyprzenia drożdżakowe, pęcherzyca Haileya,
skóra sucha.

Rozpadlina (Rhagas) to linijny ubytek sięgający do skóry

właściwej, goi się z pozostawieniem blizny.

Owrzodzenie (Exulceratio, Ulcus) jest to ubytek

chorobowo zmienionej skóry właściwej, który ustępuje
pozostawiając bliznę.

Owrzodzenie goleni, niesztowice, niesztowice kiłowe,

gruźlica, piodermia zgorzelinowa, wrzód tropikalny, wrzód
żrący, wrzód drążący, wrzód miękki, wrzód pełzający,
odleżyny

Łuska (Squama) jest to złuszczająca się warstwa rogowa.
TYPY ŁUSEK:

1.

otrębiaste

2.

właściwe 4-10 mm

3.

listeczkowate 1-4 cm

4.

płatowe > 4 cm

ZŁUSZCZANIE

1.

łupieżowo-otrębiaste (drobne złuszczanie)

2.

łuszczycowate tzw. właściwe (obficie łuszczące się,
połączone zmiany)

3.

liszajowate (mocno przytwierdzone łuski)

4.

płatowe (łuski dużej średnicy)

Strup (Crusta) powstaje w wyniku zasychania na

powierzchni skóry płynu wysiękowego, krwi albo treści
ropnej.

•

Liszajec zakaźny – miodowożółte lub bursztynowe strupy

•

Grzybica woszczynowa – tarczki woszczynowe

•

Pęcherzyca zwykła – strup listeczkowaty

•

Kiła nawrotowa wtórna – brudźce kiłowe

•

Wąglik, niesztowica – strupy zgorzelinowe

Blizna (cicatrix) powstaje w wyniku zastępowania tkanka

włóknistą ubytków skóry właściwej.

1.

Zanikowa

•

Potrądzikowe

2.

Przerostowa

•

Blizna przerostowa

•

Bliznowiec (keloid)

Zliszajowacenie (Lichenificatio) to zgrubienie naskórka ze

wzmożonym poletkowaniem skóry

•

atopowe zapalenie skóry,

•

neurodermit ograniczony,

•

wyprysk,

•

wszawica,

•

świerzb,

•

liszaj płaski,

Zliszajcowacenie (Impetiginisatio) to zakażenie wtórne

istniejących wykwitów.

•

Atopowe zapalenie skóry,

•

wyprysk,

•

ukąszenia owadów,

•

świerzb

Spryszczenie (Eczematisatio) to fazowy wysiew ropnych

lub wypryskowych zmian o morfologii zwykle
niepodobnej do zmian istniejących na początku
choroby.

•

liszajec,

•

świerzb,

•

łuszczyca