Żywienie kliniczne

Dieta niskosodowa

Elżbieta Poniewierka

Dieta niskosodowa

• Składniki mineralne, pierwiastki, które

pozostają po spaleniu tkanek w postaci popiołu

• Makroelementy: zawartość w organizmie

człowieka powyżej 0,01% a zapotrzebowanie

dzienne jest powyżej 100 mg/osobę/dzień-

wapń, fosfor, magnez, potas, sód, chlor i siarka

• Makroelementy są niezbędne do prawidłowego

funkcjonowania organizmu

• Mikroelementy, pierwiastki śladowe mniej niż

0,01% w organizmie, zapotrzebowanie mniej

niż 100mg/osobę/dzień-żelazo, cynk, miedź,

mangan, fluor, jod, selen, chrom

Dieta niskosodowa

Rola sodu w organizmie człowieka,
1. Gospodarka wodno-elektrolitowa, równowaga

kwasowo-zasadowa, pobudliwość nerwowo

mięśniowa

2. Główny kation płynu zewnątrzkomórkowego

( sok trzustkowy, jelitowy)

3. Składnik Na/K APTazy
4. Regulacja objętości osocza, ciśnienia

osmotycznego płynów pozakomórkowych

5. Wpływ na kurczliwość mięśni i przewodnictwo

nerwowe

6. Transport składników odżywczych

Dieta niskosodowa

• Wchłaniany w jelicie cienkim

• 40% zasobów jest zmagazynowane w

kościach

• Wydalany z moczem, z potem, z kałem

• Renina-angiotensyna-aldosteron i hormon

antydiuretyczny

• Spadek poziomu sodu w osoczu lub spadek

objętości osocza wzrost resorbcji zwrotnej w

kanalikach nerkowych

• Wzrost ciśnienia tętniczego, nadmierna podaż

sodu spadek resorbcji, wzrost wydalania sodu

• Odpowiednia podaż wody.

Dieta niskosodowa

• Gospodarka sodem jest silnie powiązana z

gospodarką chlorem głównie dzięki

występowaniu chlorku sodowego, NaCl

Nadmierna utrata NaCl: pocenie się,

biegunka, wymioty, stosowanie środków

moczopędnych, powstanie gradientu

osmotycznego, przemieszczenie wody do

komórek, obrzęki, przesunięcie potasu,

osłabienie, utrata apetytu, nudności i

wymioty

Przewodnienie ustroju

Dieta niskosodowa

Nadmierna podaż NaCl

nadmierne solenie posiłków

wzrost stężenia sodu w osoczu,

odwodnienie komórek, większe pobranie i

retencja wody, obrzęki

zaburzona funkcja nerek
niemowlęta karmione sztucznie, bez

dostatecznej ilości wody

Hipernatremia: nerwowość, przyspieszony

oddech, gorączka, wymioty

Dieta niskosodowa

• Dzienne straty NaCl-1,5 g
• Zależność od wieku, aktywności fizycznej
temperatury otoczenia, wilgotności

powietrza

• W produktach pochodzenia roślinnego jest

mniej sodu ( należy go uzupełniać)

• Wg WHO dzienne spozycie sodu powinno

wynosić nie więcej niż 2350 mg co w

przeliczeniu na sól kuchenną wynosi 6g

Dieta niskosodowa

• Sól składnik produktów spożywczych, cechy smakowe,

konserwujące i funkcjonalne

• Obróbka kulinarna pożywienia
• Spożycie soli w Polsce 15g/dobę/osobę
• Technologie produkcji z obniżoną zawartością NaCl
• Najwięcej soli dostarczamy w pieczywie, przetworach

mięsnych, zupach, ziemniakach, kaszach i makaronach

• Diety wegetariańskie dużo potasu mało sodu, produkty

spożywcze przetworzone przemysłowo odwrotnie

• Dodatnia korelacja między wysokim spożyciem soli a

ryzykiem nadciśnienia tętniczego, udarów mózgu,

rakiem żołądka

Dieta niskosodowa

Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej
• Przewodnienie hipertoniczne: nadmiar

wody w ustroju, zwiększona molalność

płynów ustrojowych, hipernatremią

• Nadmierna podaż roztworów

hipertonicznych lub izotonicznych NaCl

chorym z niewydolnością nerek, u

niemowląt, u rozbitków statków (picie słonej

wody)

• Leczenie: dieta bezsolna (ryżowa), diuretyki

pętlowe, roztwory 5% glukozy

Dieta niskosodowa

Hipernatremia:
Utrata wody( gorączka, wzmożony katabolizm )
Utrata hipotonicznych płynów:
Poty
Wymioty biegunka
Moczówka prosta
Leki ( lit, leki przeciw grzybicze
Zaburzenia elektrolitowe( hipercalcemia, hipokaliemia)
Diureza osmotyczna( hiperglikemia, mannitol, mocznik)
Nadmierna podaż sodu ( zatrucie solne, osoby reanimowane,

kwasica mleczanowa )

Hipernatremia samoistna
Brak uczucia pragnienia( uszkodzenie OUN )

Dieta niskosodowa

Nadciśnienie tętnicze:

Pierwotne
Wtórne: choroby nerek, zaburzenia czynnościowe gruczołów wydzielania

wewnętrznego, choroby naczyń

Następstwa: uszkodzenie mięśnia sercowego, miażdżyca naczyń tętniczych,

udary mózgu

Przyczyny: dziedziczne, czynniki środowiskowe ( palenie papierosów,

nadużywanie soli kuchennej, wysokokaloryczne posiłki, czynniki

psychogenne)

Wysoka podaż soli kuchennej, wzrost stężenia sodu w komórkach, silna i

długotrwała kurczliwość mięśniówki naczyń

Odwrotne działanie potasu, wapnia i magnezu nawet przy zwiększonym

spożyciu sodu

70% otyłych ma nadciśnienie, co jest również związane ze zwiększonym

dowozem soli ( wzrost łaknienia )

Zalecana ilość soli 5g/dobę, 2g sodu , rekomendowana 3,8 g

NaCl/dobę

Dieta niskosodowa

• W badaniach randomizowanych stwierdzono , że

ograniczenia spożycia sodu o 80-100mmol/l ( 4,7-

5,8 g Na Cl) dziennie w porównaniu z

wyjściowym spożyciem 180 mmo/l ( 10,5g) dziennie

powoduje obniżenie RR o 4-6 mmHg

• Efekt ten jest lepszy gdy kojarzy się go z innymi

zaleceniami dietetycznymi

• Zmniejszenie dawek leków na nadciśnienie

• Im mniejszy udział mechanizmu renina-

angiotensyna-aldosteron tym większy wpływ

ograniczenia soduw diecie na spadek RR

• Dotyczy to osób w średnim i starszym wieku, kobiet

po menopauzie, a także z towarzyszącymi

chorobami taki jak cukrzyca czy niewydolność nerek

Dieta niskosodowa

• 1800-2500 mg/dobę (80-110 mmol/dobę
• Podwójne gotowanie bez dodatku soli, straty

potasu i sodu ale i witamin

warzywa, ryż, makarony, mięso
• W okresie wyrównania bez nadciśnienia

tętniczego nie należy drastycznie ograniczać

soli

• W okresie schyłkowym diata ziemniaczana

bez soli, przyprawy ziołowe

• Dializoterapia: ograniczenie sodu zapobiega

pragnieniu, unikanie potraw solonych

Dieta niskosodowa

Ograniczenie sodu w diecie:
Dni ziemniaczane(1kg), dni

owocowe(1-1,5 kg), dni picia soków

Dieta ryżowa Kempnera, 200-350 g

ryżu gotowanego w wodzie
destylowanej

Stosowanie przypraw roślinnych:

cebula, pieprz, papryka

Dieta niskosodowa

• Choroby nerek i układu moczowego
Rola nerek

- Wydalanie toksycznych produktów przemiany

azotowej

- Regulowanie gospodarki wodno-elektrolitowej

- Regulowanie gospodarki kwasowo- zasadowej

- Regulowanie prawidłowych wartości ciśnienia

tętniczego

- Synteza witaminy D

- Produkcja erytropoetyny

Dieta niskosodowa

• Zalecenia dietetyczne w ostrym

kłębuszkowym zapaleniu nerek

• Choroba autoimmunologiczna poprzedzona

zakażeniem paciorkowcem β hemolizującym

A

• Dieta odciążająca nerki, ograniczenie podaży

sodu (nadciśnienie i obrzęki ) do ok. 0,5g na

dobę

• Podaż płynu proporcjonalnie do ilości

wydalanego moczu

• Kleiki z ryżu, niska zawartość sodu

Dieta niskosodowa

Przewlekłe kłębuszkowe zapalenie nerek
Bilans płynów, zmniejszenie retencji wody, ograniczenie a nawet

wykluczenie z diety soli kuchennej.

• Ostra niewydolność nerek- zahamowanie czynności nerek, postać

przednerkowa, nerkowa i pozanerkowa, objawy sa podobne

• I okres początkowy, II okres skapomoczu lub bezmoczu, III okres

wielomoczu, IV okres zdrowienia

• Żywienie zależy od stanu odżywienia, chorób towarzyszących,

nasilenia katabolizmu oraz od stopnia niewydolności nerek

• W okresie skąpomoczu lub bezmoczu ograniczenie ilości płynów,

sodu, potasu i fosforanów, sód ok. 80 mg

• W okresie wielomoczu zwiększona ilość płynów, uzupełnianie

chlorku sodu i chlorku potasu

• Żywienie pozajelitowe z monitorowaniem gospodarki

wodnoelektrolitowej i kwasowo-zasadowej

• Żywienie dojelitowe, diety przemysłowe z ograniczona ilością

sodu, potasu i fosforanów

Dieta niskosodowa

Przewlekła niewydolność nerek

• Utrata zdolności do oczyszczania organizmu z toksycznych

produktów przemiany materii, wydalania wody i kontroli

stałości środowiska wewnętrznego ( wydalania fosforu, sodu,

potasu, utrzymywania równowagi kwasowo-zasadowej, i

wodno-elektrolitowej, regulacji ciśnienia krwi itd.)

• Niewydolność utajona, wyrównana, niewyrównana,

schyłkowa (mocznica)

• Spadek zdolności wydalania sodu. Nadmiar sodu: wzmożone

pragnienie, zatrzymanie wody, obrzęki, nadciśnienie tętnicze

• Wyeliminowanie produktów z obecnością soli kuchennej:

konserwy, marynaty, wędliny przetwory mięsne, produkty

wędzone,sery żółte, koncentraty spozywcze z glutaminianem

sodu (kostki rosołowe, zupy w proszku, Vegeta). W okresie

schyłkowym potraw nie należy dosalać

• Stosowanie leków moczopędnych

Dieta niskosodowa

Moczówka prosta
Niedobór wazopresyny
Utrata wrażliwości kanalików nerkowych na
Wazopresynę
Wzmożone pragnienie, wielomocz, niski
ciężar właściwy moczu
Ograniczenie NaCl i nadmiaru białka w diecie,
zmniejsza diurezę i ułatwia utrzymanie
Prawidłowego nawodnienia

Dieta niskosodowa

Choroby wątroby a podaż sodu
Zapalenia wątroby, choroby stłuszczeniowe

wątroby, marskość wątroby, toksyczne

uszkodzenia wątroby, nowotwory wątroby

Przewlekłe choroby wątroby w stadium wyrównania

nie wymagają szczególnych ograniczeń w podaży

sodu, 5g soli kuchennej na dobę

Okres niewyrównania, niewydolność wątroby,

encefalopatia wątrobowa: nudności, wymioty brak

łaknienia, nadciśnienie wrotne, wodobrzusze,

obrzęki- ograniczenie sodu i płynów,

zwiększenie ilości potasu

Dieta niskosodowa

• Nadmiar soli w diecie może być

przyczyną raka żołądka

• Spadek zapadalności na raka żołądka

jest związany ze zmiana nawyków
żywieniowych: solenie, wędzenie,
peklowanie, suszenie chłodzeniem
i zamrażanie

Dieta niskosodowa

Zalecenia Instytutu Żywności i Żywienia
- Należy ograniczyć spożycie soli ,

zwłaszcza w razie nadciśnienia

tętniczego lub zwiększonego

zagrożenia jego rozwojem ( wywiad

rodzinny). Nie powinno się dosalać

potraw, należy ograniczać dodawanie

soli w czasie gotowania, należy

pamiętać, że dużo soli znajduje się w

wędlinach