ALKOHOL METYLOWY

metanol, spirytus drzewny,
karbinol

Produkt destylacji suchego drewna

ZASTOSOWANIE:

• rozpuszczalników lakierów

• składnik paliwa w silnikach spalinowych

• składnik środków do czyszczenia używanych w gosp. domowym

• substrat do produkcji formaldehydu

NARAŻENIE:

• pracujący w przemyśle (meblarskim, chemicznym) – wdychanie
par

• spożycie alkoholu skażonego metanolem – właściwości fizyczne
(smak i zapach, barwa) nie pozwalają odróżnić go od etanolu

ALKOHOL METYLOWY

metanol, spirytus drzewny,
karbinol

KINETYKA I METABOLIZM:

• wchłania się przez p. pokarmowy, drogi oddechowe i skórę
(drogi zatrucia

• przemieszcza się do tkanek najbardziej uwodnionych (oko)

• t max – 30-60 min

• metabolizm z udziałem dehydrogenazy alkoholowej(ADH),
dehydrogenazy aldehydowej (ALDH) – tak jak etanol, ale wolniej

• wydalany z moczem, wydychany

METANOL FORMALDEHYD Kw.
MRÓWKOWY

ADH
ALDH

ALKOHOL METYLOWY

metanol, spirytus drzewny,
karbinol

METANOL FORMALDEHYD Kw.
MRÓWKOWY

ADH
ALDH

DZIAŁANIE TOKSYCZNE:

• CIĘŻKA KWASICA METABOLICZNA

• NIEODWRACALNE USZKODZENIE
SIATKÓWKI, NERWU WZROKOWEGO I
ROGÓWKI

• USZKADZAJĄCY WPŁYW NA SERCE,
WĄTROBĘ, NERKI

STĘŻENIA TOKSYCZNE:
> 20mg% - toksyczne
>100mg% - uszkodzenie
siatkówki
> 150mg% - śmiertelne

Dawki toksyczne:

• 10 ml - ślepota

• 30 – 150 ml – dawka
śmiertelna

ALKOHOL METYLOWY

metanol, spirytus drzewny,
karbinol

ZATRUCIE OSTRE:

• lekkie – zmęczenie, bóle głowy, nudności, po 24-48h zaburzenia
widzenia

• średnio – ciężkie – silne zawroty i bóle głowy, nudności, wymioty i
depresja oun, po 24-48h zaburzenia widzenia

• ciężkie – dołączają się objawy wynikające z ciężkiej kwasicy i
uszkodzenia oun: tachykardia, oddech Kussmaula, spadek ciśnienia
krwi, rozszerzenie źrenic, obrzęk tarczy nerwu wzrokowego i
zaburzenia widzenia (nieodwracalnej ślepoty), zaburzenia
świadomości (śpiączka), drgawki, porażenie oddechu i zgon

ZATRUCIE PRZEWLEKŁE (inhalacyjne):

• upośledzenie widzenia, zwężenie pola widzenia i ślepota

ALKOHOL

METYLOWY

metanol, spirytus drzewny,
karbinol

DIAGNOZA:

• obraz kliniczny i badania laboratoryjne ( stężenie metanolu w
osoczu, kwasica z pogłębiająca się luka anionowa)
LECZENIE:

• płukanie żołądka i podanie węgla aktywowanego są
NIESKUTECZNE ze względu na szybkie wchłanianie metanolu

• odtrutki:
a) ETANOL – zahamowanie kompetycyjne metabolizmu etanolu
przez ADH
p.o. – 40% alkohol etylowy 100ml
i. v. - 10 % roztwór etanolu w 5% glukozie – stężenie we krwi
powinno wynosić 100-200mg% (1-2 ‰)
b) FOMEPIZOL – inhibitor ADH
i. v. ( 30 min wlew kroplowy) – początkowo w dawce 10-15mg/kg 4
razy co 12h, poźniej 15mg/kg aż do uzyskania stężenia metanolu <
20mg%

• w przypadku stężęnia metanolu > 50mg% lub ciężkiej do
wyrównania kwasicy, objawach uszkodzenia n. wzrokowych –
HEMODIALIZA

ALKOHOL ETYLOWY

Produkt fermentacji skrobi, żyta, ryżu, melasy
Otrzymywany także z etylenu, acetylenu

ZASTOSOWANIE:

• środek konsumpcyjny (10 – 40 %)

• środek do dezynfekcji (70%)

• rozpuszczalnik w przemyśle ( chemicznym,
farmaceutycznym, kosmetycznym)

• surowiec do produkcji kauczuku

NARAŻENIE:

• nadmierne spożycie – jako używka

• pracujący w przemyśle – wdychanie par

ALKOHOL ETYLOWY

KINETYKA I METABOLIZM:

• wchłania się przez p. pokarmowy i drogi oddechowe

• t max 3h

• metabolizm przez dehydrogenazę alkoholową i aldehydową ,
niewielka część z udziałem cytochromu P450 i mikrosomalnego
układu utleniań MEOS oraz katalazy hepatocytów

• szybkość metabolizmu – 7-8g/h (100-125mg/kg/h) – 0,1-0,15‰/h

• wydalanie z moczem i wydychanym powietrzem, przenika przez
łożysko i mleko matki

ETANOL ALDEHYD OCTOWY Kw.
OCTOWY

ADH
MEOS

ALD
H

+ NADH
+ NADPH

ALKOHOL ETYLOWY

ETANOL ALDEHYD OCTOWY Kw.
OCTOWY

ADH
MEOS

ALD
H

+ NADH
+ NADPH

• HEPATOTOKSYCZNOŚĆ – denaturacja białek i
enzymów, wyczerpanie zapasów glutationu chroniącego
przed wolnymi rodnikami, stłuszczenie wątroby przez
nasiloną syntezę trójglicerydów, zahamowanie
glukoneogenezy i hipoglikemia

• KWASICA METABOLICZNA

• NEUROTOKSYCZNOŚĆ – łatwo przenika do kom.
nerwowych powodując ich niedotlenienie

• KANCEROGENNOŚĆ

Dawki toksyczne:

• objawy zatrucia po wypiciu 50
-100ml

• dawka śmiertelna 5-8g/kg dla
dorosłych i 3g/kg dla dzieci

Stężęnia w osoczu:

• < 20mg% (0,2 ‰) –dopuszczalne

• 20-50mg% (0,2-0,5‰) – stan po
spożyciu

• >50mg% (0,5‰) – stan nietrzeźwości

• > 300mg% (3 ‰) – zwykle głęboka
śpiączka

ALKOHOL ETYLOWY

ZATRUCIE OSTRE:

• lekkie – (0,5-1,5 promila) – pobudzenie, zaburzona
koordynacja ruchowa, upośledzenie widzenia (podwójne
widzenie), bełkotliwa mowa, wydłużenie czasu reakcji –
depresja oun

• umiarkowane – ( 1,5 – 3 promila)

• ciężkie – (3 - 5 promila) - wyraźnie nasilone wyżej
wymienione objawy plus ciężka hipoglikemia z
hipertermią, bradykardia, hipotensja, zaburzenia
oddychania, drgawki, śpiączka

ZATRUCIE PRZEWLEKŁE:

• prowadzi do uzależnienia

ALKOHOL ETYLOWY

LECZENIE:

• NIE MA METOD DEKONTAMINACJI, PRZYSPIESZONEJ
ELIMINACJI, ODTRUTKI

• PIERWSZA POMOC POLEGA NA ZABEZPIECZENIU
OSOBY PRZED ZACHŁYŚNIĘCIEM WYMIOCINAMI I
UŁOŻENIE W POZYCJI BEZPIECZNEJ

• LECZENIE OBJAWOWE: ZABEZPIECZENIE
PODSTAWOWYCH FUNKCJI ŻYCIOWYCH I
WYRÓWNYWANIE ZABURZEŃ (ODDYCHANIA,
HIPOGLIKEMII, ODWODNIENIA, HIPOTENSJI, ZABURZEŃ
ELEKTROLITOWYCH, DRGAWEK)

GLIKOL ETYLENOWY

Bezbarwna ciecz, o słodkim smaku i zapachu
przypominającym etanol

ZASTOSOWANIE:

• płyn chłodnicowy

• płyn w układach hamulcowych

• rozpuszczalnik (95%)

NARAŻENIE:
Bywa wypijany jako substytut etanolu przez
alkoholików
Zatrucie parami lub aerozolami w przemyśle

GLIKOL ETYLENOWY

KINETYKA I METABOLIZM:

• wchłania się przez p.pokarmowy, płuca, skórę
• t

1/2

– 3h

• w pierwszym etapie metabolizowany przez ADH, do aldehydu,
następnie do kw. szczawiowego – około 22% nie podlega
metabolizmowi

• wydalanie z moczem, przez płuca

GLIKOL ETYLENOWY Kw. SZCZAWIOWY

KWASICA
METABOLICZNA

NEFROTOKSYCZNOŚĆ –
kumuluje się w kanalikach
nerkowych – nekrotyczne
zmiany kanalików
proksymalnych, tworzenie
kamieni szczawianowych

Dawka toksyczna: > 5ml
Dawka śmiertelna: 100ml (1,4
ml/kg)
Stężenie w osoczu > 50mg%
uważa się za groźne

GLIKOL ETYLENOWY

ZATRUCIA OSTRE:

• wczesne objawy jak w zatruciu etanolem, po kilku
godzinach: ciężka kwasica oddech Kussmaula, nudności,
wymioty, hipokalcemia, bezmocz, hipotensja,
tachykardia, drgawki, utrata świadomości przechodząca
w głęboką śpiączkę, brak reakcji źrenic na światło,
zniesienie czucia bolu, zgon z powodu niewydolności
oddechowej lub obrzęku płuc

ZATRUCIE PRZEWLEKŁE:

• wymioty, oczopląs, utrata przytomności, w moczu duże
ilości szczawianów, rozwija się nefropatia i niewydolność
nerek

GLIKOL ETYLENOWY

LECZENIE:

• płukanie żołądka 30 min od spożycia

• odtrutki – postępowanie takie jak w przypadku zatrucia
metanolem

• hemodializa – konieczna w ciężkiej kwasicy w celu
usunięcia toksycznych metabolitów

METALE CIĘŻKIE

OŁÓW

• rzadko zatrucia ostre

• zatrucia przewlekłe u osób narażonych w miejscu
pracy ( wytwarzanie akumulatorów, baterii, farb,
barwników)

KINETYKA I METABOLIZM:

• wchłania się przez płuca, w mniejszym stopniu przez
p.pokarmowy

• we krwi wiąże się w 99% z eytrocytami

• przedostaje się do tk. miękkich, gromadzi się w
kościach (95%)

• wydalany przez nerki

TOKSYCZNOŚĆ:

• hamuje aktywność enzymów w syntezie hemu
(niedokrwistość)

• zakłóca procesy oddychania mitochondrialnego i czynności
nerwów

• nefrotoksyczny

METALE CIĘŻKIE

OŁÓW

ZATRUCIE ŁAGODNE (30-70 mikrograma/dl) –
bezobjawowe

ZATRUCIE CIĘŻKIE (>80 mikrograma/dl) – ból brzucha,
zaparcie, bóle stawów, mięśni, trudności w koncentracji,
zaburzenia pamięci świeżej, neuropatia obwodowa,
niedokrwistość, niewydolność nerek, niebieskie
przebarwienia na dziąsłach

LECZENIE:

• przerwanie narażenia

• odtrutka – kwas dimerkaptobursztynowy DMSA – 10mg/kg co 8h
przez 5 dni, nastepnie co 12h przez 2 tyg

METALE CIĘŻKIE

RTĘĆ

• trujące są związki rtęci dwuwartościowej: azotan, chlorek,
oksycyjanek, jodek

TOKSYCZNOŚĆ:

•zakłócają metabolizm komórki wiążąc się z
receptorami i enzymami, prowadząc do jej śmierci

• nefrotoksyczne

• miejscowo żrąco w p. pokarmowym

Dawka toksyczna 1-4g chlorku rtęci

KINETYKA I METABOLIZM:

•wchłaniają się przez p.pokarmowy (2-38%), przez drogi
oddechowe

• gromadzą się w nerkach

• nie przekraczają bariery krew-mózg

• wydalane z kałem i moczem

METALE CIĘŻKIE

RTĘĆ

ZATRUCIE ( 25-50mikrogram/dl w osoczu i >100mikrograma/l w
moczu)

• metaliczny smak w ustach nudności wymioty, nadżerki w ustach i
gardle, biegunka, objawy perforacji jelit, tachykardia, hipotensja,
niewydolność serca i nerek

LECZENIE:

• przed upływem 1h płukanie żołądka – warunek brak żrących
powikłań w przełyku

• związki chelatujące : kw. dimerkaptobursztynowy DMSA,
dimerkaptopropanosulfon DMPS, dimerkaprol BAL i.m. lub
penicylamina p.o.

METALE CIĘŻKIE

KADM

• stosowany do produkcji baterii i farb luminescencyjnych,

• pokryć chroniących przed rdzą

• niebezpieczeństwo zatrucia istnieje w zakładach przemysłowych
produkujących stopy, w hutnictwie cynku, galwanizacji stali,
spawalnictwie

• źródłem narażenia jest pożywienie i dla populacji zamieszkującej
okolice tych zakładów

• do zatrucia dochodzi głownie drogą wziewną, w mniejszym
stopniu pokarmową

• w organizmie wiążę się z metalotioneiną (watroba, nerka, szpik
kostny) – tworzy z nią kompleks o długim czasie półtrwania,
kumuluje się w wątrobie i korze nerek

ZATRUCIE OSTRE – kaszel, duszność, nudności, wymioty, po upływie
24h obrzęk płuc
ZATRUCIE PRZEWLEKŁE – kaszel, katar, uszkodzenie nabłonka
węchowego i nerek

LECZENIE: ZWIĄZKI CHELATUJĄCE – wersenian wapniowo-sodowy
lub pentetat wapniowo-trójsodowy