Planowanie pracy

dydaktycznej

CELE

• wyjaśnienie, czym jest proces

dydaktyczny i przypomnienie zasad

nauczania

• refleksje nad planowaniem i planem

zajęć

• omówienie zasad sporządzania

indywidualnego planu zajęć

• przedstawienie głównych „grzechów”

planów zajęć

By istniało zwierciadło świata,

świat musi mieć jakiś kształt.

/Umberto Eco/

Proces dydaktyczny

planowanie (sporządzanie rozkładu

zajęć, tworzenie struktury lekcji,

pisanie konspektów, kierowanie pracą

domową uczniów)
> KONSPEKT

prowadzenie zajęć (dobór metod,

środków i form pracy)

> LEKCJA

kontrola i ocena osiągnięć uczniów

> OCENIANIE

Zasady nauczania

zasada systemowości, czyli porządkowanie

wiedzy

zasada poglądowości, czyli respektowanie

drogi między konkretem a abstrakcją

zasada samodzielności, czyli ograniczonej

zależności ucznia od nauczyciela

zasada łączenia teorii z praktyką, czyli

łączenie wiedzy naukowej z praktyką

codziennego życia)

zasada stopniowania trudności (zanim

nauczysz się biegać, naucz się chodzić)

Planowanie

gdzie idę?

jaką trasą?

dlaczego?

co będę zwiedzał?

jakimi etapami?

Planowanie jako logiczne

następstwo analizy treści

kształcenia

Treści nauczania

Cele + materiał +

wymagania

planowanie realizacja efekt

treści planowane

treści poznawane

treści opanowane

PLANOWANIE

nieobserwowalne

indywidualne

trudne do nauczenia

się

Poziomy planowania

• planowanie roczne

(ogólne ustalanie

treści, ustalanie kolejności realizacji materiału,
decyzja o materiałach dydaktycznych)

• planowanie semestralne

(korygowanie planu rocznego)

• planowanie dzienne

(przygotowanie

klasy do zajęć w następnym dniu)

Poziomy planowania

(Niemierko 1999)

• planowanie kierunkowe,

o zasięgu

roku szkolnego (dla przedmiotu)

• planowanie wynikowe,

o zasięgu

działu programowego lub dłuższej jednostki
tematycznej (bardziej szczegółowe cele)

• planowanie metodyczne,

dotyczące

pojedynczej lekcji

Specyfika planowania w

zakresie kształcenia

polonistycznego

wielowymiarowość przedmiotu język polski:

– wymiar instrumentalny,

np. kształcenie umiejętności

interpretowania tekstów, czytania pozajęzykowych kodów
znakowych, sprawności językowych;

– wymiar historyczny,

np. zapoznanie z dziełami

polskiego piśmiennictwa;

– wymiar społeczno-filozoficzny,

np. wprowadzenie w

podstawową wiedzę psychologiczną, socjologiczną,
filozoficzną;

– wymiar estetyczny,

np. tworzenie sytuacji

sprzyjających przeżyciu estetycznemu i dostrzeżeniu
wartości dzieł.

Jak wygląda ‘plan

zajęć’?

układ linearny

układ tabelaryczny

Przykład:

Rozkład materiału nauczania języka

polskiego dla klasy II liceum

Oświecenie

Temat lekcji ( zakres materiału )

Liczba

godzin

1.Podanie wykazu lektury i omówienie rozkładu

nauczania

2.Świat ludzkich wartości w literaturze antyku,

średniowiecza, renesansu i baroku – powtórzenie

wybranych zagadnień z kl. I

3.W kręgu idei filozoficznych wieku oświecenia. Analiza

tekstów filozoficznych: (Kartezjusz, Wolter, Locke,

Newton). Racjonalizm, empiryzm, sensualizm, deizm,

ateizm, materializm.

4. „Kandyd" Woltera na tle poznanych form epickich.

Powiastka filozoficzna jako gatunek literacki. Styl

wolteriański.

5. „Uprawiajmy swój ogródek" - czy „Kandyd" może być

receptą na życie? (dyskusja)

6. Polskie oświecenie - wiek reform i reformatorów.

Wiadomości o epoce i jej wybitnych przedstawicielach.

7. Klasycyzm - główny prąd epoki i preferowane gatunki

literackie. Poetyka klasycyzmu we Francji i w Polsce.

1 godzina
1 godzina

2 godziny

1 godzina

1 godzina

1 godzina

1 godzina

kłopoty z terminami

plan zajęć

rozkład materiału

bryk z metodyki

gotowiec

indywidualny plan dydaktyczny

GOTOWCE to

najczęściej dokumenty wysoce abstrakcyjne

i nieprawdziwe, napiętnowane grzechem

doskonałości: wszystko można wpisać do

sześciu – ośmiu równoległych rubryk,

nawet dziesięć pojęć z poetyki czy pięć

różnych środków dydaktycznych

przewidzianych na jedną lekcję, ale kto (i

jak!) to wykona? Publikowane rozkłady są

„przedobrzone" i dlatego są nieużyteczne.

Przypominają nożyczki, którymi nic uciąć

nie można, bo mają za dużo ostrzy.

/B. Chrząstowska/

Czemu służy własny

plan?

•nie da się pracować efektywnie bez planu
• trzeba liczyć się z czasem, by rozumnie

nim gospodarować

• trzeba szukać powiązań między różnymi

elementami treści

• trzeba dobierać je ze względu na potrzeby

uczniów danego zespołu i ze względu na

założone cele

• nie da się pracować z sensem według

cudzego planu (?)

Jak sporządzić

indywidualny plan?

1. zapoznanie się ze strukturą dydaktyczną danego

etapu (ustalenie celów i ich hierarchii na podstawie

dokumentów programowych)

2. zdiagnozowanie warunków pracy, np. rozpoznanie

potrzeb uczniów

3. ustalenie zasady porządkowania treści

(struktury dydaktycznej), doboru materiału i

podziału treści na większe całostki

Przykładowe struktury (porządki): chronologiczny, problemowy,

genealogiczny, komunikacyjny, aksjologiczny
Dobór materiału: literatura, plastyka, teatr, film, nauka o języku.
Podział materiału na większe całości, np. z romantyzmu:
biografia romantyczna (wieszcze; klimat epoki, sztuka),
poezja i poeta (spór z klasykami, wiersze programowe),
miłość i cierpienie (bohater romantyczny, liryka miłosna).

Jak sporządzić

indywidualny plan?

4. ustalenie warunków
czasowych

4 godz. x 36 tygodni =

144 godz.

144 – 12 (prace klasowe

i ich poprawa) – 12
(nieprzewidziane zdarzenia,
np. rekolekcje, wycieczki)

= 120 godzin

Jak sporządzić

indywidualny plan?

5. zaprojektowanie schematu planu:

– ograniczona szczegółowość
– uwzględnienie pojęć, lektur, tematyki
– uwyraźnienie celów ogólnych i operacyjnych
– operacjonalizacja (wyodrębnienie czynności

ucznia)

Uwaga: różnica między nauczaniem o

przedmiocie a nauczaniem przedmiotu.

Podstawowe

problemy

•jak wiązać teorię z praktyką?

• jak osiągnąć kompromis między zasadą

systematyczności nauczania a potrzebą

nauczania okazjonalnego?

• którym zagadnieniom poświęcić osobne lekcje?

• które zagadnienia mają być powtarzalne (układ

spiralny)?

• jak integrować (np. które zagadnienia z gramatyki

wiązać z lekturą lub ćwiczeniami w mówieniu i

pisaniu)?

• przy jakich okazjach utrwalać materiał?

• jak diagnozować potrzeby uczniów i uwzględniać je

w planie?

Najczęstsze „grzechy”

rozkładów

pozostałość encyklopedyzmu

pozory porządkowania treści

schematyzm i formalizacja

lekceważenie celów nauczania

wysokie wymagania

Objawy

encyklopedyzmu

– mnożenie informacji
– przeładowanie programów nauczania
– dążenie do kompletności

przekazywanej wiedzy

– unieruchomienie wiedzy
– brak hierarchii

Pozorne porządkowanie

treści

(kl. VI)

treści porządkowane przez pryzmat

przedmiotu

Materiał

literacki

Kierunek

opracowania

Nauka o

języku

20

h

W

R
Z

E
S

I

E

Ń

H. Sienkiewicz,
Przygoda w

górach

A. Kamieńska,

Widok z gór
K. I. Gałczyński,
Pieśń o

żołnierzach
W. Broniewski,
Żołnierz polski
T. Lenartowicz,
Kalina

anegdota, pointa;
zapis i rola dialogu;

uzupełnianie
komentarzem
narratora;
ćwiczenia w
interpretacji
głosowej tekstu;
legenda

patriotyczna;

zestawienie
tekstów, ilustracje;
uosobienie;

powtarzanie
wiadomości o

znaczeniu,
formach i
funkcjach
czasownika;

tworzenie i
stosowanie form
strony biernej;

budowa i
znaczenie formy

zwrotnej

Lekceważenie celów

nauczania

Uwzględnianie celów

nauczania

(kl. V)

Kształcone

umiejętności

Formy

pracy i

ćwiczenia

Materiał

Temat

Licz

ba

godz

in

Określanie form

czasowników w

narracji i ich

funkcji.
Określanie

funkcji użycia

wielu form

osobowych

czasownika w

narracji.
Wskazywanie na

różne sposoby

ożywiania

narracji

Kilkuzdaniowe

opowiadania;

ćwiczenia w

dynamizowani

u i zwalnianiu

narracji.

Gromadzenie

nazw

czynności;

precyzowanie

znaczeń przez

wykorzystanie

synonimii.

M.

Dąbrowska

, Odjazd

(podręczni

k)

To samo

na różne

sposoby

1

Schematyzm i

formalizacja

Licz

-ba

lekc

ji

Tematy

lekcji

Kształcone

czynności i pojęcia,

schematy lekcji,

pojęcia i

zagadnienia z teorii

literatury

Konteksty,

umiejętności,

środki

dydaktyczne,

ćwiczenia, prace

domowe

Nauka

o

języku

2-3

Co to jest

oświecen

ie? W

kręgu

idei

polityczn

ych i

społeczn

ych

Praca z

podręcznikiem.
Nazwa (fragm. Kanta).

Ramy chronologiczne.

Wpływ elit na życie

umysłowe. Wielka

Encyklopedia (hasła z

podr.). Zasady umowy

społecznej (fragm. J.J.

Rousseau). Tolerancja

(fragm. J. Locke’a i

Voltaire’a). Wybrane

fragm. z pism S.

Staszica, np.

Edukacja.

Notatka: nazwiska,

tytuły, cytaty,

skrócone zdania i

pojedyncze

pojęcia. Zwrócenie

uwagi na układ

graficzny i akapity.
Czytanie notatek.
Pr. dom. Krótki

komentarz

dotyczący myśli

politycznych i

społecznych

oświecenia.

Pisowni

a

nazwis

k

obcych

Planowanie

samodzielnej pracy

ucznia

lektury

– co i kiedy czytają?
– co może ukierunkować ich lekturę?
– jak ich zachęcić do czytania?

gromadzenie i selekcja informacji

– jak będą gromadzić informacje?
– czy będą wysyłani do bibliotek?
– czy będą referaty?

Bibliografia

B. Chrząstowska, Rozkład

materiału?!, Polonistyka 1996 nr 2

B. Niemierko, Między oceną szkolną

a dydaktyką. Bliżej dydaktyki,

Warszawa 1999

Następny wykład

KONSPEKT