Klasyczne odczyny kiłowe

To tzw. standardowe odczyny kiłowe:

OWD lub kłaczkujące polegające na

oddziaływaniu przeciwciał zawartych w

surowicy kiłowej z nieswoistymi

antygenami lipidowymi

( antygeny kardiolipinowe)

Treponema pallidum obok innych

antygenów zawiera antygen lipidowy

wykazujący podobieństwo

immunologiczne z lipidami

tkankowymi.

PRZECIWCIAŁA WYKRYWANE

W ODCZYNACH

KLASYCZNYCH NALEŻĄ DO

IMMUNOGLOBULIN KLASY

Ig G I Ig M

Problem odczynów biologicznie

mylnych

• Mianem tym określa się dodatnie

odczyny klasyczne u osób, które nie

przeszły zakażenia krętkowego.

• Częstość występowania tych odczynów

wynosi około 1%.

• Odczyny biologicznie mylne

stwierdzane przez okres krótszy niż 6

m-cy to tzw. odczyny typu ostrego, a w

okresie dłuższym niż 6 m-cy typu

przewlekłego.

Przyczyny odczynów biologicznie

mylnych:

• TYPU OSTREGO:
• Odczyny poszczepienne
• Mononukleoza
• Wirusowe zapalenie płuc
• Ospa wietrzna
• Odra
• Wirusowe zapalenie mózgu
• Zółtaczka zakażna ( WZW A)
• Ciąża
• Bliżej nieokreślone

TYPU PRZEWLEKŁEGO:

• Układowy liszaj rumieniowy (SLE)
• Guzkowe zapalenie okołotętnicze
• Twardzina układowa ( Scleroderma)
• Zapalenie mięśni i skóry
• Autoimmunologiczne schorzenia nerek
• Schorzenia reumatoidalne
• Thyreoiditis Hashimoto
• Zespół Sjógrena
• Bliżej nieokreślone

Odczyny te mogą występować u

osób, u których najdokładniejsze

badania kliniczne nie wykazują

żadnych zmian chorobowych.

Odczyny biologicznie mylne typu

przewlekłego są często objawem

nie rozpoznanej choroby

autoimmunologicznej lub

zapowiedzią jej wystąpienia. W

takich przypadkach stwierdza się

często różne rodzaje

autoprzeciwciał.

Odczyny wiązania dopełniacza z

antygenem kadiolipinowym wg

techniki Kolmera

• Większa czułość i swoistość od innych

modyfikacji OWD

• Ustępuje pod względem czułości , swoistości,

powtarzalności odczynowi VDRL

• Nie jest w Polsce stosowany w rutynowej

diagnostyce

• Odczyn Kolmera – wiazania dopełniacza-antygen

kardiolipinowy

• VDRL – kłaczkujący – antygen kardiolipinowy
• USR - kłaczkujący –antygen kardiolipinowy z dodatkiem

chlorku choliny

ODCZYN VDRL ( Vereral Diseases

Research Laboratory)

• Kłaczkujący odczyn z antygenem

kardiolipinowym

• B. znaczna czułość i swoistość odczynu
• Łatwy do wykonania
• Odczyn jakościowy określa intensywność

skłaczenia ( określany od – do 4+)

• Odczyn ilościowy – miano stanowi największe

rozcieńczenie surowicy, dające jeszcze wyniki
dodatnie

• Metoda ilościowa odznacza się bardzo dobrą

powtarzalnością

ODCZYN

USR ( Unheated Serum

Reagin – test )

• Szybki odczyn reaginowy (dodatek

chlorku choliny działa unieczynniająco
na dopełniacz)

• Nie trzeba inaktywować surowicy

badanej

• Łatwe wykonanie
• Ustępuje pod względem swoistości

odczynowi VDRL

• Bardziej czuły niż VDRL

ODCZYNY KRĘTKOWE STOSOWANE W

PRAKTYCE SEROLOGICZNEJ:

• TPI - odczyn Nelsona-Mayera –unieruchamianie

krętków w obecności dopełniacza - antygen: żywe
krętki blade w pożywce Nelsona- Mayera

• FTA - immunofluorescencja pośrednia – antygen:

krętki blade utrwalone na szkiełku podstawowym

• FTA-ABS - j.w + wstępna absorpcja surowicy

ultrasonatem kretków Reitera

• FTA-ABS-Ig M – j.w.+ zastosowanie znakowanej

surowicy odpornościowej, skierowanej przeciwko Ig
M

• TPHA – pośrednia bierna hemaglutynacja – krwinki

barana opłaszczone ultrasonatem krętków bladych

ODCZYN UNIERUCHAMIANIA KRĘTKÓW

( Treponema Pallidum Immobilization Test –

TPI)

• ZASADA : unieruchamianie w obecności czynnego dopełniacza

krętków utrzymywanych przy życiu na sztucznym podłożu.

• Przeciwciała unieruchamiające krętki występują jedynie w

surowicy osób zakażonych krętkami patogennymi, dlatego

ODCZYN STANOWI POTWIERDZENIE ROZPOZNANIA KIŁY lub

krętkowic endemicznych.

• Immobilizyny związane są z Ig G
• Interpretacja wyniku: ujemny 0-20% unieruchomienia krętków
• wątpliwy 21-50%
• słabo dodatni 51-80%
• dodatni 81-100%
• Kosztowny, pracochłonny
• Rozstrzygające kryterium weryfikacji w przypadkach

wątpliwych.

ODCZYN IMMUNOFLUORESCENCJI KRĘTKÓW

( Fluorescent Treponemal Antibody Test –

FTA)

• 1 etap: antygen – utrwalone na szkiełku krętki

blade łączą się z p/ciałami w surowicy chorych

• 2 etap: dodanie znakowanej surowicy

antygammaglobulinowej - tworzenie kompleksów

immunologicznych .

• Odczyt wyniku w mikroskopie florescencyjnym-

miano: największe rozcieńczenie badanej surowicy

warunkujące fluorescencję oznaczaną 1+.

• Przeciwciała wykrywane w klasach: Ig G, Ig M i Ig

A.

• Odczyn mało swoisty – przydatny w ocenie

dynamiki procesu kiłowego i kontroli wyników

leczenia.

MODYFIKACJA ABSORPCYJNA

ODCZYNUIMMUNOFLUORESCENCJI KRĘTKÓW

• Wstępna absorpcja surowicy badanej

antygenami uzyskanymi z krętków szczepu
Reitera ( usunięcie przeciwciał skierowanych
przeciwko krętkom saprofitycznym)

• Bardziej czuły niż FTA
• We wszystkich okresach kiły wykazuje czułość

wyrażnie wyższą od odczynu Nelsona, a tylko
nieco mniejszą swoistość

• Stosowany w weryfikacji serologicznego

rozpoznawania kiły i w diagnostyce
wczesnych okresów zakażenia

ODCZYN FTA-ABS-IgM

• Modyfikacja odczynu FTA-ABS, w

którym zamiast znakowanej
wieloważnej surowicy odpornościowej
używa się monowalentnej surowicy
przeciw immunoglobulinom klasy M
( Ig M )

• Szczególne zastosowanie w

diagnostyce kiły wrodzonej wczesnej

ODCZYN BIERNEJ HEMAGLUTYNACJI

KRĘTKÓW ( Treponema Pallidum

Haemagglutination Assay – TPHA )

• Zasada odczynu: aglutynacja pod wpływem

przeciwciał zawartych w surowicy kiłowej krwinek
baranich poddanych działaniu formaliny, taniny,
a następnie opłaszczonych ultrasonatem
patogennych krętków bladych.

• Przeciwciała w klasie Ig M i Ig G.
• Czułość ( wyj.wczesny okres) przewyższa inne

odczyny kiłowe, a swoistość porównywalna do
FTA-ABS.

• Weryfikacja surowic- róznice między FTA-ABS i

odczynem Nelsona- Mayera lub /i w kile póżnej

Najczęściej spostrzegane wyniki odczynów

serologicznych w przebiegu nie leczonego

zakażenia krętkowego:

• * L I ≤ 5 tyg. zakażenia :
• VDRL ujemny lub wątpliwy
• FTA-ABS i FTA dodatni lub wątpliwy,

wyjątkowo ujemny

• TPI ujemny
• TPHA ujemny, wątpliwy, rzadziej dodatni
• * L I > 5 tyg. zakażenia:
• VDRL, FTA-ABS i FTA dodatni
• TPI ujemny, wątpliwy lub dodatni
• TPHA dodatni, wątpliwy, rzadziej ujemny

• * L II recens: VDRL dodatni,
• FTA – ABS i FTA dodatni
• TPI dodatni, rzadziej wątpliwy, TPHA dodatni
• * L II recidivans i L latens recens:
• VDRL, FTA- ABS, FTA, TPI i TPHA dodatnie
• * L latens tarda: VDRL dodatni, wątpliwy lub

ujemny

• FTA-ABS, FTA i TPI dodatni, rzadziej wątpliwy
• TPHA dodatni
• * L tarda sympt.:VDRL dodatni, rzadziej

wątpliwy lub ujemny

• FTA-ABS, FTA i TPI dodatni, wyjątkowo wątpliwy
• TPHA dodatni

ODCZYNY SEROLOGICZNE PO

LECZENIU:

• KIŁA WCZESNA OBJAWOWA I UTAJONA:
• - szybki spadek VDRL, wolniejszy FTA, FTA-

ABS

• - TPHA b. rzadko cofa się całkowicie
• L I : - VDRL ujemny w ciągu roku u 95-100%
• - FTA, FTA-ABS niskie miana utrzymują się
• -TPHA negatywizuje się jeśli leczenie

rozpoczęto w początkowym okresie LI

• L II, LATENS RECENS:
• - VDRL ujemny po 2 latach u 90%
• - FTA, FTA-ABS niskie miana utrzymują się
• - TPHA nie ulega negatywizacji

KIŁA PÓZNA OBJAWOWA I UTAJONA:

• - b. powolny spadek miana VDRL, w

kilka lat po zakażeniu tylko u 30%
negatywny

• - TPI negatywny po kilku latach u 10-

20%

• - FTA i FTA-ABS po kilku latach jest

zawsze dodatni, ale następuje spadek
miana

• - TPHA pozostaje zawsze dodatni

KIŁA WRODZONA

•Odczyny serologiczne

zachowują się jak w kile
nabytej, VDRL ulega szybciej
negatywizacji.

SUROWICZOOPORNOŚĆ

• Trwałe utrzymywanie się dodatniego

odczynu VDRL nawet przy wysokim
mianie odczynu FTA nie jest dowodem
nieskutecznego leczenia, ani wyrazem
postępującego procesu kiłowego.

• Zjawisko to prawdopodobnie związane

jest z przetrwaniem krętków
niezjadliwych.

• Może nasuwać podejrzenie powtórnego

zakażenia, mogącego przebiegać
bezobjawowo

CHOROBY TKANKI ŁĄCZNEJ

connective tissue diseases - CTD

•Toczeń rumieniowaty ( lupus erythematosus)

– Postać układowa ( systemic lupus

erythematosus SLE)

– Postać skórna ( discoid - DLE lub cutaneous- CLE

)

– Postacie przejściowe

Twardzina ( scleroderma)

– Postać układowa ( systemic scleroderma SSc)
– Postać skórna ( morphea)

•Zapalenie skórno-

mięśniowe( dermatomyosistis)

•Zespoły nakładania ( overlap syndromes) :

mieszana choroba tk. łącznej, scleromyositis

Odmiany tocznia rumieniowatego

• SLE – postać układowa- charakterystyczne zajęcie

narządów wewnętrznych ze współistnieniem zmian
skórnych lub bez nich

• CLE- postać skórna

– DLE ( discoid LE) - postać skórna ogniskowa ( bez zmian

narządowych)

– DDLE ( disseminated discoid LE) - zmiany skórne rozsiane

typu przewlekłego LE

• SCLE ( subacute cutaneous LE) – charakterystyczne zmiany

skórne i zjawiska immunologiczne, o różnym stopniu zajęcia
narządów wewnętrznych

• NLE ( lupus neonatalis) toczeń rumieniowaty noworodków
• Lupus panniculitis ( LE subcutaneous) – postać głęboka lub

podskórna, towarzyszy CLE, SLE lub stanowi przejście.

SLE – zjawiska immunologiczne

• Wzmożone wytwarzanie autoprzeciwciał , skierowanych

przeciwko różnym antygenom, głównie jądra komórkowego,
uzależnione od aktywacji limfocytów B

• Defekt odczynowości póżnej z obniżeniem liczby limfocytów

pomimo zachowanej aktywności interleukiny 2

• Spadek liczby naturalnych komórek cytotoksycznych ( NK )
• Wpływ czynników aktywujących limfocyty B do produkcji

przeciwciał:

– Retrovirusy
– tzw. Mimikra antygenowa ( antygeny własne i wirusowe)
– Ekspozycja na epitopy krzyżowo reagujące z antygenami

jądrowymi

– Limfocyty Th z receptorem gamma-delta
Czynniki infekcyjne: bakteryjne i wirusowe - tzw. superantygeny

( prezentacja antygenu za pośrednictwem zmiennego
segmentu receptora V – beta pomocniczych limfocytów T )

c. d. zjawisk immunologicznych w SLE

• Kompleksy immunologiczne- ich odkładanie się w

ścianach naczyń i w rozmaitych tkankach

• Defekt funkcji receptora Fc gamma makrofagów i

komórek monocytarnych oraz receptorów dla

dopełniacza na erytrocytach

• Defekt oczyszczania drogą fagocytozy z

kompleksów immunologicznych

• Prozapalne cytokiny : INF gamma, IL-2 i TNF alfa
• Wysoki poziom rozpuszczalnych receptorów typu I

i II TNF alfa

• Wysoki poziom rozpuszczalnego receptora IL 2

oraz w mniejszym stopniu sICAM -1

PRZECIWCIAŁA PRZECIWJĄDROWE

ANA - ANTINUCLEAR ANTIBODIES

• Metody wykrywania:

POŚREDNIA METODA IMMUNOFLUORESCENCYJNA

– używa się jako substratu antygenowego
przełyku małpy, człowieka lub hodowli
komórkowych. Najlepszy substrat to komórki
linii nowotworowej raka krtani HEp – 2
( wykrywanie i wstępna identyfikacja swoistości
ANA na podstawie typu fluorescencji)

PODWÓJNA IMMUNODYFUZJA wobec ekstraktów

grasiczych zawierających rozpuszczalne
antygeny jądrowe ( ENA )

IMMUNOBLOT – przy użyciu ekstraktów

tkankowych, bądź antygenów rekombinatowych

C. D. METOD WYKRYWANIA

ELISA ( ENZYME LINKED

IMMUNOSORBENT ASSAY) przy użyciu

wysoko oczyszczonych antygenów

jądrowych

IMMUNOPRECYPITACJA

W celu pełnej identyfikacji przeciwciał

konieczne jest zastosowanie co najmniej

dwóch metod .

Wstępna identyfikacja ANA na komórkach

HEp 2.

• TYP OBWODOWY ( peripheral or rim pattern)-

przeciwciała przeciw natywnemu DNA ( ds DNA)-
badanie immunofluorescsencyjne na substracie
wiciowca, którego kinetoplast skłaqda się z natywnego
DNA. Marker immunologiczny ciężkich postaci SLE z
zajęciem nerek.

• TYP HOMOGENNY ( homogenous pattern) - zależy od

przeciwciał przeciwko nukleoproteinom, w tym
kompleksowi DNA – histon ( odpowiada tzw. Czynnikowi
LE).

• TYP PLAMISTY ( speckled pattern) – związany z

przeciwciałami przeciw rozpuszczalnym antygenom
jądra komórkowego, są one skierowane przeciw
kompleksom drobnocząsteczkowym RNA z białkami
jądrowymi:

PRZECIWCIAŁA Sm są swoiste dla SLE,

występują u chorych ze zmianami płucnymi,

zapaleniem osierdzia i ze zmianami w OUN;

mogą wyprzedzać zaostrzenie objawów

chorobowych.

PRZECIWCIAŁA RNP ( przeciw

rybonukleoproteinie)- jeśli jest to jedyne

przeciwciało to przebieg choroby jest

łagodniejszy, bez zajęcia nerek; często

towarzyszy Sm.

PRZECIWCIAŁA Ro i La (SS-A i SS-B = Sjógren

syndrome) występują w zespole Sjógrena,

SCLE i NLE. Mogą występować w typowym

SLE jako jedyne przeciwciało.

PRZECIWCIAŁA RYBOSOMALNE- tow. ds. DNA

w zmianach w OUN i innych ciężkich

postaciach

TYP JĄDERKOWY

• Nie jest charakterystyczny dla SLE.
• Typy fluorescencji:

– HOMOGENNY PM- Scl, zależny od prerybosomów,

charakterystyczny dla scleromyositis, zespołów nakładania

– KRZACZASTY związany z przeciwciałami przeciw

fibrylarynie, może występować w twardzinie, SLE oraz
zespołach nakładania.

– PLAMISTY związany z przeciwciałami przeciw polimerazie

kwasu rybonukleinowego ( RNA I ), może występować w
SLE i innych kolagenozach.

CZYNNIK LE – przeciwciało skierowane przeciw kompleksowi

DNA – histon, jest wykrywane za pomocą badania krwi.
Występuje reakcja przeciwciała , czyli czynnika LE, w
surowicy chorego z jądrami uszkodzonych leukocytów od
chorego lub osób zdrowych. Tworzą się homogenne masy
jądrowe ( tzw. ciałka LE), które mają właściwości
chemotaktyczne. Leukocyty fagocytując ciałka LE tworzą
komórki LE. Są one bardzo charakterystyczne dla SLE.

Inne autoprzeciwciała

• Mogą występować przeciw trombocytom,

leukocytom wielojadrzastym, czynnikom

krzepnięcia, zwłaszcza tromboplastynie

( lupus anticoagulant ).

• Nieswoiście dodatnie klasyczne odczyny

serologiczne

• Przeciwciała antykardioloipinowe, czynnik

reumatoidalny

• Złogi immunologiczne na granicy skórno-

naskórkowej

Twardzina układowa – etiopatogeneza

• Czynniki środowiskowe: krzemica, silikon, chlorek

winylu, trichloroetylen i inne

• Leki : bleomycyna, penicylamina, beta blokery i

inne

• Czynniki toksyczne: tryptofan, oleje i inne
• Zmiany naczyniowe: uszkodzenie naczyń, nacieki

zapalne, pobudzenie monocytów i makrofagów

( TGF beta, TNF alfa, INF gamma, czynnik VIII,

agregacja płytek krwi )

• Pobudzenie fibroblastów (wzrost syntezy

kolagenu)

• Wzmożone wytwarzanie IL 1, IL 2, tryptofanu
• wzrost stężenia rozpuszczalnego receptora IL 2

( sIL 2R) oraz aminopropeptydu kolagenu III

PRZECIWCIAŁA PRZECIWJĄDROWE

• SWOISTE PRZECIWCIAŁA PRZECIWJĄDROWE:
• Przeciwciało przeciwko centromerom ( ACA –

anticentromere antibody) – skierowane przeciw
miejscu przyczepu wrzeciona podziałowego na
chromosomach. Świecenie typu drobnych,
rozsianych ziarenek na HEp2.

• Przeciwciało Scl – 70, skierowane przeciw

antygenowi jądrowemu topoizomerazie I ( TOPO I ).
Wykrywa się metodą immunodyfuzji, ELISA,
immunoblotu- na komórkach HEp 2 daje zlewną
fluorescencję z przeświecającymi jąderkami.
PRZECIWCIAŁO SWOISTE DLA TWARDZINY , NIE
STWIERDZONO GO W ŻADNYM INNYM SCHORZENIU.

INNE PRZECIWCIAŁA WYSTĘPUJĄCE W

TWARDZINIE ORAZ NIEKTÓRYCH

CHOROBACH TKANKI ŁĄCZNEJ

• PM-Scl ( polymyositis – scleroderma) - na

HEp 2 homogenna fluorescencja
jąderkowa – marker zespołu nakładania
( overlap syndrome) i
scleromyositis

• Jo 1 skierowane przeciw histydylowej tRNA

syntetazie. Charakterystyczne dla
polymyositis z towarzyszącym
zwłóknieniem płuc.